Diagnostyka niepłodności to proces, który może być złożony i długotrwały. Już sam fakt, że według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) o niepłodności mówimy, kiedy para nie uzyskuje ciąży w ciągu 12 miesięcy mimo regularnych stosunków płciowych (2-4 razy w tygodniu) bez stosowania antykoncepcji, oznacza, że czas stanowi kluczowy aspekt niezamierzonej bezdzietności.
Jak przygotować się do pierwszej wizyty w klinice leczenia niepłodności? Jakie dokumenty i wyniki badań zabrać ze sobą? Co przygotować? Tłumaczy lek. med. Kajetan Piątkowski z Kliniki InviMed.
In vitro nigdy nie jest leczeniem pierwszego wyboru
Zgodnie z tymi wytycznymi, procedura najbardziej kojarzona z leczeniem niepłodności, czyli zapłodnienie pozaustrojowe (IVF), jest ostatnim z kroków terapeutycznych, którego wykonanie jest możliwe po wyczerpaniu wszystkich innych metod leczenia. W czasie diagnostyki i leczenia niepłodności lekarz przedstawia parze dostępne opcje terapeutyczne w danym momencie, w zależności od wyników badań, wykonanych wcześniej działań oraz stanu zdrowia pacjentów.
To oznacza, że istnieją kliniczne sytuacje, w których zapłodnienie pozaustrojowe jest jedyną możliwością uzyskania ciąży, więc taka metoda jest leczeniem z wyboru. Do takich wskazań należą:
- nieodwracalne uszkodzenie lub brak jajowodów,
- ciężka endometrioza (III lub IV stopnia),
- czynnik męski (oligoasthenoteratozoospermia – niewielka ilość nieprawidłowo zbudowanych, nieruchliwych plemników; azoospermia – brak plemników, jednak z zachowaną spermatogenezą, czyli produkcją plemników).
W większości pozostałych przypadków, zapłodnienie pozaustrojowe poprzedzone powinno być leczeniem innymi metodami.
Co za tym idzie, leczenie rozpoczynamy od wnikliwej diagnostyki, przez cykle monitorowane, w zależności od wskazań z wywoływaniem owulacji oraz terapią zdiagnozowanych zaburzeń gospodarki hormonalnej, metabolicznych i hematologicznych po inseminację domaciczną.
Właściwe przygotowanie się pary do pierwszej wizyty diagnostycznej stanowi klucz do skrócenia drogi do rodzicielstwa. Na uwagę zasługuje fakt, iż w diagnostyce i leczeniu niepłodności zawsze odnosimy się w stosunku do pary, a nie indywidualnie do każdej z osób.
Przed pierwszą wizytą w klinice
Para, przygotowując się do pierwszej wizyty niepłodnościowej, powinna zebrać komplet wykonanych wcześniej badań laboratoryjnych, o ile jakiekolwiek zostały wykonane, dokumenty z pobytów w szpitalu, a także zanotować lub zapamiętać najistotniejsze fakty dotyczące ich zdrowia oraz medycznej przeszłości. Jeżeli para lub osoba z pary, była poddawana wcześniej leczeniu i diagnostyce niepłodności, historia leczenia, zastosowane procedury i wykonane badania również są istotne w dalszym postępowaniu. Wszystkie dostępne dokumenty z przeszłości dotyczące tego leczenia warto mieć ze sobą.
Pierwszym etapem diagnostyki, nie tylko niepłodności, jest wywiad lekarski. Wywiad, czyli tak zwane badanie podmiotowe, to zebranie wszystkich istotnych informacji na temat pacjenta. Potrzebne są informacje o każdej z osób, jak i o parze. W przypadku pary istotne jest, jak długo trwają starania o ciążę, jak często współżyją.
Ponadto informacje na temat miesiączek i cyklu menstruacyjnego (długość cyklu od 1. dnia miesiączki do ostatniego dnia przed kolejną miesiączką, regularność, długość krwawienia, intensywność krwawienia), operacji, urazów, przebytych chorób (w tym infekcyjnych i zapalnych w obrębie jamy brzusznej), ogólnego stanu zdrowia, przyjmowanych leków, stosowanych używek, niekiedy istotne są informacje o stylu życia, wykonywanej pracy z narażeniem na czynniki szkodliwe.
Również wywiad rodzinny, czyli dotyczący członków najbliższej rodziny, może być pomocny w diagnostyce przyczyn niepłodności i niepowodzeń położniczych. Wywiad może być zebrany w formie ankiety wypełnianej przez parę, którą następnie omawia się w gabinecie lekarskim lub zadawania pytań. Wcześniejsze przygotowanie informacji na ten temat może ułatwić ten etap wizyty.
Badania dodatkowe, jakie używane są w diagnostyce niepłodności u osoby miesiączkującej, to przede wszystkim:
- FSH (hormon folikulotropowy, folikulotropina) i LH (hormon luteinizujący, lutropina) – hormony przysadki mózgowej, które odpowiadają za działanie jajników. Preferowany czas wykonania badania to 3. dzień cyklu (3. dzień miesiączki).
- Estradiol i progesteron – hormony płciowe, ich monitorowanie pozwala na określenie prawidłowej funkcji jajnika. Preferowany czas wykonania to na 7. dni przed spodziewaną miesiączką.
- Testosteron – androgen negatywnie wpływający na szansę owulacji. Oznaczenie wykonywane dowolnego dnia cyklu.
- Prolaktyna – hormon wydzielany przez przysadkę mózgową, funkcjonalnie związany z laktacją. Jego nadmiar może hamować owulację. Badanie wykonywane dowolnego dnia cyklu, po przespanej nocy, bez nadmiernego stresu, bez współżycia płciowego w ostatniej dobie, na czczo.
- TSH, fT4 i fT3 – hormony tarczycy. Zaburzenia tarczycowe prowadzą do zaburzeń miesiączkowania i owulacji. Badanie wykonywane dowolnego dnia cyklu.
- AMH (hormon antymüllerowski) – hormon produkowany przez jajnik, którego poziom koreluje ze zdolnością jajnika do reakcji na stymulację. Często badanie nazywane jest “rezerwą jajnikową”, wykonywane jest dowolnego dnia cyklu.
- Badanie drożności jajowodów (HSG, SonoHSG/HyCoSy; HyFoSy/laparoskopowa chromotubacja) – jeżeli były wcześniej wykonane. Badanie jest elementem diagnostyki obrazowej funkcji i budowy jajowodów. Drożny przynajmniej jeden jajowód jest niezbędny do naturalnego poczęcia. Podczas tego badania dodatkowo można ocenić kształt jamy macicy.
- Badania obrazowe narządu płciowego – USG/USG 3d pozwalające na ocenę budowy (wad anatomicznych, funkcjonalnych) i funkcji macicy oraz funkcji jajników.
W przypadku diagnostyki czynnika męskiego niepłodności najważniejszym badaniem, które jest wstępem do dalszej analizy, jest badanie nasienia, które może być poszerzone (rozszerzone badanie nasienia) o ocenę budowy plemników. Do badania nasienia najistotniejszy jest właściwy okres abstynencji seksualnej, a precyzyjnie to okres bez wytrysku – od 3 do 5 dni. W takim samym czasie należy powstrzymać się również od spożywania alkoholu. Zbyt krótki okres abstynencji może powodować zmniejszoną koncentrację plemników w nasieniu, zbyt długi obniża ich żywotność, a alkohol, pomiędzy innymi czynnikami, powoduje zaburzenia spermatogenezy.
Pobranie próbki można wykonać w domu, oddając nasienie do jałowego pojemnika, jednak należy dostarczyć je do laboratorium w ciągu godziny. Dlatego zaleca się, żeby badanie wykonać bezpośrednio w klinice, w specjalnie do tego celu przygotowanym pomieszczeniu. Oceniając wynik nasienia, lekarz może skierować pacjenta na dalsze badania – zarówno bardziej zaawansowane badania nasienia, jak i badania hormonów.
W przypadku procedur wspomaganego rozrodu (ART) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 października 2015 r., na podstawie wspomnianej wyżej ustawy, określa listę badań, jakie para musi wykonać przed kwalifikacją do procedur. Z tego obowiązku wynika konieczność wykonania dodatkowych badań ważnych zwykle 6 miesięcy od dnia wykonania.
W przypadku biorczyni komórek rozrodczych i zarodków te badania to:
- Anty-HIV
- Anty-HCV
- VDRL
- Toksoplazmoza
- Wymaz w kierunku chlamydii metodą PCR
- Badanie cytologiczne
- Badanie czystości pochwy
- Badanie przeciwciał różyczki
A ponadto HbsAg, CMV, grupa krwi oraz USG piersi.
W przypadku dawcy komórek rozrodczych:
- Anty-HIV
- HBsAg;
- Anty-HBc
- Anty-HCV
- VDRL
- Grupa krwi
Lek. med. Kajetan Piątkowski – specjalista ginekolog-położnik. Jest absolwentem wydziału lekarskiego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Odbył szkolenie specjalizacyjne i pracował na oddziale położniczo – ginekologicznym w Szpitalu Specjalistycznym im. F. Ceynowy w Wejherowie. Obecnie pracuje na oddziale położniczo – neonatologicznym szpitala Swissmed w Gdańsku oraz w klinice InviMed w Gdyni. Udziela porad w zakresie profilaktyki, diagnostyki i leczenia schorzeń ginekologicznych. Zajmuje się prowadzeniem ciąży, udziela porad antykoncepcyjnych. Jego głównym obszarem zainteresowań zawodowych jest położnictwo – opieka nad kobietą ciężarną, planowanie ciąży i niepłodność. Cały czas rozwija się zawodowo, aktywnie uczestnicząc w licznych kursach oraz szkoleniach specjalistycznych. Swoją pracę traktuje jak misję. Angażuje się w każdą terapię z jednakową empatią i uważnością, przez co zyskuje zaufanie i sympatię swoich pacjentek.
POLECAMY TAKŻE:
OWULACJA – BEZ NIEJ NIE BĘDZIE CIĄŻY
Dodaj komentarz