Diagnostyka preimplantacyjna, czyli PGT (ang. Preimplantation Genetic Testing) to badania genetyczne zarodków. Dzięki nim pary z obciążeniem genetycznym oraz po poronieniach mają szansę na posiadanie zdrowego potomstwa. To także nadzieja na ponowne rodzicielstwo dla osób, które doświadczyły straty dziecka z powodu ciężkiej wady genetycznej. Kliniki INVICTA jako jedyne w Polsce we własnych laboratoriach wykonują taką diagnostykę w pełnym zakresie, wykorzystując do tego nowoczesną technologię sekwencjonowania DNA – NGS. Zapraszamy do przeczytania rozmowy z Z-cą Kierownika Laboratoriów Medycznych ds. Genetycznej Diagnostyki Preimplantacyjnej w Medycznych Laboratoriach Diagnostycznych INVICTA – dr. n. biol. Sebastianem Puksztą oraz specjalistą leczenia niepłodności – dr. n. med. Januszem Pałaszewskim.
Jak często wady genetyczne zarodków są przyczyną problemów z zajściem w ciążę oraz niepowodzeń leczenia niepłodności metodą in vitro?
dr Janusz Pałaszewski: Jakość zarodków pod kątem wad chromosomowych w dużym stopniu zależy nie tylko od genetycznych uwarunkowań przyszłych rodziców, ale także od ich wieku. Warto mieć świadomość, że już u kobiet, które ukończyły 35 r. ż. w aż 41% zarodków może wystąpić nieprawidłowa liczba chromosomów. Z każdym kolejnym rokiem ta wartość wzrasta. Dlatego odpowiedź na pytanie, jak często wady genetyczne zarodków są przyczyną niepowodzeń implantacji, brzmi: bardzo często. U kobiet, które skończyły 40 rok życia trzy czwarte uzyskanych zarodków może nie spełniać warunków do zapoczątkowania ciąży.
W tym celu przeprowadza się diagnostykę preimplantacyjną?
dr Sebastian Pukszta: Diagnostyka preimplantacyjna umożliwia wykrycie nieprawidłowości w liczbie chromosomów, dzięki czemu już na etapie zarodka można rozpoznać i wykluczyć główne wady genetyczne powodujące ciężkie zespoły chorobowe, takie jak np: zespół Downa, zespół Patau, zespół Edwardsa, zespół Klinefeltera czy zespół Turnera. Możliwe jest także zaprojektowanie indywidualnej diagnostyki w kierunku chorób jednogenowych, np. mukowiscydozy czy dystrofii mięśniowych, których nosicielami mogą być przyszli rodzice.
Pary starające się o dziecko mogą też być nosicielami zmiany strukturalnej w chromosomach, takiej jak translokacja wzajemna zrównoważona. Mówimy o niej, gdy dwa chromosomy wymienią się między sobą odcinkami, przybierając nieprawidłowe kształty. Jeśli występuje ona u któregokolwiek z rodziców, może być przyczyną powstawania niezrównoważonego genomu (informacji genetycznej organizmu) w komórkach rozrodczych, a następnie w zarodku, co u takich par może skutkować nawracającymi poronieniami. Zatem główne cele diagnostyki preimplantacyjnej to: minimalizacja ryzyka wystąpienia ciężkiej wady genetycznej u dziecka oraz ograniczenie ryzyka poronień.
Kim są pacjenci, którzy zgłaszają się w celu przeprowadzenia badań preimplantacyjnych?
[JP]: Wśród pacjentów, którzy zgłaszają się do Klinki INVICTA z chęcią wykonania diagnostyki preimplantacyjnej z pewnością są osoby, które przychodzą do nas z konkretnym problemem. Tym problemem jest np. doświadczenie straty dziecka, które urodziło się z poważną wadą genetyczną lub świadomość, że w rodzinie występowały przypadki poważnych chorób genetycznych. Inną grupą są pacjenci, którzy przystępując do procedury in vitro wiedzą, że np. ze względu na to, w jakim są wieku, ryzyko wystąpienia powikłań w postaci wady genetycznej u dziecka może być podwyższone, w związku z czym chcą tego ryzyka uniknąć.
Diagnostyka preimplantacyjna to niełatwy temat, opatrzony wieloma niejasnymi zagadnieniami z dziedziny biologii. Co oznaczają poszczególne skróty, takie jak PGT, PGT-A, PGT-SR i PGT-M?
[SP]: PGT to skrót od angielskiej nazwy Preimplantation Genetic Testing – Genetycznej Diagnostyki Preimplantacyjnej. W praktyce oznacza to badania genetyczne zarodka, badanie jego genomu, jeszcze zanim zarodek zostanie umieszczony w macicy. Historia PGT zarodków człowieka sięga 1989 roku i zawsze w tym obszarze wykorzystywano najnowsze, aktualnie dostępne technologie.
Najliczniejszą grupą badań jest PGT-A (ang. Preimplantation Genetic Testing for Aneuploidy). Ich wykonanie zaleca się pacjentom, którzy mają problem z poczęciem ze względu na swój wiek. Badanie pozwala zminimalizować ryzyko doświadczenia skutków aneuploidii w genomie zarodka – najczęstszej przyczyny utraty ciąży w pierwszym trymestrze czy nawet później, do 18 tygodnia ciąży. W nazwie PGT-A, litera A odpowiada właśnie aneuploidii, czyli zmianie liczbowej chromosomów.
Co to oznacza?
[SP]: O aneuploidii mówimy wtedy, gdy w genomie zarodka mamy np. jeden chromosom za mało, dwa chromosomy za dużo itp. Taka zmiana liczbowa jest najczęstszą przyczyną poronień na wczesnym etapie ciąży.
A PGT-SR i PGT-M? Co kryje się pod tymi skrótami?
[SP]: W skrócie PGT-SR mamy już dwie litery – SR, które oznaczają zmiany strukturalne. Nie odnoszą się one do liczby chromosomów, lecz do ich budowy. Może się bowiem zdarzyć, że w naszym DNA kawałek jednego chromosomu zamieni się miejscem z kawałkiem innego. Nie jest to problemem dla kogoś, kto jest nosicielem translokacji, ponieważ gdy zamienione fragmenty współistnieją, człowiek nawet nie wie, że taką translokację ma. Schody zaczynają się wtedy, gdy chodzi o poczęcie dziecka.
Translokacja w genomie przyszłego rodzica jest przyczyną powstawania wadliwych genetycznie komórek rozrodczych. To z kolei prowadzi do pojawienia się wad w genomie zarodka. Badanie PGT-SR pozwala na to, aby takie wady stwierdzić, dzięki czemu pacjenci mogą świadomie podchodzić do transferu bez podejmowania działań w ciemno i doświadczania kolejnych poronień lub wad u płodu.
PGT-M to z kolei skrót od angielskich sformułowań monogenic diseases, monogenic disorders, czyli chorób jednogenowych. Warto wiedzieć, że aż 90% chorób rzadkich to choroby genetyczne, a ogromna większość z nich to choroby dziedziczne jednogenowe. Chorób tzw. rzadkich, jest bardzo dużo, ponad 6 000, a choroby jednogenowe to takie w przypadku których wystarczy zmiana w jednym genie, która może spowodować cały zespół chorobowy. Człowiek najczęściej dziedziczy je recesywnie, co oznacza, że choroba ujawnia się, gdy dwa takie same wadliwe geny spotkają się w jednym genomie. W praktyce dwóch zdrowych nosicieli po udanych staraniach rodzicielskich może mieć chore dziecko. Ujawnienie się choroby u dziecka prowadzi do ustalenia rodziców jako nosicieli. Przy kolejnych staraniach jedynym sposobem na wykluczenie wady genetycznej, jest właśnie badanie PGT-M.
To, co chciałbym podkreślić to fakt, że diagnostyka preimplantacyjna, mimo skomplikowanych nazw i procesów, których dotyczy, to jedynie obserwacja. Obserwując, tych procesów się nie zmienia, nie edytuje. Dzięki badaniu para ma świadomość, czy i w jakim stopniu powstałe zarodki są prawidłowe i dają szansę na skuteczne leczenie.
Jaka jest skuteczność diagnostyki PGT?
[SP]: Skuteczność PGT zależy przede wszystkim od dopasowania zakresu diagnostyki do problemu, z którym przychodzą do nas pacjenci. Co do zasady nie można tu mówić o wartościach procentowych. Sama diagnostyka PGT ma na celu znalezienie zdrowego zarodka, co nie zawsze się udaje.
W przypadku aneuploidii (PGT-A) można powiedzieć, że diagnostyka preimplantacyjna podwyższa skuteczność in vitro o 15-20% w stosunku do cykli, w których to narzędzie nie jest stosowane. Zgodnie z rekomendacjami ESHRE po trzech transferach zarodków niebadanych PGT-A, pacjenci mają jedynie 59% szans na skuteczną implantację, osiągając 84% szans dopiero przy szóstym transferze. Wykonując PGT-A pacjenci uzyskują 87% szans na implantację już przy drugim transferze, a przy trzecim jest to 95%. To tzw. kumulatywna szansa na ciążę. Co ciekawe – w Stanach Zjednoczonych cykli z wykorzystaniem diagnostyki preimplantacyjnej jest więcej, niż cykli, w których ta diagnostyka nie jest wykorzystywana. To pokazuje, że skuteczność PGT broni się sama.
Czy badanie daje gwarancję na urodzenie zdrowego dziecka?
[SP]: Należy mieć świadomość, że niektóre zmiany genetyczne mogą powstać w różnych etapach życia płodowego. W takich przypadkach badanie preimplantacyjne może ich nie wykazać. Warto pamiętać też, że wynik odnosi się do konkretnej zmiany, którą badamy – np. zaburzeń w chromosomach lub obecności konkretnej mutacji wywołującej chorobę. Jeśli są do tego wskazania, można wykonać diagnostykę w wielu kierunkach jednocześnie.
Czy badanie wykonuje się jedynie przed leczeniem metodą in vitro?
[JP]: Tak, badania preimplantacyjne są przeprowadzane w ramach programu zapłodnienia pozaustrojowego (in vitro).
Czy istnieją alternatywne metody badania zarodków?
[SP]: Europejskie Towarzystwo Rozrodu Człowieka i Embriologii oraz Międzynarodowe Towarzystwo Genetycznej Diagnostyki Preimplantacyjnej jednoznacznie rekomendują PGT jako jedyny bezpieczny i ugruntowany sposób wykrywania wad genetycznych zarodków. Medycyna nie zna innego sposobu minimalizowania ryzyka poronienia z powodu aneuploidii w pierwszym trymestrze ciąży. Stosowanie PGT prowadzi do nawet trzykrotnego ograniczenia ryzyka poronienia, zmniejszając je do wartości poniżej 10%.
[JP]: Jest to także jedyna rekomendowana metoda dla osób obciążonych chorobami genetycznymi, które starają się o biologiczne potomstwo oraz dla par, które dopiero po urodzeniu dziecka dowiedziały się o posiadanym obciążeniu genetycznym i chcą uniknąć tego ryzyka w przyszłości, aby kolejne dziecko mogło urodzić się zdrowe. Taką właśnie szansę daje diagnostyka preimplantacyjna.
dr n. biol. Sebastian Pukszta – z-ca Kierownika Laboratoriów Medycznych ds. Genetycznej Diagnostyki Preimplantacyjnej w Medycznych Laboratoriach Diagnostycznych INVICTA. Jako pionier w skali światowej, wraz ze swoim zespołem, wdraża innowacyjne metody diagnostyki preimplantacyjnej PGT z zastosowaniem sekwencjonowania nowej generacji. Członek European Society of Human Reproduction and Embryology.
dr n. med. Janusz Pałaszewski – specjalista II st. położnictwa i ginekologii z ponad 20-letnim doświadczeniem w zawodzie, w tym 13-letnim w leczeniu niepłodności. W Klinice INVICTA pracuje od 2009 r. Członek Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu (PTMR).
PODSUMOWANIE:
- In vitro z PGT (Preimplantation Genetic Testing) to technika, która łączy procedurę in vitro (zapłodnienie pozaustrojowe) z diagnostyką genetyczną zarodków. Metoda polega na pobraniu kilku komórek zarodka i przebadaniu ich pod kątem obecności chorób genetycznych, mutacji lub innych nieprawidłowości w DNA, przed transferem zarodka do macicy.
- PGT pozwala zminimalizować ryzyko poronienia poprzez wybór do transferu zarodka o prawidłowym garniturze chromosomowym, przez co zwiększa szansę na uzyskanie ciąży, może znacząco skrócić proces leczenia niepłodności i zmniejsza ryzyko przeniesienia na dziecko obciążeń genetycznych.
- Istnieje kilka wariantów diagnostycznych PGT:
PGT-A – genetyczne badanie zarodka pod kątem zmian liczbowych chromosomów (aneuploidii),
PGT-M – genetyczne badanie zarodka pod kątem chorób jednogenowych,
PGT-SR – genetyczne badanie zarodka pod kątem translokacji chromosomowych.
- In vitro z diagnostyką preimplantacyjną PGT wskazane jest dla kobiet, które: przekroczyły 35. rok życia (AMA), mają za sobą poronienia (RPL), są po nieudanej procedurze in vitro przy dobrej jakości zarodkach (RIF), posiadają zdiagnozowaną chorobę genetyczną, potwierdzone nosicielstwo translokacji/inwersji chromosomowej bądź inne obciążenie genetyczne związane z chorobą jednogenową, które może zostać odziedziczone przez dziecko.
- Laboratorium Genetyczne INVICTA obecnie jest jedyną placówką w Polsce wykonującą we własnym laboratorium badania genetyczne zarodków w pełnym zakresie oraz z zastosowaniem technologii NGS.
***
Więcej informacji o diagnostyce PGT:
https://klinikainvicta.pl/wspieranie-plodnosci/in-vitro-z-pgt/
https://klinikainvicta.pl/badania/diagnostyka-preimplantacyjna
Dodaj komentarz