Niska rezerwa jajnikowa zazwyczaj budzi niepokój wśród kobiet. Słysząc hasło „niskie AMH”, wiele pacjentek obawia się, czy w ich przypadku jest jeszcze szansa na ciążę. Na szczęście, współczesna medycyna potrafi sobie poradzić z wyzwaniem, a dzięki wczesnej diagnozie i wdrożeniu działań w zakresie ochrony płodności, istnieje duża szansa na macierzyństwo.
Powszechnie wiadomo, że wraz wiekiem kobieta ma mniejsze szanse na zajście w ciąże. Dzieje się tak, że względu na obniżającą się rezerwę jajnikową. Od około 23.-25. roku życia, liczba komórek jajowych się zmniejsza, a ich jakość się pogarsza. Z miesiąca na miesiąc komórek jajowych ubywa, aż do momentu wystąpienia menopauzy, kiedy następuje całkowita utrata możliwości zajścia w ciążę.
Badanie AMH
W celu rozpoznania potencjału rozrodczego kobiety wykonuje się tzw. badanie AMH określające poziom hormonu antymüllerowskiego. Dzięki badaniu można ocenić rezerwę jajnikową, czyli liczbę oraz potencjał dojrzewania komórek jajowych zdolnych do zapłodnienia. Według standardowej definicji prawidłowy poziom AMH mieści się w normach 1,4 a 4,5 ng/ml. Zarówno niższy jak i wyższy wynik może prowadzić do problemów z uzyskaniem ciąży. Badanie AMH jest zwykle pierwszym, podstawowym badaniem, z którym spotykają się pacjentki w klinikach leczenia niepłodności. Jednak dr n. med. Jakub Wyroba, specjalista endokrynologii ginekologicznej i rozrodczości, ginekolog-położnik z Kliniki KrakOVI, nie zaleca, aby badanie to było zlecane rutynowo np. przez lekarzy rodzinnych.
– Wartość AMH jest jednym z markerów płodności, ale nie mówi nam wprost czy ciąża u danej pacjentki wystąpi, czy też nie. Ja uważam, że oznaczenie powinno być wykonane na pierwszych konsultacjach w ośrodku medycznie wspomaganej prokreacji. Takie badanie jest także zalecane przed zabiegami, które potencjalnie mogą uszkadzać komórki jajowe, lub ograniczać płodność (endometrioza, leczenia onkologiczne, operacje jajników itp.). Ostrożny jestem w rutynowym oznaczaniu AMH, zwłaszcza u kobiet nie planujących aktualnie ciąży. Prawidłowy lub wysoki wynik może dać fałszywe poczucie wysokiego potencjału rozrodczego. W każdym przypadku, jak już mamy wynik, warto go omówić z lekarzem specjalistą z endokrynologii ginekologicznej i rozrodczości, których w Polsce jest kilkudziesięciu – mówi ginekolog.
Przeczytaj także: AMH bez tajemnic: niskie, wysokie, szanse na ciążę
Przedwczesna niewydolność jajników
Niskie AMH wiąże się z przedwczesnym wygasaniem czynności jajników (POF/POI), które może odebrać szansę na naturalną ciążę.
– Przedwczesna niewydolność jajników POI (Premature Ovarian Insufficiency) jest to wystąpienie niewydolności jajników przed 40 rokiem życia, z towarzyszącym wysokim stężeniem gonadotropin (czyli wysokich wartości FSH i LH w surowicy krwi). Dotyczy ok 5-10 % pacjentek zgłaszających się do lekarza z powodu braku miesiączki, a w ogólnej populacji może dotyczyć ok 1% – wyjaśnia dr n. med. Jakub Wyroba.
Objawy występujące w przebiegu przedwczesnego wygasania funkcji jajników to takie, które kojarzymy z menopauzą. Są to nieregularne, zbyt długie cykle miesiączkowe, uderzenia gorąca, rozdrażnienie, bezsenność.
– Przyczyny przedwczesnej niewydolności jajników mogą być rozmaite. Należą do nich czynniki genetyczne, immunologiczne, metaboliczne, leczenie onkologiczne, leczenie chirurgiczne – w tym najczęściej w populacji par o ograniczonej płodności leczenie chirurgiczne endometriozy. Przy tej chorobie zazwyczaj uzyskujemy gorsze efekty embriologiczne, a sytuacje mogą być dramatyczne gdy nakłada się na niewydolność jajników. Jeżeli leczenie endometriozy jest proponowane, a pacjentka ma plany ciążowe, powinna odbyć konsultację u lekarza zajmującego się medycyną rozrodu celem omówienia możliwie najbezpieczniejszej strategii zabezpieczenia płodności – mówi dr Wyroba z Kliniki KrakOVI.
Przeczytaj także: AMH – aktywacja! Nadzieja dla kobiet z zanikającą rezerwą jajnikową
Wczesna menopauza
Problem przedwczesnej menopauzy pojawia się u coraz większej grupy kobiet. W grupie wiekowej 30-39 lat na schorzenie to cierpi 1 na 100 kobiet. Natomiast przed 30. rokiem życia, według danych, problem dotyka 1 na 1000 kobiet.
– Oczekiwana długość życia w krajach rozwiniętych już znacznie przekracza ósmą dekadę, a tym samym rośnie proporcja kobiet w okresie pomenopauzalnym. Średnia wieku wystąpienia menopauzy (czyli ostatniej miesiączki) wynosi 51 lat co oznacza, że ponad 1/3 życia kobiety przypada na ten okres. Pomiędzy rokiem 2000 a 2005 światowa populacja ludzi starszych niż 60 lat wzrosła z 590 milionów do 1 miliarda. W samych Stanach Zjednoczonych ilość kobiet wkraczających w okres menopauzy podwoiła się pomiędzy rokiem 1990 a 2020 – tłumaczy dr Wyroba.
Niedożywienie a wczesna menopauza
Jak dodaje specjalista, wiek menopauzy jest generalnie zaprogramowny genetycznie, ale występują pewne różnice populacyjne.
– Zazwyczaj menopauza występuje ok. 51. roku życia i jest związana z generalnym stanem zdrowia oraz statusem socjo-ekonomicznym. Palenie papierosów przyspiesza menopauzę od ok. 1 do 2 lat, ale na przykład większa ilość porodów związana jest z późniejszą menopauzą. Pojawiają się niespójne dane, które mogą sugerować, że wyższa masa ciała też kojarzy się z późniejszą menopauzą. W mojej praktyce zauważyłem, że większość pacjentek zgłaszających się z podejrzeniem przedwczesnej niewydolności jajników to drobne szczupłe pacjentki. Nasuwa się pytanie czy niskie BMI jest przyczyną czy też efektem zanikającej rezerwy jajnikowej? Wiemy, że niedożywienie i diety wegetariańskie też są związane z wcześniejszą menopauzą, natomiast nie wykazano takich związków z ćwiczeniami fizycznymi. Występują też pewne różnice międzyrasowe, Afroamerykanki oraz populacje hiszpańskie mają menopauzę ok. 2 lata wcześniej w stosunku do rasy kaukaskiej. W związku z tym, że przybywa ludzkiej populacji, a plany ciążowe są odsuwane na kolejne lata życia, tym samym rośnie nam populacja kobiet, które nie rodziły po 35 roku życia i mających większą szansę na wystąpienie niewydolności jajników – wyjaśnia specjalista.
Przeczytaj także: Komórki jajowe 40-latek odmłodzone o 20 lat. Przełomowe badanie!
Ciąża przy niskim AMH
Obniżone AMH nie wyklucza szansy na macierzyństwo. W takim przypadku konieczna jest ocena przyczyn problemu i indywidulane zaplanowanie terapii. Jeśli pacjentka stara się o dziecko jedną z skutecznych metod będzie zastosowanie zapłodnienia pozaustrojowego.
– Programy zapłodnienia pozaustrojowego in vitro są najskuteczniejszą metodą leczenia niepłodności. W Małopolskim Ośrodku Diagnostyki i Leczenia Niepłodności skuteczność pojedynczego cyklu leczenia w 2022r wynosiła 61,5%. Tak więc ponad połowa par jest w ciąży przy pierwszym podejściu do procedury. W grupie pań z obniżonym AMH, tj. z wartościami niższymi niż 1,2 ng/ml skuteczność jest nieco niższa i wynosi ok 50%. Wynika to z faktu, że w tej grupie znajdują się także panie, u których wiek będzie ważniejszym czynnikiem ograniczającym płodność – wyjaśnia ginekolog.
– Natomiast u pacjentek młodszych, przed 35 rokiem życia , po odpowiednim przygotowaniu i dobraniu adekwatnego protokołu stymulacyjnego uzyskujemy podobną skuteczność jak u pacjentek z prawidłowym AMH. Nasza cała wiedza i doświadczenie jest poświęcona właśnie tym dramatycznym sytuacjom, kiedy nierodząca pacjentka dowiaduje się, że ma obniżoną rezerwę jajnikową i poszukuje sposobu aby urodzić swoje własne genetycznie potomstwo – tłumaczy dr Wyroba.
Przeczytaj także: IVA budzi uśpione pęcherzyki. Nowa metoda leczenia kobiet z chorymi jajnikami
Jakość komórek jajowych
Z wiekiem obniża się nie tylko rezerwa jajnikowa, ale i jakość oocytów ulega pogorszeniu. Chociaż z czasem walczyć się nie da, to można spróbować polepszyć kondycję komórek jajowych. Udowodniono, że na ich stan wpływ ma nie tylko układ rozrodczy i hormonalny, ale i wiele czynników zewnętrznych.
– Takie pacjentki są moim „oczkiem w głowie”, to te sytuacje ukształtowały mnie jako lekarza, który rzadko się poddaje. Staram się wspólnie z całym zespołem KrakOVI poszukiwać najlepszych terapii, modyfikacji protokołów stymulacyjnych tak, aby kiedyś szczęśliwie spotkać się na sali porodowej. Podstawowymi zasadami postępowania jest poinformowanie o rezygnacji z palenia papierosów (chociaż w tej chwili, na szczęście jest to sytuacja sporadyczna). Uregulowanie swojego BMI (Nadwaga i otyłość też obniża jakość komórek jajowych). Bardzo ważna jest porada dietetyczna, także dotycząca suplementów. Kolejnym ważnym elementem tej układanki jest idealnie funkcjonujące laboratorium embriologiczne. Włożyliśmy mnóstwo wysiłku, aby odbyć staże w najznamienitszych europejskich klinikach (Hiszpania, Niemcy), prowadzimy ciągłą wymianę doświadczeń z ośrodkami w Japonii, Izraelu, i USA. Zebraliśmy najnowocześniejszy sprzęt embriologiczny, tak aby z potencjalnie jednej uzyskanej komórki jajowej możliwe było uzyskanie uśmiech na twarzy u przyszłych rodziców – mówi ginekolog.
W ramach szukania innowacyjnych rozwiązań w Klinice KrakOVI stosuje się nowatorską metodę leczenia niepłodności tzw. In Vitro Activation (IVA). Jest to zabieg dający szansę ma macierzyństwo paniom, u których rozpoznano przedwczesne wygaśnięciem czynności jajników. Metoda ta polega na odblokowanie „uśpionych” pęcherzyków związkowych, aktywację ich wzrostu, a w efekcie uzyskanie własnych komórek jajowych.
Fot.: aut. Pexels
Polecamy także:
IVA budzi uśpione pęcherzyki. Nowa metoda leczenia kobiet z chorymi jajnikami
Dodaj komentarz