Badanie nasienia to podstawowe badanie diagnostyczne oceniające płodność mężczyzny. To również jedno z pierwszych badań, które twojemu partnerowi zleci lekarz w klinice leczenia niepłodności. Mimo jego powszechności, wciąż wielu panów czuje się skrępowanych na myśl o oddaniu próbki swojego nasienia do laboratorium. Niepotrzebnie! Dziś badanie wykonuje się niemal rutynowo, a kliniki robią wszystko, aby pacjenci czuli maksymalny komfort oraz dyskrecję w związku z tzw. seminogramem.
Niepłodność to problem egalitarny – dotyka w równym stopniu kobiety i mężczyzn. Dawno już został obalony mit, jakoby częściej za problemy z poczęciem odpowiadała strona kobieca. Obecnie w większości klinik badanie nasienia zleca się nawet jako pierwsze w ocenie płodności pary.
Jeżeli para ma problem z uzyskaniem ciąży, to zdecydowanie mężczyzna w pierwszej kolejności powinien wykonać badanie nasienia – podkreśla dr Grzegorz Mrugacz, ginekolog, specjalista ds. leczenia niepłodności Kliniki Bocian.
– Z problemem złej jakości nasienia, niskiej liczby plemników, zmaga się coraz więcej mężczyzn. Ma to związek m.in. z zanieczyszczonym środowiskiem, niezbyt zdrowym trybem życia, ze spożywaniem nadmiaru przetworzonej żywności. Dlatego też obecnie częściej spotykamy się z sytuacją, że pacjenci wykonujący badanie nasienia uzyskują wyniki poniżej przyjętych norm, co może skutkować problemami z płodnością – dodaje doktor.
Ważna profilaktyka
– Co istotne, seminogram wykonuje się nie tylko w momencie pojawienia się problemu z uzyskaniem ciąży. Warto zrobić badanie nasienia również wówczas, gdy mężczyzna przeszedł urazy w okolicach jąder, a także w przypadku chorób i leczenia, które mogły wpływać na płodność, jak chociażby świnka, choroby nowotworowe i wdrożona chemioterapia lub radioterapia.
Biorąc pod uwagę, że niepłodności nie widać, a negatywnie na plemniki może wpływać wiele czynników środowiskowych, zła dieta, używki itp., warto by każdy mężczyzna planujący w przyszłości ojcostwo wykonał profilaktycznie badanie nasienia. Jeżeli wynik okaże się nieprawidłowy, wówczas z lekarzem można ustalić dalszy plan leczenia – tłumaczy dr Mrugacz.
Badanie nasienia – jak przygotować się do badania?
– Mężczyzna podchodzący do badania nasienia powinien na 3-5 dni przed oddaniem próbki zachować wstrzemięźliwość seksualną. W tym czasie nie należy nadmiernie przeciążać organizmu, wskazane jest także unikanie alkoholu. Badania nasienia nie powinno się także przeprowadzać w trakcie przyjmowania antybiotyków, jak i tuż po zakończeniu tego rodzaju leczenia. Przeciwwskazaniem jest też wysoka gorączka, która może zafałszować wynik – tłumaczy dr Mrugacz.
– Dla wielu mężczyzn najbardziej kłopotliwe jest pobranie materiału. – Nasienie do badania można oddać w domu, ale wskazane jest zrobienie tego w klinice, żeby próbka mogła trafić niezwłocznie do laboratorium. Wówczas nie jest ona narażona na działanie czynników zewnętrznych. Oddając w domu nasienie należy przede wszystkim zaopatrzyć się w sterylny pojemniczek, taki jak do badania moczu. Co więcej, materiał trzeba dowieźć do laboratorium w ciągu 30 minut, przechowując pojemniczek z nasieniem w temperaturze zbliżonej do temperatury ciała – wyjaśnia doktor z Kliniki Bocian.
Kliniki starają się maksymalnie zadbać o komfort pacjentów. Ejakulat można oddać w specjalnie przygotowanym, intymnym pokoju, zamykanym na klucz i wyposażonym w łazienkę. W wielu miejscach mężczyźnie może towarzyszyć partnerka.
Aby nie zafałszować wyniku należy pamiętać o tym, aby próbka do badania nasienia była kompletna, czyli zawierała cały ejakulatu otrzymany podczas wytrysku. Zazwyczaj pobiera się ok. 2-5 ml. Także należy pamiętać, by nasienie zostało oddane do sterylnego pojemniczka.
Analiza nasienia w laboratorium
Po oddaniu próbki nasienia, sperma trafia do laboratorium, gdzie podlega analizie. Wówczas określa się jej podstawowe parametry, takie jak:
Upłynnienie. Po wytrysku nasienie jest lepkie, jednak po około godzinie dochodzi do jego upłynnienia. Dlatego, aby wynik badania był miarodajny, pobrany materiał powinien trafić do analizy w ciągu 1 godziny od ejakulacji. Jeżeli proces upłynnienia trwa dłużej, może to sugerować ograniczoną zdolność plemników do zapłodnienia.
Lepkość. Prawidłowa lepkość nasienia to konsystencja wody, natomiast nadmierna może przypominać np. kisiel. Prawidłowe nasienie wypływa z pipety diagnosty lepkimi kroplami. Jeśli ciągnie się, tworząc ponad 2-centymetrowe nici, może wskazywać na stan chorobowy. Prawidłowy wynik jest oznaczany jako: +, nieprawidłowy to: ++ oraz +++.
pH. Odczyn nasienia wpływa na jego jakość. Im bardziej kwaśne pH, tym plemnikom może być trudniej dotrzeć do komórki jajowej. Najlepiej, jeśli pH jest w granicach 7,2-7,6. Zbyt wysokie to takie, które ma wartość powyżej 8.
Objętość. Zbyt mała obojętność nasienia określa się mianem hipospermii (od 0,5 ml do 2 ml) lub aspermii (poniżej 0,5 ml). Zbyt duża objętość (powyżej 6 ml) świadczy o hiperspermii.
Aglutynacja. Aglutynacja plemników polega na „zlepieniu się” ich ze sobą. W efekcie nie mogą się prawidłowo poruszać, co utrudnia zapłodnienie. Prawidłowy wynik jest oznaczany jako: -. Nieprawidłowy w zależności od stopnia występowania aglutynacji: +, ++ i najwyższy +++.
Normy badania nasienia
Po wstępnym badaniu makroskopowym nasienie poddawane jest ocenie mikroskopowej.
– Według norm WHO objętości ejakulatu powinna wynosić co najmniej 1,5 ml. Jeżeli chodzi o liczbę plemników, ich koncentracja w 1 ml nasienia powinna wynosić przynajmniej 15 mln, w całym ejakulacie – 39 mln. Norma w przypadku morfologii to przynajmniej 4% prawidłowo zbudowanych plemników. Z kolei takich o ruchu postępowym powinno być w nasieniu nie mniej niż 32%, a żywych plemników – co najmniej 58%. Jeżeli chodzi o pH nasienia, nie powinno ono przekraczać 7,2. – wyjaśnia dr Mrugacz.
Co ważne, normy przyjęte przez WHO są jednakowe dla wszystkich mężczyzn, niezależnie od wieku. Odchylenie od normy nie oznacza braku możliwości posiadania dzieci. Pacjent o parametrach odstępujących od normy ma zwykle mniejsze szanse na posiadanie dziecka, ale nadal może zostać ojcem.
objętość ejakulatu w badanej próbce: >1,5 ml,
pH >= 7,2
całkowita liczba plemników: >39 mln,
plemniki w 1 ml ejakulatu: >15 mln,
odsetek plemników żywych: >58%,
odsetek ruchliwych plemników: >40%,
plemniki o ruchu postępowym: >32%,
plemniki o prawidłowej budowie: >4%,
czas upłynnienia nasienia: <60 minut,
odczyn pH ejakulatu: 7,2.
Nieprawidłowe wyniki
Nieprawidłowe wyniki mogą świadczyć o różnych zaburzeniach. Co ważne, jakość nasienia zmienia się w czasie (po 3. miesiącach – to czas dojrzewania plemników) oraz pod wpływem różnych czynników zewnętrznych.
– Zmiana stylu życia, zdrowa, zbilansowana dieta, aktywność fizyczna, unikanie stresu, wystrzeganie się przegrzewania jąder – wszystko to może pozytywnie wpłynąć na poprawę nasienia. Jednak nie w każdej sytuacji uda się przywrócić prawidłowe normy, zwłaszcza gdy mamy do czynienia ze skrajnie nieprawidłowym nasieniem. Czasem niezbędna może okazać się farmakoterapia, ingerencja chirurgiczna, a gdy nie przynoszą one skutków, pary starające się o dziecko mogą również skorzystać z metod wspomaganego rozrodu – wyjaśnia dr Mrugacz.
Skrajnym przypadkiem jest np. zdiagnozowana azoospermia, kiedy w spermie stwierdzono całkowity brak plemników.
– Jeżeli mężczyzna nie ma plemników w nasieniu, ma zdiagnozowaną azoospermię, wówczas w zasadzie jedyną opcją jest skorzystanie z dawstwa nasienia. Jednak nie tylko wtedy. Czasem takie rozwiązanie jest rekomendowane, gdy mężczyzna może przekazać dziecku wady genetyczne, powodujące poważne choroby. Każdorazowo takie decyzje powinny być podejmowane indywidualnie w konsultacji z lekarzem – wyjaśnia lekarz.
Badanie nasienia w większości klinik to koszt ok. 150-200 zł.
Tekst: Agata Panas
Dodaj komentarz