Endometrioza – inaczej gruczolistość macicy, przewlekła choroba, w której błona śluzowa macicy endometrium lokuje się poza jamą macicy kobiety, gdzie jest jej naturalne środowisko. Zazwyczaj przemieszcza się na jajniki, jajowody, często też do jamy otrzewnej, ale też na inne organy: pęcherz moczowy, moczowody, wątrobę, odbytnicę, a nawet płuca czy mózg. Jest to choroba powodująca ogromny ból i nierzadko wykluczająca kobietę z normalnego funkcjonowania. Jednym z jej najczęstszych objawów i konsekwencji jest także niepłodność.
Co to jest endometrioza?
Endometrioza to jedna z najbardziej tajemniczych i podstępnych kobiecych chorób. Szacuje się, że na całym świecie na endometriozę choruje blisko 200 milionów kobiet. W Polsce mówi się, że choroba dotyczy ok. 10% kobiet w wieku rozrodczym – nie ma jednak żadnych precyzyjnych badań, które by to potwierdzały.
Mimo wielu akcji uświadamiających, nadal na odpowiedź „Co to jest endometrioza?”, aż 73% ankietowanych kobiet odpowiedziało, że nie ma pojęcia*.
Tymczasem ta podstępna choroba dotyka coraz więcej kobiet, a co najgorsze, jest niezwykle trudna do zdiagnozowania. Dane są zastraszające – rozpoznanie endometriozy zajmuje w Polsce średnio 10 lat.
Endometrium, czyli błona śluzowa macicy, jest tkanką, która złuszcza się u każdej kobiety w konkretnej fazie cyklu miesiączkowego. Struktura endometrium podlega okresowym zmianom, co nosi nazwę cyklu endometrialnego. Złuszczona błona śluzowa macicy co miesiąc wydobywa się z organizmu kobiety wraz z krwią miesiączkową.
W przypadku kobiet z endometriozą, tkanka endometrium ulokowana poza jamą macicy także się złuszcza i powoduje krwawienie podczas miesiączki. Prowadzi to do nierzadko ostrych bóli, a także rozwinięcia się stanów zapalanych i ran. W następstwie gojenia się ran, tworzą się zrosty.
Przeczytaj: Trudne życie z endometriozą: wszystko, co powinnaś wiedzieć na jej temat
Endometrioza rodzaje choroby
Poszczególne rodzaje i stopnie endometriozy dzielą się ze względu na miejsce, w jakim występuje oraz stopień zaawansowania choroby.
Rodzaje endometriozy ze względu na miejsce występowanie:
- endometrioza maciczna (dotyczy jajowodów, mięśnia i szyjki macicy),
- endometrioza zewnętrzna narządów płciowych (dotyczy więzadeł krzyżowo-macicznych, jajnika, pochwy bądź sromu),
- endometrioza pozagenitalna (dotyczy otrzewnej, pęcherza moczowego, jelit, a w rzadkich przypadkach także płuc).
Rodzaje endometriozy ze względu na stopień zaawansowania:
- endometrioza I stopnia (to początkowy etap choroby, zmiany torbielowe występują głównie na jajnikach, jajowodach oraz macicy, zdarza się przerost tkanki błony śluzowej macicy)
- endometrioza II stopnia (zaczynają pojawiać się guzy, zrosty, torbiele poniżej 5mm z objawem częstego pękania, choroba atakuje już całą macicę i ścianę, która łączy ją z odbytem)
- endometrioza III stopnia (torbiele i guzy mają powyżej 5mm)
- endometrioza IV stopnia (zmiany chorobowe mocno się rozprzestrzeniają na inne narządy, takie jak pęcherz moczowy, wyrostek robaczkowy, choroba doprowadza do tyłozgięcia macicy)
Przeczytaj: Endometrioza IV stopnia – jakie są szanse na pomyślne in vitro
Skąd się bierze endometrioza? Przyczyny endometriozy
Kobiety dotknięte endometriozą często zastanawiają się, jakie są przyczyny endometriozy? Czy mogły zrobić cokolwiek, aby uniknąć choroby? Nie bez powodu mówi się, że jest to tajemnicza choroba. Do dzisiaj nie znaleziono konkretnych przyczyn endometriozy, a jedynie szereg różnorodnych czynników, które mogą do niej prowadzić.
Oto najpopularniejsze teorie, skąd się bierze endometrioza:
- Za rozwój choroby mogą odpowiadać estrogeny,
- Skąd endometrioza może pojawić się u młodej dziewczyny? Jedną z przyczyn mogą być predyspozycje genetyczne. Jeśli babcia, mama czy ciocia miała endometriozę, to jest duża szansa, że kobiety w kolejnych pokoleniach również zachorują.
- Niewydolność układu immunologicznego, przejawiająca się w zaburzeniach odporności, jest często powiązywana z zachorowaniem na endometriozę. Przyczyn z tym związanych upatruje się także we wpływie zanieczyszczonego środowiska, które sprzyja obniżeniu odporności.
- Jedną z teorii jest też teoria transplantacji, według której krew menstruacyjna przemieszcza się przez jajowody do jamy otrzewnej i ma miejsce tzw. „wsteczne miesiączkowanie”.
- Teoria metaplazji zakłada, że zdrowe komórki wyścielające jamę macicy mogą zmieniać się w komórki patologiczne, które przemieszczają się poza macicę.
- Przyczyny endometriozy mogą leżeć także w niektórych zabiegach chirurgicznych, np. cięciu cesarskim, biopsji, laparoskopii.
- Za rozwój endometriozy może odpowiadać przemieszczanie się komórek endometrium za pośrednictwem układu krwionośnego i limfatycznego.
- Przyczyna endometriozy jest upatrywana także w zaburzeniach psychicznych i silnym, przewlekłym stresie.
Żadna z wyżej wymienionych przyczyn nie została w pełni potwierdzona naukowo, a stanowi jedynie teorię.
Endometrioza objawy
Endometrioza to choroba trudna w diagnostyce, gdyż objawy są często marginalizowane, nie tylko przez kobiety, ale niestety nierzadko też przez lekarzy.
Najczęstsze objawy endometriozy to:
- Silny ból podbrzusza podczas menstruacji,
- Uporczywy ból z czasem pojawiający się także w innych momentach cyklu,
- Długie i obfite menstruacje,
- Krwawienia międzymiesiączkowe,
- Ból głowy,
- Ból podbrzusza,
- Ból krzyża,
- Ból podczas stosunków płciowych,
- Problemy z wypróżnianiem i towarzyszący temu ból,
- Ślady krwi w moczu i/lub kale,
- Niepłodność.
Endometrioza często diagnozowana jest w sytuacji przedłużających się starań o dziecko. Obfite, długie miesiączki i silny ból towarzyszący comiesięcznej menstruacji często przez kobiety są traktowane jako coś zwyczajnego, choć niekoniecznie pożądanego. Dopiero połączenie tego z faktem wielomiesięcznych, a nawet wieloletnich bezskutecznych starań naprowadza na diagnostykę pod kątem endometriozy.
Endometrioza a niepłodność
Szacuje się, że nawet 40-50% kobiet zmagających się z niepłodnością choruje na endometriozę. Choroba może powodować uszkodzenie jajowodów i jajników oraz zaburzeń owulacji. U kobiet z endometriozą notuje się także trudności z zagnieżdżeniem się zapłodnionej komórki jajowej w endometrium.
Choroba zwiększa ryzyko pojawienia się zrostów oraz zmian zapalnych w jamie brzusznej. Problemy z zajściem w ciążę bywają też wynikiem torbieli endometrialnych i zmniejszenia się rezerwy jajnikowej, gdy występuje endometrioza. Niepłodność może być również wynikiem zaburzeń interakcji plemnik-komórka jajowa oraz obniżenia jakości tychże komórek jajowych, co zdarza się przy zaawansowanej formie endometriozy.
Sprawdź także: Oto co robi z ciałem kobiety endometrioza. Apel 27-latki niesie się w świat
Endometrioza diagnostyka
Wciąż na pytanie, jak zdiagnozować endometriozę, nie ma niestety jednoznacznej odpowiedzi. Choroby nie da się rozpoznać w badaniu USG ani w badaniach laboratoryjnych, gdyż nie istnieją markery, które mogłyby potwierdzić lub wykluczyć endometriozę (na ten moment, gdyż badania nad testem wciąż trwają). Niemniej badanie USG warto wykonać, aby skontrolować, czy nie występują torbiele endometrialne jajnika. Pierwszym krokiem i podstawą w diagnozie powinien być jednak dokładny wywiad lekarski.
Aktualnie najczęściej używanym badaniem w diagnozowaniu endometriozy jest laparoskopia. Podczas zabiegu lekarz wykonuje na brzuchu pacjentki małe nacięcie i do jamy brzusznej zostaje wprowadzony cienki endoskop. Zabieg jest przeprowadzany w pełnym znieczuleniu. Podczas laparoskopii pobiera się próbkę do badania histopatologicznego.
Jest jednak nadzieja, że diagnostyka endometriozy zostanie znacznie ułatwiona. Naukowcy z Wielkiej Brytanii opracowali pionierskie badanie krwi, które pozwoli w 90% wykryć endometriozę. Obecnie trwają testy, a metoda ma być dostępna dla kobiet już pod koniec 2019 roku. Jeśli test okazałby się trafiony, to będzie to prawdziwy przełom w diagnostyce endometriozy. Więcej o teście z krwi na endometriozę TUTAJ.
Endometrioza leczenie
Leczenie endometriozy, podobnie jak objawy i diagnostyka, nie są jednoznaczne i dzielą środowisko lekarskie. Zazwyczaj stosuje się metody farmakologiczne, chirurgiczne, a czasami zachodzi konieczność zastosowania obydwu metod. Wybór sposobu leczenia endometriozy zależy m.in. od planów prokreacyjnych kobiety, tolerancji i kosztów terapii, doświadczenia lekarza.
Leczenie farmakologiczne endometriozy – zazwyczaj polega na podaniu środków przeciwbólowych oraz terapii hormonalnej, która ma wyciszyć funkcję jajników i w konsekwencji doprowadzić do zaniku ektopowych ognisk endometrium. Zastosowanie tej metody nie jest stosowane u kobiet starających się o dziecko.
Leczenie chirurgiczne endometriozy – zakres operacji jest uzależniony od zaawansowania choroby. Może polegać na usunięciu ognisk lub torbieli endometrialnych, ale też całego jajnika a nawet macicy z przydatkami. Operację obecnie najczęściej wykonywane są laparoskopowo.
Endometrioza – dieta, czyli co jeść przy tej chorobie?
W leczeniu endometriozy dużą rolę odgrywa właściwy sposób odżywiania się. Szczególnie w przypadku kobiet, które starają się o dziecko i w związku z tym mają ograniczone możliwości leczenia farmakologicznego.
Zastosowana przy endometriozie dietoterapia działa przeciwzapalnie, reguluje florę jelitową oraz wpływa pozytywnie na układ immunologiczny. Pozwoli w znaczący sposób zmniejszyć ból związany z tą chorobą. Dieta przy endometriozie powinna być przede wszystkim bogata w wielonienasycone kwasy tłuszczowe oraz naturalne antyoksydanty.
Wskazówki dietetyczne przy endometriozie:
- Eliminacja czerwonego mięsa,
- Eliminacja produktów przetworzonych (fast food, słodycze, produkty instant, pieczywo cukiernicze, margaryny),
- Ograniczenie cukru białego,
- Zwiększenie ilości spożywanych warzyw, szczególnie tych bogatych w antyoksydanty (np. warzywa zielone),
- Spożywanie produktów bogatych w błonnik,
- Włączenie do diety owoców i roślin strączkowych,
- Spożywanie produktów bogatych w witaminę A, C, D, E.
>> Pobierz bezpłatny e-book dotyczący diety przy endometriozie: „Dieta – ukojenie w endometriozie”
*Badanie przeprowadzone w 2017 roku przez Miracolo Clinic. Respondentki odpowiadały na pytania w internetowej ankiecie.
