Każde dziecko rozwija się w swoim tempie. Teoretycznie rodzice to rozumieją, ale w praktyce często się niepokoją, gdy ich pociecha odbiega rozwojem od rówieśników. Dzieje się tak szczególnie w kontekście umiejętności mowy. Ucząc się wypowiadania pierwszy słów i zdań, dzieci najczęściej mają problemy z poprawną artykulacją głoski [r]. Kiedy dziecko powinno wypowiadać [r]? Kiedy udać się z pociechą do logopedy? Jakie ćwiczenia pomogą dziecku nauczyć się wypowiadania głoski [r]? Tłumaczy logopeda Katarzyna Piotrowska.
Dlaczego „r” tak trudno wymówić?
Głoska [r] jest dźwiękiem trudnym pod względem artykulacyjnym. Pojawia się zwykle najpóźniej w zasobie dźwiękowym dziecka. Powstaje wskutek szybkich i delikatnych uderzeń czubka języka o wałek dziąsłowy, znajdujący się za górnymi zębami. Prawidłowe jej tworzenie występuje, gdy język pozostaje szeroki, a jego boki dotykają zębów trzonowych, jednocześnie przednia część języka powinna być ruchliwa i elastyczna. Wargi są przy tym lekko rozchylone, podniebienie miękkie jest uniesione i zamyka drogi do jamy nosowej.
W jakim wieku dziecko powinno wypowiadać „r”?
Rozwój mowy dziecka trwa do ok. 7 roku życia, gdy artykulacja wszystkich głosek powinna już być prawidłowa i utrwalona. Jak wiemy proces tworzenia mowy u dziecka jest bardzo indywidualny i zależy od wielu czynników. Ćwiczenia korygujące zaburzoną głoskę rozpoczynamy po 5. roku życia, wcześniejsze substytucje tej głoski (na j,l ) stanowią normę rozwojową mowy. Jeżeli proces ten utrwala się do owej granicy wiekowej, należy skonsultować się z logopedą.
Przeczytaj także: Gdy 3-latek nie mówi – czy czas się niepokoić i jak pomóc w rozwoju mowy?
Rozwój mowy dziecka może trwać do 7. roku życia
Osłabiona zdolność ruchowa języka stanowi bezpośrednią przyczynę problemów z realizacją głoski [r]. Dzieci podczas diagnozy często mają tzw. „leniwy język”, czyli nie unoszą go ku podniebieniu i język zalega na dnie jamy ustnej. Zazwyczaj jest to następstwem dość krótkiego ssania piersi albo też karmienia butelką. Innym powodem niepoprawnej wymowy [r] jest tzw. „krótkie wędzidełko”, które uniemożliwia dziecku dotykanie językiem podniebienia lub wałka dziąsłowego. Podane przyczyny trudności są typowo anatomiczne.
Kolejnym powodem trudności w realizacji głoski [r] jest zaburzony bądź niedojrzały słuch fonemowy. Bardzo ważną przyczyną, która może powodować wadliwą wymowę głoski [r] jest nasze otoczenie. Gdy dziecko słyszy poprawną wymowę, stara się ją naśladować. Gdy obserwuje złe wzorce wymowy, uznaje takie za prawidłowe.
W przypadku dzieci dwujęzycznych często występuje nakładanie się głosek z języka większościowego na polski.
Czy zbyt długie używanie smoczka przez dziecko może powodować problemy z wypowiadaniem „r”?
Jedną z konsekwencji długotrwałego ssania smoczka lub kciuka (gdyż nawet po odstawieniu smoczka, dziecko rekompensuje sobie go kciukiem) może być utrwalenie się u dziecka niemowlęcego sposobu połykania, czyli połykanie z językiem ułożonym na dnie jamy ustnej. Wykonuje on ruchy wyłącznie w kierunku przód-tył. Wraz z prawidłowym rozwojem dziecka, język w trakcie połykania powinien zmienić swoje ruchy i unosić się w kierunku podniebienia.
Język blokowany smoczkiem, czy własnym paluszkiem, nie ma szans na osiągnięcie pełnej sprawności językowej. Co za tym idzie opóźnia to nabywanie każdego kolejnego etapu rozwoju mowy, m.in. właściwego artykułowania głoski [r].
Jak nauczyć dziecko wypowiadać „r”? Kiedy iść do logopedy? Jak ćwiczyć w domu?
Wizyta u logopedy jest wskazana w przypadku 5-6 letniego dziecka, u którego zostaje pomijana bądź zamieniana głoska [r]. Wybór metody wywołania głoski należy do logopedy i jest indywidualny w przypadku każdego dziecka.
W większości przypadków rotacyzmu prowadzi się ćwiczenia wstępne, których celem jest doprowadzenie do wibracji czubka języka.
Podstawowe ćwiczenia języka to:
- rozciąganie języka leżącego swobodnie w jamie ustnej tak, aby jego boki dotykały zębów trzonowych, a następnie wysuwanie szerokiego języka,
- ujmowanie brzegów języka między zęby trzonowe i delikatne żucie,
- liczenie górnych, a następnie dolnych zębów,
- masaż języka przez wysuwanie go i wsuwanie przez lekko zbliżone zęby,
- unoszenie szerokiego języka za górne zęby,
- kląskanie językiem,
- szybkie i delikatne wymawianie dziąsłowych głosek [t] i [d] oraz [t] [d] [n] przy znacznym otwarciu ust.
Jeśli ćwiczenia te zlecimy do wykonania w domu, wówczas osoba współpracująca z logopedą (matka, ojciec, opiekun) będzie musiała nauczyć się ich wykonywania w gabinecie logopedycznym.
Katarzyna Piotrowska – absolwentka Logopedii medialnej z logopedią ogólną na Uniwersytecie Łódzkim. Pracuje jako logopeda w szkole podstawowej, przedszkolu oraz centrum medycznym JuniorMed. Specjalizuje się w pracy z dziećmi zaburzonym: z opiniami o niepełnosprawności, zespołem Downa, autyzmem.
POLECAMY TAKŻE
Dodaj komentarz