Niepłodność – stan, w którym niemożliwe jest poczęcie dziecka pomimo starań trwających 12 miesięcy, bez stosowania środków antykoncepcyjnych, gdzie częstotliwość stosunków płciowych wynosi ok. 3-4 razy na tydzień. Niepłodności często jest mylona z bezpłodnością a zwrotów tych używa się – błędnie oczywiście – wymiennie. Tymczasem niepłodność to stan odwracalny, w którym poczęcie dziecka jest możliwe, natomiast bezpłodność jest ostateczna a para nie jest w stanie spłodzić potomstwa.
Niepłodność – co to znaczy?
Pojęcie „niepłodność” odnosi się do braku ciąży, mimo regularnych stosunków płciowych i nieużywania środków antykoncepcyjnych, przez 12 miesięcy u kobiet do 35. roku życia i przez 6 miesięcy w przypadku kobiet, które skończyły 35 lat.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że problem niepłodności może dotyczyć nawet co 10 pary na świecie. W Polsce co 5 para ma problemy z poczęciem dziecka, a niepłodnych może być nawet 1,5 miliona par.
Szacuje się, że 35% przyczyn niepłodności leży po stronie kobiety, 35% po stronie mężczyzny, a w 30% przypadków powód niepłodności jest nieznany (wtedy mówi się o tzw. niepłodności idiopatycznej) albo dotyczy obojga partnerów.
W pierwszym roku starań o dziecko, w ciążę zachodzą kobiety z ok. 80% par. W drugim roku już tylko kilka procent kobiet. Dlatego pierwszy rok jest kluczowym terminem, po którym parę kwalifikuje się jako niepłodną.
Czy niepłodność to choroba?
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała niepłodność za chorobę społeczną. Podobnie uważa wielu lekarzy z zakresu medycyny rozrodu. Nie brakuje również przeciwników takiej opinii, według których niepłodność nie można nazwać chorobą, gdyż nie boli, nie zagraża życiu i nie dotyczy pojedynczego człowieka (Niepłodność w świetle definicji choroby podanej przez WHO, Celina Łepecka-Klusek, Anna B. Pilewska-Kozak, Grzegorz Jakiel).
Rozważając, czy niepłodność to choroba, warto pamiętać o tym, że jest ona skutkiem wielu chorób, w tym także tych, które potrafią być niezwykle bolesne, np. endometrioza. Dlatego znaczna część lekarzy i autorów naukowych przychyla się do opinii WHO, według której niepłodność to choroba.
Przeczytaj także: Naturalne sposoby na ciążę – poprawią płodność, przyspieszą leczenie niepłodności
Jakie są przyczyny niepłodności?
Niepłodność może mieć szereg przyczyn, zarówno ze strony kobiety, jak i mężczyzny. Mówi się wtedy o dwóch aspektach: niepłodność czynnik damski oraz niepłodność czynnik męski. Do najczęstszych należą:
Niepłodność – czynnik damski to m.in:
- Nieprawidłowa budowa macicy,
- Mięśniaki macicy,
- Zespół Policystycznych Jajników,
- Rak jajnika,
- Przedwczesna menopauza,
- Nieprawidłowa budowa jajnika,
- Choroby szyjki macicy (m.in. nieprawidłowości śluzu szyjkowego),
- Endometrioza,
- Choroby zapalne miednicy małej
- Zrosty otrzewne w miednicy małej,
- Choroby tarczycy (głównie Hashimoto)
- Choroby nadnerczy,
- Choroby przysadki mózgowej (m.in. zespół Kallmanna, hiperprolaktynemia),
- Inne czynniki wpływające na płodność: przewlekły stres, nadmierne spożywanie alkoholu, palenie papierosów, nadwaga bądź niedowaga, wiek powyżej 40 lat).
Niepłodność – czynnik męski to m.in:
- Choroby jąder (nowotwór jądra, żylaki powrózka nasiennego, urazy jąder, wodniak jądra, zaburzenia genetyczne, uszkodzenie jąder w wyniku chorób wirusowych),
- Zaburzenia w rozwoju plemników (nieprawidłowa ruchliwość plemników lub jej brak, nieprawidłowości w budowie plemników, obniżona ilość plemników w ejakulacie, zaburzenia anatomiczne wykluczające znalezienie plemników w ejakulacie),
- Ejakulacja wsteczna,
- Impotencja,
- Zapalenie gruczołu krokowego,
- Spodziectwo,
- Choroby ogólnoustrojowe (m.in. cukrzyca, choroby wątroby, niedoczynność przysadki mózgowej, hiperprolaktynemia, choroby tarczycy, choroby układu krążenia),
- Inne czynniki wpływające na płodność: przewlekły stres, nadmierne spożywanie alkoholu, palenie papierosów, nadwaga bądź niedowaga, wiek powyżej 40 lat).
Czy niepłodność da się pokonać? Współczesna medycyna i stosowane techniki leczenia sprawiają, że ok. 80% par zmagających się z niepłodnością wygrywa z chorobą i doczekuje się dziecka. Niezmiernie ważna jest diagnostyka i rozpoznanie przyczyny niepłodności, a następnie zastosowanie właściwego leczenia. Jest to o tyle ważne, że wiek – szczególnie kobiety – odgrywa tu znaczącą rolę.
Czynnik męski odpowiada za niepłodność w parze w 35% przypadków
Niepłodność a bezpłodność – jakie są różnice?
Wiele osób nawet nie zastanawia się, czym różni się niepłodność od bezpłodności, używając tych terminów wymiennie. Tymczasem są to dwa odrębne pojęcia medyczne, których znaczenie jest odmienne.
Bezpłodność jest to trwała, nieodwracalna niezdolność do spłodzenia dzieci. Nie jest możliwe wyleczenie bezpłodności i posiadanie biologicznego potomstwa. Bezpłodność zwykle spowodowana jest niedorozwojem lub brakiem narządów płciowych (usunięcie jajników, macicy, jądra, nasieniowodów). Bezpłodność może być także rezultatem uszkodzenia narządów rozrodczych w wyniku urazów mechanicznych, zaburzeń genetycznych. Bezpłodność bywa też efektem źle przeprowadzonych operacji. Przyczyna bezpłodności może także leżeć w powikłaniach po chorobach wieku dziecięcego (np. świnka u mężczyzn).
Niepłodność jest to stan przejściowy, czasowa niemożność spłodzenia dziecka, która w ok. 80% przypadków kończy się ciążą. Czasami pomaga nawet zmiana diety, rzucenie papierosów i wyeliminowanie alkoholu. Częściej bywa tak, że leczenie jest dużo bardziej skomplikowane i wymaga konsultacji u lekarzy różnych specjalizacji. Jednak porównując bezpłodność a niepłodność, w przypadku niepłodności zajście i donoszenie ciąży jest możliwe i realne, a sama niepłodność jest stanem odwracalnym.
Metody leczenia niepłodności
Jak leczyć niepłodność? Oto najczęściej stosowane metody:
Leczenie hormonalne
Leczenie niepłodności za pomocą preparatów farmakologicznych ma miejsce zwykle w przypadku zaburzeń owulacji (nieregularne cykle, całkowity brak owulacji, niewydolność ciałka żółtego), braku równowagi hormonalnej (zarówno u kobiet jak i mężczyzn), endometriozy, chorób tarczycy. Preparaty hormonalne w formie tabletek lub zastrzyków mają wyregulować pracę jajników, nadnerczy, podwzgórza czy przysadki mózgowej.
Leczenie hormonalne niepłodności polega na przyjmowaniu leków, zwykle przez kilka miesięcy. W przypadku leków przyjmowanych w związku z zaburzeniami owulacji, należy je przyjmować w określone dni cyklu.
Pacjentka musi regularnie wykonywać badania krwi, aby oznaczyć poziom hormonów płciowych oraz wykonywać USG w celu kontroli pęcherzyka Graafa. Istotne jest także odbycie stosunku we wskazanym momencie bądź oddanie nasienia w określonym czasie, jeśli konieczne jest sztuczne zapłodnienie.
Leczenie chirurgiczne
Zazwyczaj stosuje się dwie operacyjne metody leczenia niepłodności: histeroskopię operacyjną oraz laparoskopię operacyjną. W nowoczesnych klinikach leczenia niepłodności coraz częściej zabiegi te wykonuje się z wykorzystaniem metod endoskopowych. Zastosowanie tych małoinwazyjnych metod zabiegowych jest niezwykle korzystne dla zdrowia i kondycji psychicznej kobiet: zmniejsza się inwazyjność i ewentualne powikłania po zabiegu, skraca czas pobytu w szpitalu a i sama rekonwalescencja przebiega krócej i sprawniej.
Chirurgiczne leczenie niepłodności stosowane jest zwykle w przypadku:
- Nieprawidłowości w jamie macicy (np. polipy endometrialne, zrosty wewnątrzmaciczne, przegrody macicy, mięśniaki podśluzówkowe),
- Niedrożnych jajowodów, endometriozy, zrostów, polipów i guzów.
Metody rozrodu wspomaganego medycznie
Wiele par zastanawia się, kiedy stosuje się metody rozrodu wspomaganego? Czy to może być pierwszy wybór w przypadku problemów z płodnością, czy para musi spełniać określone kryteria. Warto wiedzieć, że są to techniki, które stosuje się, gdy wszystkie inne sposoby zawiodły. Do metod rozrodu wspomaganego medycznie należą:
- Inseminacja wewnątrzmaciczna (IUI) – może być przeprowadzana nasieniem partnera lub dawcy. Stosuje się ją u kobiet z zaburzeniami owulacji, w przypadku występowania wrogiego śluzu bądź niepłodności idiopatycznej. Natomiast w przypadku niepłodności spowodowanej czynnikiem męskim, inseminację wewnątrzmaciczną stosuje się, gdy plemników jest niewiele i są słabej jakości. Przed zabiegiem kobieta przyjmuje zastrzyki hormonalne, które mają na celu zwiększyć ilość dojrzałych komórek jajowych, a w efekcie dać większą szansę na ciążę. Zabieg polega na umieszczeniu w macicy próbki nasienia, które uprzednio zostało odpowiednio przygotowane w laboratorium. Inseminacja wewnątrzmaciczna to metoda bezbolesna i bezpieczna.
- Zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro) – polega na zapłodnieniu komórki jajowej nasieniem partnera lub dawcy w warunkach laboratoryjnych, a następnie wprowadzeniu zarodka do jamy macicy.
Jakie są wskazanie do in vitro?
– trwałe uszkodzenie lub brak jajowodów,
– upośledzenie funkcji jajowodów przy zachowaniu drożności,
– przebyta operacja mikrochirurgiczna i 2 lata starań bez ciąży (pod warunkiem braku innych czynników, które mogą mieć wpływ na szansę na ciążę)
– ciężka postać endometriozy,
– dyskwalifikacja z leczenia operacyjnego,
– uszkodzenia lub brak jąder,
– niewystarczająca produkcja plemników,
– niska ruchliwość plemników,
– brak plemników w ejakulacie lub aspermia, czyli brak ejakulatu,
– ejakulat, który zawiera więcej niż 30% plemników o nieprawidłowej budowie,
– niepłodność idiopatyczna,
– niepłodność immunologiczna,
– 12 cykli stymulowanych bez efektu,
– nieudane inseminacje domaciczne w dużej liczbie,
– niepłodność trwająca powyżej 3 lat
– wiek kobiety powyżej 35 lat,
– partner jest nosicielem HIV lub HCV a partnerka jest zdrowa,
– partnerka jest przed leczeniem przeciwnowotworowym, w wyniku którego z dużym prawdopodobieństwem uszkodzone zostaną jajniki.
POLECAMY TAKŻE
Siedmiu wspaniałych – jacy specjaliści pomogą pokonać niepłodność
