Procedura zapłodnienia pozaustrojowego, czyli in vitro, wymaga współpracy wielu specjalistów. Jednym z nich jest embriolog – osoba, która odpowiada za wszystkie procesy od momentu wybrania odpowiednich komórek rozrodczych do transferu zarodka. Czy i kiedy warto zasięgnąć konsultacji embriologicznej? W jaki sposób embriolodzy uzyskują zarodki najlepszej jakości? Czy słaba jakość nasienia obniża jakość zarodka? Na te i wiele innych, najczęściej zadawanych pytań dotyczących zapłodnienia in vitro, odpowiada dr n. biol. Agnieszka Popow-Woźniak, kierownik laboratorium embriologicznego InviMed Wrocław, ESHRE Senior Clinical Embryologist.
Kiedy warto, by para zasięgnęła konsultacji embriologicznej?
Konsultacja embriologiczna wskazana jest na trzech etapach procedury in vitro. Po pierwsze – bezpośrednio po zakończeniu hodowli zarodków. Embriolog przybliży Państwu szczegóły związane z jakością uzyskanych po punkcji jajników oocytów, a także opowie o wyjściowych paramentach nasienia i wydajności jego przygotowania. Ponadto, będziecie mieli Państwo szanse omówić z embriologiem ocenę i dynamikę rozwoju każdego z zarodków i dowiedzieć się więcej na temat szansy zarodków na implantację.
Po drugie – przed podejściem do kolejnej procedury, kiedy zastanawiacie się Państwo nad wykorzystaniem procedur dodatkowych, np. mediów wspomagających zarodek podczas procedury transferu i interakcji zarodka z endometrium, procedur wspomagania wykluwania zarodka z osłonki przejrzystej.
Po trzecie – w przypadku zaistnienia wskazań do przeprowadzenia przedimplantacyjnej diagnostyki zarodków. Odpowiemy na pytania dotyczące nieinwazyjnej i inwazyjnej diagnostyki zarodków. Przybliżymy Państwu w jaki sposób zachodzi przeprowadzenia badania i co dzieje się z zarodkiem podczas takiej procedury.
Jak wygląda wybór komórek jajowych do zapłodnienia in vitro?
W naszym kraju prawo ustawodawcze pozwala na poddanie zapłodnieniu jedynie 6 komórek jajowych u młodych kobiet do 35. roku życia. Z puli wielu komórek, musi zostać wybrane 6 jajeczek o najlepszej morfologii, ponieważ to one stanowią bazę rozwojową zarodka, zwłaszcza do 3. dnia rozwoju zarodka, zapewniając składniki odżywcze i prawidłowe funkcjonowanie szlaków metabolicznych. Selekcja komórek opiera się na wykluczaniu anomalii w kształcie, rozmiarze, kolorze cytoplazmy, obecności widocznych niepożądanych organelli komórkowych, grubości osłonki przejrzystej oraz anomalii dotyczących ciałka kierunkowego.
Ile trwa proces selekcji komórek, a potem zapładniania?
Proces pobrania komórek jajowych to proces trwający około 10-20 minut. Po punkcji oocyty leżakują przez 90 minut w odpowiedniej pożywce do momentu ich enzymatycznego oczyszczenia z komórek wzgórka jajonośnego. Po denudacji, która wraz z oceną jajeczek zajmuje embriologowi od 5 do nawet 40 minut w zależności od ilości komórek, komórki przez 60 minut odpoczywają w oczekiwaniu na mikromanipulację. Tak więc dla pacjentki, której punkcja jajników zakończyła się o godzinie 8:30 pobraniem kilkunastu komórek, ich nakłucie będzie miało miejsce o godzinie 12:00.
Jakie metody są stosowane, by uzyskać dobrej jakości zarodek?
Każdy szczegół podczas prowadzenia przygotowania do zapłodnienia, pobrania i selekcji gamet, a następnie hodowli zarodków może mieć wpływ na jakość zarodka. Kliniki, w których prowadzone jest leczenie niepłodności z użyciem metod zapłodnienia pozaustrojowego, starają się zapewnić gametom i zarodkom jak najlepsze warunki, prowadząc szczegółową kontrolę parametrów hodowli przy maksymalnym ograniczeniu styczności zarodków z czynnikami zewnętrznymi, które mogę negatywnie wpłynąć na ich rozwój.
Dodatkowo, w przebiegu procesu in vitro ważna jest możliwość wykorzystania narzędzi, pozwalających na wyselekcjonowanie najlepszych plemników do zapłodnienia. Z uwagi na to, że istnieją ograniczone metody selekcyjne dotyczące komórek jajowych, a w wielu przypadkach zapłodnieniu zostaje poddana cała pula dostępnych jajeczek, to właśnie wybór najbardziej idealnego plemnika staje się prawdziwym wyzwaniem embriologa. Dziś wybór ten jest wspomagany poprzez zastosowanie podczas selekcji plemników mikrochipów Zymo czy wykonanie mikromanipulacji z zastosowaniem IMSI, hBIMSI czy PICSI.
Czy jednej parze „dedykowany” jest jeden embriolog?
Proces zapłodnienia i hodowli zarodków w InviMed jest zawsze prowadzony przez zespół embriologów, którzy współpracują ze sobą, aby zsynchronizować moment zakończenia przygotowania gamet do zapłodnienia. Pozwala to wykonać procedurę zapłodnienia w czasie optymalnym od zakończenia punkcji. Ponadto w kolejnych etapach kontroli i oceny zarodków najważniejsze jest dostosowanie się do wymogów czasowych oceny, kwalifikacji do krioprezerwacji, czy momentu pobrania biopsji z zarodka. Wszystkie te etapy są efektem pracy wielu osób z zespołu, wyszkolonych do wykonywania procedur o różnym stopniu złożoności i zaawansowania .
Kiedy zarodek gotowy jest do transferu i od czego to zależy?
W InviMed transfer zarodka wykonujemy na wczesnych etapie rozwoju w 3. dniu hodowli lub na etapie blastocysty w 5., 6., a czasami nawet 7. dniu hodowli. Do zabiegu transferu zarodka embriolog kwalifikuje zawsze najwyżej oceniony zarodek, korelując informacje o dynamice rozwoju zarodka, czyli tempie podziałów jego komórek, morfologii czyli wyglądu zarodka, obecności lub braku szczególnych anomalii, a także jeśli je posiada informacji na temat prawidłowości genetycznej zarodka.
Ile zarodków może powstać z jednej punkcji?
Po zastosowaniu metody pozaustrojowego zapłodnienia może powstać i zostać zakwalifikowanych do dalszych procedur od jednego do kilkunastu zarodków. W rzadkich przypadkach liczba powstałych zarodków może przekroczyć dwadzieścia. Dlatego, aby ograniczyć liczbę przechowywanych w stanie zamrożenia zarodków ustawodawca określił, ile komórek można poddać zapłodnieniu w zależności od wieku pacjentki, stanu zdrowia pacjentów oraz obecności chorób współistniejących z niepłodnością, które mogłyby mieć wpływ na efektywność cyklu ART.
Ile zarodków rozwija się zazwyczaj prawidłowo, a ile obumiera?
Pierwsze dni rozwoju zarodka są dla niego bardzo ważne i często decydują o jego dalszych losach. Już po około 72 godzinach od zapłodnienia, zarodek ma 8 komórek i można go transferować, jeśli jednak lekarz prowadzący decyduje o dłuższej hodowli, kolejna możliwość transferu świeżego pojawia się po około 120 godzinach – w stadium wczesnej lub ekspandującej blastocysty. Jednak nie wszystkim zarodkom pisana jest taka kolej rzeczy.
Jak pokazują dane statystyczne, nawet u młodych i zdrowych kobiet po poczęciu drogą naturalną w pełni rozwija się mniej niż połowa embrionów. W przypadku procedury in vitro, liczba i jakość uzyskanych zarodków ma kluczowe znaczenie.
Czy słaba jakość nasienia obniża jakość zarodka?
Obniżona jakość nasienia koreluje z liczbą zarodków uzyskiwanych w cyklu IVF zarodków. Może znacząco obniżać stopień blastulacji zarodków, czyli ich możliwość przechodzenia na kolejne etapy rozwoju do prawidłowego stadium zarodka 5/6 dniowego. Ponadto ciężki czynnik męski może korelować z ilością aneuploidii czyli nieprawidłowości genetycznych puli zarodków w zakresie liczby chromosomów, dlatego może być wskazaniem do wykonania przedimplantacyjnej diagnostyki zarodków
Czy jakość zarodka może być przyczyną nawracających poronień?
W przypadku zaistnienia nieprawidłowości genetycznych zarodka tak rozumiana jego jakość może być przyczyną nawracających poronień. W takiej sytuacji należy zasięgnąć porady lekarza genetyka, który na podstawie wyników badań genetycznych pary wskaże i zaleci wykonanie właściwego badania przedimplantacyjnego zarodków.
Czy azoospermia wyklucza in vitro z własną komórką?
Brak plemników w ejakulacie nie wyklucza ich obecności w jądrach i możliwości ich uzyskania na drodze biopsji. W takiej sytuacji należy zasięgnąć porady androloga, który na podstawie wywiadu i wyników badań hormonalnych oraz genetycznych oceni prawdopodobieństwo uzyskania plemników na drodze operacyjnej.
Czy im starszy zarodek, tym mniejsze szanse na ciążę z in vitro?
Na dzień dzisiejszy dane naukowe wskazują, że szansa na implantację zarodka wzrasta wraz z zaawansowaniem jego rozwoju do stadium blastocysty, prawidłową dynamiką podziałów i morfologią, a także prawidłowością genetyczną, a nie z długością jego przechowywania w ciekłym azocie.
Czy istnieje limit mrożonych zarodków?
W naszym kraju nie istnieje limit dotyczący ilości zamrożonych zarodków. Każdy zarodek, który nie został podany na drodze świeżego transferu i wykazuje potencjał rozwojowy zostanie zabezpieczony poprzez krioprezerwację w ciekłym azocie.
Ile czasu można przechowywać mrożony zarodek?
Ustawa o leczeniu niepłodności na dzień dzisiejszy nie określa jak długo można przechowywać zarodek w stanie zwitryfikowanym. Dane naukowe donoszą, że nawet kilkadziesiąt lat. Na dzień dzisiejszy jednak para może dysponować zarodkami przez okres 20 lat po ich utworzeniu. Jeśli nie zostaną wykorzystane zostaną poddane procesowi kwalifikacji do programu dawstwa zarodków.
Jakie procedury zapewniają bezpieczeństwo zarodków i gwarancję, że nie zostaną pomylone podczas transferu?
W laboratorium embriologicznym nie ma miejsca na pomyłki. Dlatego przez cały czas pracy z komórkami stosujemy podwójny system kontroli i identyfikacji materiału pacjentów. W dniu pobrania komórek jajowych i oddania nasienia do procedury, zarówno pacjentom jak i pojemnikom zawierającym ich komórki zostaje nadany specjalny kod w programie FetriProof, którego zgodność na pojemnikach i naczyniach hodowlanych jest potwierdzana przy każdym podejściu do oceny czy manipulacji. Dodatkowo naczynia hodowlane oznaczone są imieniem, nazwiskiem oraz anonimowym kodem pacjentów. Przy kluczowych zadaniach takich jak pierwsze oznaczanie komórek, łączenie na drodze mikromanupilacji, czy zapłodnienia klasycznego, przeniesienia zarodków do transferu, czy na nośnik podczas mrożenia, przyjmujemy zasadę podwójnego świadka a tożsamość pacjentów poza systemem Fertiproof weryfikuje naocznie dwóch embriologów.
dr n. biol. Agnieszka Popow-Woźniak, Kierownik laboratorium embriologicznego, ESHRE Senior Clinical Embryologist, InviMed Wrocław.
Partnerem artykułu jest Ferring Pharmaceuticals Polska
POLECAMY TAKŻE:
Mrożenie zarodków – ważny etap procedury in vitro. Sprawdź, co warto wiedzieć o witryfikacji
Dodaj komentarz