Jedną z przyczyn niepłodności są niedrożne jajowody. Aby sprawdzić, czy przedłużające się starania o ciążę są tym spowodowane, warto wykonać badanie HSG, czyli standardową histerosalpingografię lub sono HSG (HyCoSy), czyli histerosalpingosonografię kontrastową. Są jednak czasem przesłanki, by sądzić, iż tylko laparoskopia potwierdzi przyczynę niedrożności jajowodów i pozwoli od razu usunąć problem – tłumaczy dr n. med. Piotr Miciński, specjalista ginekolog z Centrum Leczenia Niepłodności Novomedica.
W kobiecym organizmie znajdują się standardowo dwa jajowody, które z jednej strony połączone są z macicą, a z drugiej z jajnikami. Każdy jajowód to rurka mająca ok. 15-20 cm i niewielki przekrój. Od strony jajnika jajowód jest nieco szerszy, gdyż to właśnie tutaj przechwytuje komórkę jajową, którą następnie transportuje do macicy. To w tym miejscu dochodzi do zapłodnienia. Warto jednak podkreślić, że od strony macicy jajowód ma tylko pół milimetra średnicy, dlatego każde dodatkowe zwężenie może uniemożliwić zajście w ciążę. Aby sprawdzić, czy jajowody są drożne wykonuje się badania: histerosalpingografię (HSG) lub histerosalpingografię kontrastową (HyCoSy, sono HSG).
Niepłodność a niedrożność jajowodów
Trudności w zajściu w ciążę mogą być związane z niedrożnością jajowodów. Przyczyn tego stanu może być wiele – należą do nich m.in.:
- przebyte zakażenia spowodowane przez ureaplasma – rzadziej chlamydia
- przebyte stany zapalne przydatków
- przebyte operacje chirurgiczne (np. wycięcie wyrostka robaczkowego),
- ciąża pozamaciczna,
- poronienia i kolejne zabiegi wyłyżeczkowania jamy macicy
- endometrioza
- antykoncepcyjna wkładka domaciczna.
Dr n. med. Piotr Miciński, ginekolog z Centrum Leczenia Niepłodności Novomedica, wyjaśnia, że zakażenie bakterią ureaplasma może powodować także zarośnięcia strzępków jajowodów, które w założeniu mają ułatwiać wprowadzanie komórki jajowej do światła jajowodu. – Obecnie te delikatne zrosty na strzępkach to najczęściej spotykana przyczyna niepłodności wśród pacjentek Novomedica. Przyczyn zakażenia może być wiele, ale jedną z nich może być np. długotrwałe używanie tamponów – mówi specjalista, który diagnostyką niepłodności zajmuje się od 20 lat. – W naszej obserwacji udrożnienie jajowodów w końcu strzępkowym za pomocą Sono HSG daje szansę na utrzymanie efektu drożności i zajście w ciążę. Usuwanie tych małych zrostów odbywa się bezkrwawo i bez uszkodzenia jajowodu, jednak po 6-12 miesiącach należy brać pod uwagę uszkodzenie komórek wydzielniczych i rzęskowych w jajowodzie, co w konsekwencji oznacza, że drożność jest utrzymana, ale jajowód uszkodzony – mówi dr Miciński.
HSG: na czym polega badanie?
Histerosalpingografia (HSG) to badanie polegające na podaniu do jamy macicy i jajowodów kontrastu jodowego. Dzięki niemu możliwa jest wizualizacja jajowodów, która widoczna jest podczas badania rentgenowskiego. Na podstawie badania specjalista stwierdza, czy jajowody są drożne, czy nie. Może również ocenić, czy występują nieprawidłowości w obrębie jamy macicy. Osoba poddana badaniu HSG otrzymuje wynik w formie kliszy RTG z opisem.
WAŻNE: Kontrast jodowy wykorzystywany w HSG może uczulać, gdyż jod jest wysoce immunogenny.
HyCoSy, sono HSG: na czym polega badanie?
Histerosalpingosonografia, czyli sono HSG lub HyCoSy to badanie polegające na podaniu do jamy macicy i jajowodów specjalnego kontrastu. Następnie poprzez badanie USG (badanie ultrasonograficzne) specjalista wykonujący badanie obserwuje przepływ kontrastu i tym samym, ocenia budowę jamy macicy oraz drożność jajowodów. Podczas badania może dokładniej niż przy HSG ocenić macicę, jajniki oraz jajowody. Może wykryć m.in. torbiele, guzy, mięśniaki, polipy oraz zrosty.
Stosowany w tej metodzie kontrast, w przeciwieństwie do metody HSG, do minimum ogranicza ryzyko związane z uczuleniem. Dodatkowo, nie naraża pacjentki na konieczność napromieniowania.
Kiedy przeprowadzić HSG i sono HSG?
Badanie wykonuje się tuż po miesiączce, czyli w pierwszej fazie cyklu. Najlepiej, gdy zostanie wykonane po ustaniu krwawienia miesięcznego, a przed 10. dniem cyklu.
Nie przeprowadza się badania w trakcie krwawienia, nawet jeśli jest tylko śladowe.
Wskazania
Podstawowym wskazaniem do badania HSG i sono HSG jest diagnostyka niepłodności oraz wykluczenie zmian patologicznych uniemożliwiających zajście w ciążę. Ponadto, wykonuje się je również przed stymulacją owulacji lub inseminacji, gdyż ich powodzenie zależne jest od stanu jajowodów.
Badania wykonuje się także u kobiet cierpiących na bolesne miesiączki lub odczuwających ból i dyskomfort podczas współżycia, a także gdy podejrzewa się endometriozę.
HSG: przygotowanie i przebieg badania
Przygotowanie
Kilka dni przed badaniem należy wykonać badanie USG dopochwowe oraz rozmaz mikrobiologiczny z pochwy. Przed badaniem wykonuje się lewatywę, a ok. 20 minut przed przyjmuje się doodbytniczy środek rozkurczowy.
Przebieg badania
Badanie trwa ok. 20 minut i przeprowadza się je w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Odbywa się na stole rentgenowskim w pozycji ginekologicznej. Do badania kobieta jest rozebrana, przykryta prześcieradłem. Badanie rozpoczyna się podobnie, jak przy pobraniu cytologii, czyli od założenia wziernika dopochwowego. Następnie za pomocą aparatu Shultza wprowadza się kontrast. Podawanie płynu rejestruje aparat rentgenowski, który wykonuje 3 zdjęcia:
- po wypełnieniu kontrastem jamy macicy,
- po wypełnieniu kontrastem jajowodów,
- w celu lepszego uwidocznienia zrostów w jamie macicy lub innych zmian patologicznych; zdarza się, że jest wykonywane pod innym kątem niż pozostałe zdjęcia.
Histerosalpingografia rzadko wywołuje jakiekolwiek powikłania. Dzięki badaniom poprzedzającym nie ma ryzyka zapalenia przydatków.
Badanie HSG nie jest bolesne. Ból pojawia się, tylko wtedy, gdy niedrożność jajowodów podnosi ciśnienie środka kontrastującego.
Sono HSG: przygotowanie i przebieg badania
Przygotowanie
Kilka dni przed badaniem należy wykonać badanie USG dopochwowe oraz rozmaz mikrobiologiczny z pochwy. Ok. 30-60 minut przed badaniem przyjmuje się czopek doodbytniczy zawierający Diclofenac (lek przeciwbólowy), a także 2 tabletki No-spy.
Przebieg badania
Badanie sono HSG jest inwazyjne i trwa ok. 10-15 minut. Rozpoczyna się podobnie, jak przy pobraniu cytologii, czyli od założenia wziernika dopochwowego. Następnie po odkażeniu gazikiem pochwy wprowadza się do niej cewnik (średnica ok. 2-3 mm) oraz zakłada sondę dopochwową. Przez założony cewnik podaje się kontrast (ok. 5-10 ml płynu).
Ekran USG umożliwia obserwację rozprowadzania kontrastu po macicy i jajowodach. Tym samym specjalista może dokładnie ocenić ich stan. Po zakończeniu badania cewnik i głowica do badania USG zostaje wyjęta. Po kilku minutach przebywania w pozycji leżącej pacjentka może wstać.
Badanie sono HSG z reguły nie jest bolesne. Najczęściej pacjentkom doskwiera dyskomfort bądź niewielki ból. Jeśli ból jest mocny, może to sugerować zmiany patologiczne.
Przeciwwskazania i możliwe powikłania
Badania HSG i sono HSG nie wykonuje się, gdy kobieta:
- jest w ciąży,
- jest w drugiej fazie cyklu miesiączkowego,
- ma ostry stan zapalny narządów rodnych,
- jest w trakcie krwawienia miesiączkowego bądź ma plamienia.
Po badaniu HSG mogą wystąpić powikłania związane z reakcją alergiczną na jod. Jednak zarówno podczas badania HSG, jak i sono HSG występuje ryzyko wystąpienia powikłań takich jak: infekcja, ból, skurcze macicy, plamienie/krwawienie. Ponadto, niewielkie ryzyko zapalenia przydatków i zapalenia otrzewnej minimalizowane jest wykonanym przed badaniem posiewem z kanału szyjki macicy oraz użyciem jednorazowego, sterylnego sprzętu.
Laparoskopia zamiast HSG?
Dr Miciński zaznacza jednak, że choć oba badania – zarówno HSG i sono HSG są stosowane w diagnostyce niepłodności, istnieją przesłanki, które pozwalają lekarzowi na podjęcie innej decyzji i skierowaniu pacjentki od razu na laparoskopię.
– Pacjentki po przebytej operacji w obrębie jamy brzusznej i jajowodów, a także po zapaleniu przydatków czy z objawami endometriozy są a priori kandydatkami do laparoskopii, ponieważ jedynie tą metodą można ocenić drożność i zmiany zrostowe wokół jajowodów. Podobnie jest po stwierdzeniu zakażenia ureaplasmami, które w około 15% prowadzi do niedrożności jajowodów i błoniastych zrostów wokół jajowodów – mówi specjalista.
I dodaje: – Jeśli u pacjentki jest prawidłowa owulacja, progesteron powyżej 15,0 ng w 20. dniu cyklu, prawidłowa płodność partnera, czyli powyżej 11% w A progresywnej ruchliwości plemników, wykluczone jest zakażenie śluzu szyjkowego – to nieuchronnie przyczyną niepłodności jest tu czynnik miedniczny, którego należy szukać w jajowodach, zrostach, endometriozie. Tylko laparoskopia będzie tu odpowiednią metodą. W ten właśnie sposób można oszczędnie i precyzyjnie dobierać badania w diagnostyce niepłodności partnerskiej po 6 miesiącach prób. To nie tylko oszczędność pieniędzy, bo każde z tych badań kosztuje, ale także czasu i stresu, którego i tak pacjentkom z niepłodnością nie brakuje – kończy dr Miciński.
Dr n. med. Piotr Miciński – specjalista ginekolog i endokrynolog z wieloletnim doświadczeniem w zakresie leczenia zaburzeń hormonalnych kobiet. Jest jednym z najdłużej zajmujących się niepłodnością specjalistów w Polsce. Współzałożyciel Centrum Leczenia Niepłodności Novomedica w Mysłowicach. Zajmuje się skomplikowanymi zaburzeniami hormonalnymi u kobiet i mężczyzn, szczególnie insulinoopornością. Specjalizuje się również w leczeniu chorób tarczycy w ciąży. Od 20 lat skutecznie diagnozuje przyczyny niepłodności. Dzięki niemu ponad 2000 par pokonało niepłodność.
Polecamy także:
Histeroskopia i niepłodność – na czym polega badanie, wskazania i procedura
Dodaj komentarz