Dlaczego jedne niemowlęta budzą się z drzemki po 20 minutach, podczas gdy inne przesypiają ciągiem 2 godziny? I skąd bierze się ta legendarna „nieodkładalność” najmłodszych? Wszystko ma związek z cyklami snu, które są u dzieci zupełnie inne niż u dorosłych. W rzeczywistości krótsze fazy snu niemowląt służą ich bezpieczeństwu. Chronią maluszki m.in. przed śmiercią łóżeczkową.
Fazy snu niemowląt – czym różnią się od snu dorosłych?
Sen jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Regeneruje go, reguluje ciśnienie krwi i pomaga radzić sobie z napięciem emocjonalnym. U człowieka – zarówno dorosłego, jak i dziecka – występują dwie fazy snu:
Faza REM – sen płytki, z ang. rapid eye movement – jak sama nazwa wskazuje, charakterystyczne dla tej fazy snu są szybkie ruchy gałek ocznych. To w tej fazie pojawiają się marzenia senne.
Faza NREM – sen głęboki, z ang. non rapid eye movement – to faza snu spokojnego.
Sen dorosłych rozpoczyna się od fazy NREM, która trwa około 80-100 minut. Po niej następuje 15-minutowa faza REM. Jeśli organizm nie wyspał się wystarczająco, mózg wchodzi w kolejną fazę NREM. W ciągu nocy przechodzimy 4-6 takich cykli.
Niemowlęta natomiast zaczynają swój sen od fazy REM. Co więcej, spędzają w niej znacznie więcej czasu niż dorośli. Urodzone przed 30. tygodniem ciąży wcześniaki śpią płytko ponad 70% czasu! U noworodków urodzonych w terminie stosunek fazy REM do NREM wynosi 1:1.
Co ciekawe, sama faza NREM dzieli się na 3 stadia: N1, N2 i N3. Przy czym w stadium N1 wciąż łatwo nam się wybudzić, a w stadium N3 – najtrudniej. Minie wiele miesięcy, zanim u niemowlęcia wykształcą się wszystkie te stadia. Właśnie dlatego nawet we wczesnej fazie snu głębokiego maluszka wciąż łatwo jest rozbudzić, np. próbą odłożenia do łóżeczka!
Dlaczego niemowlę śpi inaczej?
Właśnie ze względu na to, że niemowlę rozpoczyna sen od fazy REM, tak trudno odłożyć je do łóżeczka lub wyjść z pokoju. W przypadku wielu dzieci próba odłożenia od razu po zaśnięciu jest z góry skazana na porażkę. Aby rzeczywiście mieć szansę na powodzenie w tej kwestii, należy odczekać przynajmniej 20-30 minut, tak by maluszek rozpoczął sen głęboki. Niestety, po takim okresie w wielu przypadkach jest już dawno po drzemce.
Po 15, 20, 30, a na późniejszym etapie życia 40-45 minutach następuje częściowe wybudzenie organizmu dziecka. Często jest ono wtedy albo wyspane, albo nie jest w stanie samodzielnie przejść w kolejną fazę snu. Przystawione do piersi, przytulone lub kołysane może jeszcze zasnąć, choć wcale nie musi. Warto jednak sobie uświadomić, iż taki tryb spania to cenny dar, w jaki natura wyposażyła najmłodszych.
W momencie przejścia z jednej fazy w drugą organizm sprawdza, czy wszystko z nim i wokół niego jest w porządku. Kontroluje, czy nie jest głodny, odwodniony, przegrzany bądź wychłodzony. Sprawdza, czy otoczenie dostarcza mu dostateczną ilość tlenu, ale też czy jest w nim bezpiecznie. Sygnałem dającym niemowlęciu największe poczucie bezpieczeństwa jest obecność matki – jeśli poczuje jej zapach lub ciepło ciała, często znowu zasypia.
Częste wybudzenia chronią też niemowlęta przed śmiercią łóżeczkową. Pomagają mamie utrzymać dostateczną ilość pokarmu, a maluszkowi zapewniają poczucie fizycznego i emocjonalnego komfortu – oczywiście pod warunkiem, że matka natychmiast zareaguje na jego wołanie lub śpi przy nim.
Co ciekawe, o ile w przypadku dorosłych najwięcej dobrego przynosi sen głęboki, o tyle u niemowląt jest inaczej. To właśnie w śnie płytkim zwiększa się przepływ krwi przez mózg, a ośrodki mózgowe tworzą nowe połączenia. Fazy snu niemowląt nie bez powodu są inne niż dorosłych. Na szczęście z wiekiem ulegają zmianom – tak by około 3. roku życia praktycznie zrównać się tymi, które przechodzą dorośli.
Fazy snu niemowląt zmieniają się z wiekiem
Stosunek czasu trwania faz REM i NREM zmienia się wraz z dojrzewaniem układu nerwowego.
Długość trwania płytkiej fazy snu niemowląt i starszych dzieci:
- Od urodzenia do 3 miesiąca – faza snu aktywnego: 50% przy cyklu snu około 40-45 minut
- Od 3 do 6 miesiąca – faza snu aktywnego: 40% przy cyklu snu około 45 minut
- Od 6 do 12 miesiąca – faza snu aktywnego: 35% przy cyklu snu około 50 minut
- Od roku do 2 lat – faza snu aktywnego: 30% przy cyklu snu około 60 minut
- Od 2 do 3 lat – faza snu aktywnego: 27% przy cyklu snu około 70 minut
- Od 3 do 5 lat – faza snu aktywnego: 20-25% przy cyklu snu około 70-90 minut
Jak widać, dopiero kilkulatek jest w stanie w pełni „zsynchronizować” się ze swoimi rodzicami w czasie spania. Wciąż jednak nie możemy od niego oczekiwać, że wybudzony w środku nocy przewróci się na drugi bok i znów zaśnie. Stąd tak częste wycieczki przedszkolaków i nawet starszych dzieci w nocną gościnę do łóżka rodziców, gdzie czują się bezpiecznie i mogą kontynuować nocy odpoczynek.
Jak żyć i nie zwariować z nieodkładalnym niemowlęciem?
Już samo uświadomienie sobie, dlaczego niemowlę budzi się tak często w nocy i tak krótko drzemie w ciągu dnia, uspokaja nas – rodziców. Zamiast głowić się, dlaczego tak jest lub próbować zmienić rytm dobowy maluszka, dostosujmy swój plan do jego potrzeb. Duże znaczenie mają tu regularność czynności w ciągu dnia i rytuały, które wzbudzają w dziecku poczucie bezpieczeństwa. Możemy wprawdzie próbować te pory przesunąć, jednak nigdy na siłę. Jeśli maluchowi wystarczą w ciągu dnia 3 dwudziestominutowe drzemki, to bujanie go, by spał częściej, raczej nie przyniesie oczekiwanego rezultatu.
Karmiące piersią mamy „nieodkładalnych” maluchów zauważyły, że wysypiają się lepiej, gdy śpią razem z dzieckiem. Współspanie kładzie kres problemowi zrywania się kilkanaście razy w nocy, by podejść do kołyski lub łóżeczka. Dziecko z kolei czuje się bezpieczniejsze – nawet gdy się obudzi, bliskość mamy pozwoli mu znowu zasnąć, nawet bez budzenia rodziców.
Co ciekawe, współspanie powoduje, że fazy snu matki synchronizują się z fazami dziecka (nie odwrotnie!). Dzięki temu wprawdzie budzi się ona częściej, jednak sen ten przynosi znacznie większą regenerację.
Źródło:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7546299/
https://cosleeping.nd.edu/assets/32495/infant_parent_co_sleeping_in_an_evolutionaryperspective_mckennaetal_1993.pdf
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7981481/
http://healthysleep.med.harvard.edu/healthy/science/what/sleep-patterns-rem-nrem
POLECAMY TAKŻE: 7 skoków rozwojowych w pierwszym roku życia niemowlaka.
7 skoków rozwojowych w pierwszym roku życia niemowlaka. Trudny czas dla dziecka i rodziców
Dodaj komentarz