Choroby i wady macicy mają duży wpływ na płodność kobiety. O rodzajach i przyczynach tych chorób, ich leczeniu i szansach na urodzenie dziecka rozmawiamy z dr. Arkadiuszem Adamczykiem, ginekologiem-położnikiem z Kliniki Leczenia Niepłodności, Ginekologii i Położnictwa Bocian w Katowicach.
Dla kobiety macica to jeden z najważniejszych narządów, dzięki którym może zostać matką. To właśnie w niej rozwijać się będzie zarodek, a potem dziecko. Choroby i wady macicy mają duży wpływ na płodność – począwszy od tego, jaki rodzaj zapłodnienia będzie skuteczny, przez rozwój ciąży, skończywszy na metodzie rodzenia. Czasem jednak, gdy jedynym ratunkiem dla zdrowia kobiety jest histerektomia, czyli usunięcie macicy, marzenie o urodzeniu dziecka staje się niemożliwe do spełnienia.
Anna niedawno skończyła 33 lata. Gdy cztery lata temu zaczęła leczyć się z powodu niepłodności, dowiedziała się, że jej macica pokryta jest gęsto mięśniakami. Kolejne badania szybko wykazały obecność nowotworu. Usunięcie narządu, choć ratujące jej życie, było dla niej wyrokiem – nigdy nie zostanie matką. Dziś, choć są z mężem w trakcie procedury adopcyjnej i wszystko wskazuje, że niebawem zostaną rodzicami, nadal ma emocjonalną huśtawkę: część jej kobiecości bezpowrotnie zniknęła. Takich kobiet jak ona są tysiące – spora część z nich nie ukończyła 30 lat.
Choroby i wady macicy: nie tylko nowotwór, ale także endometrioza, polipy i mięśniaki utrudniają zajście w ciążę
Nowotwór to skrajny przypadek, istnieje bowiem wiele schorzeń i wad macicy, które mają olbrzymi wpływ na płodność. Choć nie są śmiertelne, śmiertelnie przerażają wszystkie kobiety, które jeszcze nie zdążyły mieć dzieci. O to, jak leczyć macicę, jak rozpoznawać chorobę, na co szczególnie zwrócić uwagę oraz jakie są szanse na biologiczne macierzyństwo – pytamy specjalistę z Kliniki Bocian w Katowicach.
Mięśniaki macicy mogą stanowić barierę związaną z poczęciem dziecka, mogą też prowadzić do poronienia i przedwczesnego porodu. Niebezpieczne są także polipy macicy, zwłaszcza zlokalizowane u ujścia jajowodów lub przy wejściu do szyjki macicy.
Jak często przyczyną niepłodności u kobiet są problemy z macicą?
Macica tworzy właściwe środowisko dla rozwijającego się płodu, dlatego choroby bądź wady występujące w jej obszarze mogą być przyczyną niepłodności, a także powodować zagrożenie dla ciąży.
Wśród różnych schorzeń macicy, które mogą odpowiadać za niepowodzenia w poczęciu dziecka, znajdują się chociażby endometrioza, mięśniaki, polipy czy nowotwory, do tego też dochodzą wady w budowie anatomicznej tego narządu.
W przypadku diagnozy niepłodności u kobiet dosyć często rozpoznaje się właśnie zaburzenia związane z prawidłowym funkcjonowaniem macicy, w zależności od problemu lekarze mają do dyspozycji różne metody leczenia, by pacjentka miała szansę na ciążę.
Mówi się, że wady budowy macicy najczęściej są diagnozowane przez przypadek. Czy to prawda i przy okazji jakich problemów kobieta dowiaduje się, że ma chorą macicę?
Dosyć często pacjentki nie wiedzą, że mają nieprawidłową budowę macicy, niejednokrotnie nie odczuwają w związku z tym niepokojących objawów czy wyraźnego dyskomfortu. W wielu przypadkach kobiety dowiadują się o tym, gdy bezskutecznie próbują zajść w ciążę i poddają się diagnozie problemu.
Często kobieta skarżąc się ginekologowi, np. na ból w trakcie lub po stosunku oraz plamienia temu towarzyszące – słyszy, że ma tyłozgięcie. Co to oznacza i jak wpływa na powodzenie zapłodnienia? Sporo młodych kobiet wychodzi z gabinetu, nie dostając żadnych zaleceń, co do dalszych badań, ponieważ zdaniem lekarza to „anatomiczna” i indywidualna budowa macicy. Czy zawsze?
Tyłozgięcie macicy to dosyć powszechna przypadłość, szacuje się, że może dotyczyć nawet 25% kobiet. Charakteryzuje się nietypowym położeniem trzonu macicy, który pochyla się do tyłu w kierunku kręgosłupa, gdy w przypadku przodozgięcia, które występuje najczęściej, wygina się delikatnie do przodu. Tyłozgięcie macicy zazwyczaj jest przypadłością wrodzoną, choć może też być efektem porodu, zabiegów chirurgicznych w zakresie narządów rodnych, przebytych stanów zapalnych czy endometriozy. Często kobiety nie są nawet świadome, że mają tyłozgięcie macicy, bowiem nie odczuwają żadnych symptomów z tym związanych. Występujące czasem objawy jak bolesne, obfite miesiączki, ból podczas stosunku czy bóle krzyża i problemy z zajściem w ciążę niekoniecznie muszą być łączone właśnie z tą przypadłością. Rozpoznaje się je zazwyczaj podczas badania ginekologicznego, czy badania USG narządów rodnych. Tyłozgięcie macicy przeważnie nie wymaga leczenia.
Jakie choroby związane z macicą mają największy wpływ na niepłodność?
Jest kilka chorób macicy, które mogą odpowiadać za niepłodność. Chociażby wiele kobiet cierpiących na endometriozę ma problemy z zajściem w ciążę. Również mięśniaki macicy mogą stanowić barierę związaną z poczęciem dziecka, mogą też prowadzić do poronienia i przedwczesnego porodu. Także polipy macicy, zwłaszcza zlokalizowane u ujścia jajowodów lub przy wejściu do szyjki macicy, mogą stanowić skuteczną barierę dla ciąży. Kolejna grupa niepłodnych pacjentek jest związana z występowaniem wrodzonych wad macicy.
Które wady macicy sprawiają, że ciąża jest niemożliwa, które – że zagrożona, a które nie niosą za sobą takiego ryzyka? Czy ciąża z wadą macicy zawsze jest zagrożona? Nieprawidłowo zbudowana macica może stwarzać utrudnienia w zajściu w ciążę i jej donoszeniu, ale niektóre kobiety, mające wadę macicy, są w stanie zajść w ciążę bez większych problemów i urodzić dziecko w terminie.
Nie każda wada w budowie macicy ma wpływ na uzyskanie ciąży, a także na jej przebieg i poród. Niejednokrotnie kobieta podczas kontroli ginekologicznych w trakcie ciąży dowiaduje się, że budowa jej narządów rodnych odbiega od normy. Dużo zależy od stopnia wad, bowiem zaburzenia bywają tak duże, że uzyskanie ciąży jest wręcz niemożliwe, innym razem są tak nieznaczne, że nie mają żadnego wpływu na poczęcia dziecka i prawidłowy rozwój płodu.
Co to są: macica dwurożna, jednorożna, z przegrodą, łukowata i podwójna?
Efektem macicy jednorożnej jest brak lub niedostateczne rozwiniecie jednego rogu macicy, który w przypadku prawidłowej budowy tego narządu łączy się z jajowodem. Tym samym kobieta posiada tylko jeden zdrowy i drożny jajowód, co może ograniczyć szansę na ciążę i prawidłowy rozwój płodu.
Macica dwurożna, jednorożna, z przegrodą, łukowata i podwójna są to wrodzone wady w budowie anatomicznej macicy.
Macica dwurożna jest dosyć rzadką przypadłością. Charakteryzuje się występowaniem dwóch wydatnych rogów, które powodują wgłębienie w zewnętrznej części macicy, w efekcie jama macicy przypomina wyglądem literę W. Zwykle drobne wady budowy nie dają objawów, jednak duże odstępstwa od normy w tym zakresie mogą prowadzić do niepłodności.
Z kolei macica z przegrodą wygląda podobnie do macicy dwurożnej, bowiem w obu przypadkach narząd wewnątrz podzielony jest przegrodą. Jednak na zewnątrz w przypadku macicy z przegrodą budowa macicy jest prawidłowa.
Efektem macicy jednorożnej jest brak lub niedostateczne rozwiniecie jednego rogu macicy, który w przypadku prawidłowej budowy tego narządu łączy się z jajowodem. Tym samym kobieta posiada tylko jeden zdrowy i drożny jajowód, co może ograniczyć szansę na ciążę i prawidłowy rozwój płodu.
Z macicą łukowatą mamy natomiast do czynienia, gdy w górnej części jamy macicy obecne jest niewielkie uwypuklenie przypominające łuk, z kolei zewnętrzna część jest w normie. Ta wada wrodzona raczej nie ma dużego wpływu na zdrowie kobiety.
W przypadku nieprawidłowo wykształconej w życiu płodowym macicy, gdy nie nastąpiło połączenie zawiązków macicy z dwóch tzw. przewodów Müllera w jeden pusty narząd, powstają dwie oddzielne macice. Wada ta określana jest macicą podwójną. Zdarza się również, że wykształcone tak macice mają oddzielne szyjki, występuje też przy tej wadzie podwójna lub podzielona pochwa. Nieprawidłowości w budowie w tym przypadku mają różną postać, jednak często kobiety z podwójną macicą zachodzą w ciążę.
W jakim wieku kobieta narażona jest na dolegliwości związane z macicą i co jest tego przyczyną?
Kobiety mogą odczuwać różne dolegliwości związane z nieprawidłowościami w obszarze macicy, jak chociażby problem z zajściem w ciążę, zaburzone cykle menstruacyjne, bóle brzucha czy dyskomfort podczas stosunków płciowych.
Przyczyn dolegliwości macicy jest wiele. Mogą one wynikać zarówno z nieprawidłowej budowy anatomicznej macicy, jak i być efektem rozwijającej się choroby. Różnego rodzaju dolegliwości mogą pojawić się w różnym wieku, zarówno u młodych kobiet, w wieku rozrodczym, jak i pań po menopauzie.
Warto zatem systematycznie badać się u lekarza ginekologa, kontrolować swoje zdrowie i informować o wszelkich niepokojących sygnałach.
Jak rozpoznać, że problem płodności może leżeć po stronie macicy – z jakimi objawami należy się natychmiast zgłosić do lekarza.
Bez konsultacji z lekarzem w kierunku niepłodności, trudno jest stwierdzić, czy problem zajścia w ciążę leży po stronie macicy, zwłaszcza gdy pacjentka nie jest świadoma wad w budowie jej narządu, czy istnienia jakiejś choroby. Objawy też nie są jednoznaczne, bowiem zaburzenia owulacji, bolesne menstruacje, nie zawsze muszą być powiązane z macicą. Co więcej niejednokrotnie kobiety z nieprawidłowościami w obszarze macicy nie doświadczają żadnych specyficznych objawów, poza niepowodzeniami w staraniach o dziecko.
Czym jest niedorozwój macicy i czy można wyleczyć ten stan?
Z niedorozwojem macicy mamy do czynienia, gdy narząd ten u kobiet w wieku rozrodczym nieprawidłowo się rozwinął i jest mniejszy nić powinien być. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy szukać w zaburzeniach hormonalnych. Od stopnia tego zaburzenia zależy też leczenie. Im wcześniej wykryty jest problem tym większe są szanse na powodzenie podjętej kuracji. W przypadku niedorozwoju macicy stosuje się zazwyczaj terapię hormonalną.
Czym jest Zespół Mayera-Rokitansky’ego-Küstera-Hausera (MRKH) i jak często się zdarza. Jakie są przyczyny tej choroby?
Zespół Mayera-Rokitansky’ego-Küstera-Hausera (MRKH) to wada wrodzona polegająca na braku lub niedorozwoju macicy oraz pochwy. Zespół ten pojawia się we wczesnym życiu płodowym dziecka, między 8 a 10 tygodniem ciąży i zdarza się 1 na 4 tys. do 10 tys. urodzonych dziewczynek. Przyczyny nie są do końca znane, wskazuje się chociażby na mutację genetyczną, zbyt małą liczbę receptorów progesteronowych i estrogenowych w przewodach Müllera, z których wykształcają się narządy rodne, a także na czynniki zewnętrzne powodujące wady płodu jak alkohol czy papierosy.
Czy w Polsce przeprowadza się przeszczepy macicy i jakie jest ryzyko związane z taką operacją. Czy po udanym przeszczepie kobieta ma szanse na naturalne zajście w ciążę?
Przeszczepy macicy na świecie stanowią nadal sferę badań, nie są to powszechne operacje. Bez wątpienia kobiety, które urodziły się bez macicy bądź straciły ją przez chorobę nowotworową pokładają w transplantologii duże nadzieje. W Polsce nie dokonano jeszcze próby takiej operacji, wyzwaniem bowiem jest nie tylko samo jej przeprowadzenie, ale również pogodzenie jej z krajowymi przepisami prawnymi. Na pewno sam przeszczep niósłby ze sobą pewne ryzyko zarówno dla kobiety poddającej się operacji, jak i rozwijającego się dziecka. Macica to bardzo silnie ukrwiony narząd, który w trakcie ciąży znacznie się powiększa, co bez wątpienia może powodować trudności w prawidłowym funkcjonowaniu przeszczepionego organu. Kobieta po transplantacji macicy przez cały czas musiałaby stosować także leki immunosupresyjne zapobiegające odrzuceniu przeszczepu, które jednocześnie osłabiają odporność organizmu.
Endometrioza – jedna z chorób macicy, bardzo często powoduje „przerzuty” na jajniki, jajowody, więzadła podtrzymujące macicę, przestrzeń między pochwą a odbytem, samą pochwę, a nawet jelita, pęcherz i otrzewną miednicy. Wydaje się, że to jedna z najpoważniejszych chorób, która powoduje niepłodność. A mimo to – często pojawiają się problemy z jednoznaczną diagnozą, zwłaszcza na wczesnym etapie. Jakie badania są niezbędne, by szybko postawić diagnozę i przejść do terapii. Na czym polega leczenie endometriozy?
W rozpoznaniu i określeniu zaawansowania endometriozy pomaga laparoskopia, którą wykonuje się przy pełnym znieczuleniu. Co więcej, podczas tego badania można również od razu usunąć ogniska endometriozy i zrosty, jeżeli zostały wykryte. Leczenie zależy zarówno od stopnia zaawansowania choroby, jak również od wieku kobiety. Wykorzystywana jest chociażby stymulacja jajeczkowania, inseminacja, jak również inne metody wspomaganego rozrodu.
Dlaczego tak trudno wyjaśnić, co jest przyczyną endometriozy? I jaką rolę w chorobie odgrywa estrogen?
Objawy towarzyszące endometriozie, jak chociażby bóle miesiączkowe, podbrzusza, podczas stosunku płciowego, a nawet badania ginekologicznego często mogą występować przy innych schorzeniach, stąd wynikają trudności z jednoznacznym zdiagnozowaniem tej choroby. Mówiąc najogólniej, endometrioza spowodowana jest samoistnym przeszczepieniem komórek budujących błonę śluzową macicy poza jej obręb. Częstym zjawiskiem jest ich przemieszczenie do wnętrza mięśniówki.
Niektóre teorie związane z tłumaczeniem przyczyn powstawania endometriozy wskazują na zbyt wysoki poziom estrogenów w organizmie w powiązaniu z czynnikami genetycznymi oraz środowiskowymi.
Czym jest agresywny śluz szyjkowy – i jak przebiega diagnoza oraz leczenie?
Agresywny śluz szyjkowy to wydzielina, która tworzy w pochwie i szyjce macicy niesprzyjające środowisko zawierające przeciwciała przeciwplemnikowe powodujące zlepianie się plemników i ich unieruchamianie, uniemożliwiając ich przedostanie się do komórki jajowej i jej zapłodnienie. Problem zostaje zdiagnozowany zazwyczaj po nieudanych próbach zajścia w ciążę, przy zastosowaniu odpowiedniego testu na wrogość śluzu, który pozwala zaobserwować, jak wpływa on na żywotność i ruchliwość plemników. Wykonuje się go w dniach płodnych kobiety, kiedy właściwości śluzu powinny być najbardziej sprzyjające plemnikom. W zakresie leczenia przede wszystkim należy poznać przyczynę tego zaburzenia w danym przypadku, aby móc mu przeciwdziałać. Często okazuje się niezbędne zastosowanie inseminacji, by para miała szansę na poczęcie dziecka.
dr Arkadiusz Adamczyk, ginekolog-położnik z Kliniki Leczenia Niepłodności, Ginekologii i Położnictwa „Bocian” w Katowicach.
***
Klinika Leczenia Niepłodności, Ginekologii i Położnictwa „Bocian” należy do wiodących ośrodków zajmujących się leczeniem niepłodności w Polsce. Oferuje pacjentom kompleksową diagnostykę i leczenie niepłodności z zastosowaniem najbardziej zaawansowanych technologii medycyny rozrodu, w tym zapłodnienia in vitro. Zapewnia również usługi z zakresu ginekologii i położnictwa. Pracownicy kliniki są cenionymi specjalistami o międzynarodowym doświadczeniu i uznanych osiągnięciach w dziedzinie niepłodności oraz ginekologii. Placówkę wyróżniają wysokie standardy oraz skuteczność leczenia. Klinika Bocian jest jednym z realizatorów rządowego programu refundacji in vitro. Dysponuje trzema oddziałami: w Białymstoku, Warszawie oraz w Katowicach. Klinika powstała w 2006 roku.
Polecamy także:
Czym jest wrogi śluz i jak leczyć związaną z nim niepłodność
Endometrioza – wszystko, co powinna wiedzieć kobieta
MRKH – jeszcze niepłodność czy już bezpłodność
Dodaj komentarz