Czy wiesz, kiedy i jakie badania powinnaś wykonać w trakcie ciąży?

Kalendarz badań w ciąży to zalecenie ministra zdrowia, które powinno być przestrzegane przez każdą placówkę zdrowia. Regularne przestrzeganie badań to zdrowie i bezpieczeństwo zarówno matki, jak i dziecka. Poniżej przedstawiamy kalendarz badań, które musisz znać.

Jakie podstawowe badania powinna wykonać ciężarna w poszczególnych tygodniach ciąży?

Na czym polegają badania prenatalne?

Badania prenatalne to inaczej mówiąc badania płodu. Możemy je podzielić na badania nieinwazyjne tj. USG, testy krwi tj. test PAPP-A oraz testy DNA płodowego oraz badania inwazyjne tj. amniopunkcję czy biopsję kosmówki.

Wystąpienie zaburzeń chromosomalnych u dziecka to ryzyko, które może wystąpić w przypadku każdej kobiety. Wstępne ryzyko zależy od kilku czynników – są nimi wiek matki oraz tydzień ciąży. Odpowiednio ryzyko u matek w przedziale wiekowym 20-24 lata to: 1:1490; w wieku 40 lat 1:60, a u matek po 49. roku życia 1:11 urodzonych dzieci ma zespół Downa.

Ryzyko zatem zwiększa się wraz z wiekiem matki, a jednak 80% dzieci z zespołem Downa rodzą kobiety poniżej 35 roku życia, co jest związane z większą liczbą ciąż u młodszych kobiet.

Kiedy należy wykonać badania prenatalne?

Podczas ciąży zalecamy wykonanie trzech badań prenatalnych:

Pierwsze badanie prenatalne należy wykonać pomiędzy 11 a 14 tygodniem ciąży. Istotne jest dokładne wyliczenie daty badania ze względu na ograniczenia programu do wyliczania ryzyka.

Program wylicza prawidłowo ryzyko tylko w określonym zakresie wielkości płodu tj.: powyżej 45 mm i poniżej 84 mm długości ciemieniowo-siedzeniowej (CRL).

Drugie badanie prenatalne powinno być przeprowadzone między 18 i 23 tygodniem i 6 dniem ciąży, trzecie – między 30 i 32 tygodniem ciąży. W przypadku ciąży wielopłodowej istnieje konieczność częstszego wykonywania badań.

W ciąży o przebiegu prawidłowym badania prenatalne powinny być wykonywane co 4 tygodnie, a w przypadku rozbieżnego wzrastania płodów co 2 tygodnie lub częściej.

W przypadku rozpoznania powikłania jakim jest TTTS (twin to twin transfusion syndrom, zespół przetoczenia między płodami) od 26 tygodnia badanie powinno być wykonywane co tydzień lub częściej w zależności od stopnia obserwowanych zaburzeń.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości również istnieje konieczność częstszego wykonywania badań. Krew na test podwójny jest częścią badania między 11 i 14 tygodniem ciąży. W razie konieczności wykonania diagnostyki inwazyjnej biopsję kosmówki wykonujemy po 11. tygodniu ciąży, a amniopunkcję po 16. tygodniu ciąży

 Czy istnieją zatem metody dające nam 100% pewność? Do tych metod zaliczamy badania genetyczne materiału pobranego w trakcie biopsji kosmówki, bądź amniopunkcji.

 U kogo wykonujemy badania inwazyjne?

• Wiek matki 35 i więcej lat w chwili przewidywanego terminu porodu
• Poprzednie urodzenie dziecka z zespołem Downa lub inną aberracją chromosomową
• Nieprawidłowy wynik badań przesiewowych nieinwazyjnych (ultrasonografii i testu podwójnego- PAPP-A) przy ryzyku wystąpienia wad chromosomowych równym, bądź wyższym od 1/300
• Poprzednie urodzenie dziecka z otwartymi wadami cewy nerwowej

Procedury te służą do pobrania materiału (wód płodowych, fragmentów łożyska) do badań genetycznych.

Kiedy wykonujemy badania inwazyjne?

Amniopunkcji nie należy wykonywać przed 16 t.c., ponieważ w przypadku wczesnej amniopunkcji ryzyko poronienia jest o ok. 2% większe, a ryzyko wystąpienia stopy końsko-szpotawej o ok. 1,5% większe niż po biopsji kosmówki wykonanej w pierwszym trymestrze, czy amniopunkcji w drugim trymestrze.

Biopsja kosmówki nie powinna być wykonywana przed 11. t.c. ponieważ we wcześniejszym okresie ciąży wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia takich wad jak wrodzone amputacje kończyn płodu, mała żuchwa i mały język.

W jaki sposób wykonuje się amniopunkcję i biopsję kosmówki?

Badania wykonują odpowiednio wyszkoleni i doświadczeni lekarze. Badania te wykonywane są pod kontrolą ultrasonografii, co pozwala nam cały czas kontrolować położenie igły i stan płodu. Zabieg amniopunkcji wykonujemy bez znieczulenia, biopsję kosmówki w znieczuleniu miejscowym. Cienką igłą przez powłoki brzuszne i macicę pobieramy w zależności od metody bądź 20 ml płynu owodniowego w przypadku amniopunkcji, bądź fragmenty kosmówki (łożyska) w przypadku biopsji kosmówki. Badania te dają na 100% pewność co do kariotypu płodu.

Czy istnieje ryzyko badań inwazyjnych?

Zgodnie z najnowszymi danymi ryzyko poronienia w wyniku biopsji kosmówki wykonanej w pierwszym trymestrze jest takie samo jak w wyniku amniopunkcji wykonanej w drugim trymestrze i wynosi ok. 1%. Diagnostyka inwazyjna powinna być wykonywana jedynie przez doświadczonych i odpowiednio wyszkolonych lekarzy. Im większe doświadczenie osoby wykonującej badanie, tym mniejsze ryzyko wystąpienia powikłań.

 Jaki jest czas oczekiwania na wyniki badań inwazyjnych?

Standardowy czas oczekiwania na wynik hodowli komórkowej trwa ok. 3 tyg. Dzięki zastosowaniu metody FISH (hybrydyzacja in situ z wykorzystaniem techniki fluorescencji) czas oczekiwania może zostać skrócony do kilku dni.

Konsultacja: dr n. med. Patrycja Sodowska, specjalista ginekolog położnik z kliniki InviMed w Katowicach.

PRZECZYTAJ TAKŻE:

Komórki macierzyste z pępowiny – czy to naprawdę najlepsza polisa na życie?

Paulina Ryglowska-Stopka

Autorka książki (jako Laura Lis) "Moje in vitro. Historia prawdziwa", w której pisze, że cuda się zdarzają i nigdy nie należy tracić nadziei.