Wiele się ostatnio mówi o ewentualnych negatywnych konsekwencjach spożywania mleka krowiego: o nietolerancji laktozy i alergii na białka mleka krowiego, o tym że mleko jest produktem coraz bardziej przetworzonym a krowy pasące się na łące to już rzadkość. Czy zatem podawanie mleka krowiego dziecku jest wskazane? Jak rozpoznać alergie na białko mleka u dziecka?
Czy mleko krowie powinno znaleźć się w diecie małego dziecka? Czy należy się bać alergii na białko mleka krowiego lub nietolerancji laktozy?
Alergia na białko mleko krowiego (BMK) jest najpowszechniejszą postacią alergii pokarmowej i dotyczy od 2-5% dzieci do 3 r.ż. Na szczęście w większości przypadków ulega samoistnemu wyleczeniu. Niektórzy badacze sugerują, że tak gwałtowne nasilenie tego typu alergii może mieć związek z drastycznym wzrostem dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym zamiast mlekiem kobiecym.
Mleko krowie zawiera około 30 różnych białek, z czego zdecydowaną większość (80%) stanowią kazeiny, a 20% białka serwatkowe. Kazeiny są frakcją białka, które cechuje stabilność podczas obróbki termicznej, co powoduje, że nawet przetworzone produkty mleczne są niebezpieczne dla dziecka z alergią na kazeinę.
Najsilniejszym zaś alergenem serwatki jest ß-laktoglobulina, która występuje również w mleku modyfikowanym, a nie występuje w mleku kobiecym. Pomimo występowania w mleku krowim silnych alergenów, eliminacja tego produktu spożywczego powinna nastąpić tylko i wyłącznie w momencie wystąpienia u dziecka alergii na białko mleka krowiego. Wówczas zaleca się u niemowlaka karmionego piersią eliminację z diety matki produktów alergizujących, a u niemowląt żywionych sztucznie zastąpienie klasycznych preparatów mlekozastępczych mieszankami elementarnymi.
Należy również pamiętać, że eliminowanie lub opóźnione wprowadzanie potencjalnie alergizujących pokarmów, nie wpływa na zmniejszenie częstości występowania alergii zarówno u dzieci zdrowych, jak i u dzieci z rodzin obciążonych ryzykiem choroby alergicznej.
Dlatego też u dzieci bez alergii na BMK mleko krowie powinno zostać wprowadzone do diety zgodnie z schematem rozszerzania diety niemowlaka.
Dodatkowo nie ma wyników badań, z których wynikałoby, że korzystnym jest stosowanie diety hipoalergicznej u kobiety ciężarnej w celu prewencji wystąpienia alergii u dziecka.
Nietolerancja laktozy jest zupełnie czymś innym, ponieważ związana jest z niedoborem lub całkowitym brakiem enzymu laktazy, który bierze udział w trawieniu laktozy, a nie z reakcją ze strony układu immunologicznego.
Laktoza jest dwucukrem, który występuje w mleku krowim, kozim, owczym oraz w przetworach mlecznych. Obecna jest również w mleku matki, gdzie stanowi źródło energii dla niemowlaka, ułatwia wchłanianie wapnia, stymuluje rozwój korzystnej mikroflory oraz zwiększa syntezę krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych.
Istnieją różne podłoża nietolerancji laktozy:
- pierwotny niedobór laktazy (dotyczy osób dorosłych),
- rozwojowy niedobór laktazy (dotyczy wcześniaków),
- wtórny niedobór laktazy (dotyczy chorych np. na celiakię)
- wrodzony niedobór laktazy (rzadka, uwarunkowana genetycznie choroba, która jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do karmienia piersią).
Bardzo często objawy tj. płaczliwość, wzdęcia, niepokój dziecka są błędnie interpretowane jako nieprawidłowości w trawieniu laktozy, przez co rodzice niepotrzebnie eliminują z diety dziecka produkty zawierające cenną w żywieniu niemowląt i małych dzieci laktozę.
Przeczytaj także: „Odbierasz dziecku dzieciństwo! Ty jadłaś i żyjesz!” Czyli dlaczego cukier w diecie dziecka to zło i jak nie dać się „życzliwym radom” postronnych
Paulina Górska o cukrze w diecie dziecka.
Matka karmi dziecko piersią do ok. 1 roku życia. Co dalej? Czy lepiej podawać maluchowi mleko modyfikowane czy mleko krowie?
Wiele Towarzystw Naukowych zaleca wyłączne karmienie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia niemowlaka jako optymalny model żywienia. Na podstawie porozumienia ekspertów ustalono, że po 12. miesiącu życia dziecka karmienie piersią należy utrzymywać tak długo, jak jest to pożądane przez matkę lub dziecko.
Eksperci są zgodni co do tego, że wprowadzanie mleka modyfikowanego typu „junior” nie jest konieczne dla prawidłowego rozwoju dziecka.
Następnie zaleca się rozpoczęcie rozszerzania diety niemowlaka, pod ochroną mleka matki, pomiędzy 17 a 26 tygodniem życia. Zgodnie z zaleceniami pełne mleko krowie w diecie dziecka powinno pojawić się dopiero po 12. miesiącu życia, w porcji maksymalnie 500 ml. Zbyt wczesne podawanie mleka krowiego może przyczynić się to zbyt dużego obciążenia niedojrzałych nerek solami mineralnymi oraz białkiem i jego produktami przemiany materii.
Jakie są objawy nietolerancji laktozy oraz alergii na białko mleka krowiego?
Objawy alergii na białko mleka krowiego możemy rozróżnić na objawy natychmiastowe, które pojawiają się w ciągu kilku minut po spożyciu oraz objawy opóźnione, które występują 48-72 h po spożyciu BMK.
Reakcje na BMK mogą znacznie mocniej przebiegać u dzieci starszych niż u młodszych.
Postać alergii na białka mleka krowiego może przebiegać z objawami ze strony:
- układu pokarmowego (np. biegunka, ulewania, wymioty, krew w stolcu),
- układu oddechowego (np. kichanie, świąd nosa, świszczący oddech)
- objawy skórne (np. uogólniona pokrzywka, świąd skóry, rumień, mrowienie warg, atopowe zapalenie skóry).
Objawy alergii na BMK ze strony przewodu pokarmowego bardzo trudno jest odróżnić od objawów choroby refluksowej czy nietolerancji laktozy. Bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie alergii, ponieważ warunkuje to prawidłowy rozwój dziecka.
Objawy nietolerancji laktozy mogą pojawić się zarówno w ciągu 30 minut, jak i do kilku godzin po spożyciu laktozy.
Najbardziej charakterystyczne objawy to:
- wzdęcia, gazy,
- uczucie pełności,
- bóle brzucha,
- biegunka,
- kolka,
- uczucie “przelewania” w brzuchu.
Na stopień nasilenia objawów klinicznych ma wpływ: rodzaj produktu zawierającego laktozę, rozkład laktozy na posiłki, współistnienie innych patologii przewodu pokarmowego oraz częstotliwość ekspozycji na laktozę.
Jakie produkty mleczne warto podawać kilkulatkowi?
Mleko i produkty mleczne są źródłem przede wszystkim wapnia, który jest niezbędny do prawidłowej budowy kości oraz zębów, niektórych witamin z grupy B oraz witaminy D. W diecie dziecka powinny pojawić się już wszystkie produkty mleczne, czyli mleko, jogurty naturalne, kefiry, maślanki, sery żółte oraz twarogowe (najmniejsza zawartość wapnia).
Dziecko w wieku 13-36 miesięcy powinno otrzymywać 3 porcje mleka i produktów mlecznych dziennie (1 porcja to: 1 szklanka mleka, ½ szklanki jogurtu/kefiru/maślanki, 2 łyżeczki twarożku/sera białego lub 1 plasterek sera żółtego). Dziecko w wieku przedszkolnym oraz starsze powinny pić co najmniej 3–4 szklanki mleka dziennie, które można zastąpić jogurtem naturalnym, kefirem oraz częściowo serem żółtym).
Fermentowane produkty mleczne zawierają bakterie, które rozkładają laktozę do formy lepiej przyswajalnej, przez co są znacznie lepiej tolerowane w porównaniu do mleka krowiego. W diecie dziecka niezalecane są wszelkiego rodzaju słodzone i smakowe produkty mleczne, ponieważ są one źródłem dużej ilości cukrów prostych. Idealnym zamiennikiem gotowych jogurtów owocowych jest naturalny jogurt wzbogacony w świeże owoce, orzechy lub nasiona. Co więcej, nie zaleca się u małych dzieci zamiany mleka krowiego na owcze czy kozie, ponieważ mleka te charakteryzują się zbyt dużą zawartością składników mineralnych, a zbyt niską niezbędnych witamin.
Bibliografia:
Ukleja-Sokołowska N., Bartuzi Z., Epidemiologia i naturalny przebieg alergii na białka mleka krowiego, w: Alergia Astma Immunologia, 2015, 20 (1): 05-11.
Błażkowski Ł., Kurzawa R., Alergia na białka mleka krowiego – teoria
i praktyka. Część I. Obraz kliniczny i zasady rozpoznawania, w: Standardy Medyczne/Pediatria, 2017, 14, 695-703.
Szajewska H., Socha P., Horvath A., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, w: Standardy Medyczne/Pediatria, 2014, 11, 321-338.
Weker H., Barańska M., Strucińska M., Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia, wyd. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2012.
Mądry E., Krasińska B., Walkowiak J., Hipolaktazja, zespół złego wchłaniania laktozy, nietolerancja laktozy, w: Family Medicine & Primary Care Review, 2011, 13, 2: 334–336.
mgr Justyna Janiszewska – dietetyk kliniczny, absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. W swojej pracy zawodowej zajmuje się przede wszystkim: żywieniem kobiet ciężarnych i karmiących, dietoterapią zaburzeń płodności, zaburzeń hormonalnych u kobiet oraz dietoprofilaktyką chorób cywilizacyjnych. Obecnie realizuje pracę doktorską z zakresu wpływu diety na przebieg zespołu policystycznych jajników na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Pani Justyna prowadzi Instagrama „Płodność na widelcu” (@PlodnoscNaWidelcu), gdzie dzieli się swoją wiedzą na temat żywienia w czasie oczekiwania na dziecko, zaburzeniach płodności oraz w czasie ciąży i karmienia piersią.
POLECAMY TAKŻE:
Wege-dziecko – czy wegetarianizm i weganizm to dobry sposób odżywiania kilkulatka?
Dodaj komentarz