Jeśli setki razy rozpoczynałaś dietę i nigdy rezultaty nie były spektakularne, pora zmienić podejście do odchudzania. Pierwsze kroki, zamiast do dietetyka, skieruj do lekarza. Wykonanie podstawowych badań pozwoli wykluczyć choroby, które mogą utrudniać odchudzanie i istotnie przyczyniać się do zwiększania masy ciała. Gdy masz problemy z tarczycą lub insulinooporność, to uniwersalna dieta niskokaloryczna okaże się zapewne nieskuteczna. Najpierw skontroluj swoje zdrowie, a wtedy odchudzanie będzie dużo łatwiejsze – radzi dietetyczka Justyna Janiszewska.
Nadwaga może istotnie utrudniać starania o ciążę. Bywa powodem zmartwień młodych mam, które wciąż nie zaakceptowały zmian we własnym ciele, jakie spowodowała ciąża. Duża nadwaga to problem zdrowotny, który zaburza prawidłowe funkcjonowanie organizmu i przyczynia się do powstania wielu chorób.
Jednak rozpoczęcie odchudzania może nie być łatwe. Nawet jeśli dieta jest dobrana przez profesjonalistę, a wykupiony do siłowni karnet nie kurzy się w szufladzie, to bywa że mija jeden, drugi, trzeci miesiąc a efektów wciąż brak. W takich sytuacjach najczęściej to stan zdrowia osoby odchudzającej się skutecznie uniemożliwia osiągnięcie celów dietetycznych. Co z tego, że dieta jest niskokaloryczna, skoro niezdiagnozowane jednostki chorobowe blokują utratę kilogramów. Zrobienie podstawowych badań laboratoryjnych pozwoli wykluczyć choroby potencjalnie utrudniające odchudzanie lub nawet powodujące nadmierne przybieranie na wadze.
Czy rzeczywiście warto wykonać badania przed rozpoczęciem odchudzania? A może wystarczy dobra dieta ułożona przez dietetyka i aktywność fizyczna?
Justyna Janiszewska, dietetyczka: Oczywiście, że warto wykonać badania laboratoryjne. Dietetyk mając wyniki badań będzie w stanie ułożyć najbardziej optymalną dietę, która oprócz deficytu energetycznego będzie skupiała się na składnikach kluczowych w danej jednostce chorobowej lub też niedoborowych tj. żelazo, witamina B12, kwas foliowy.
Co więcej, na podstawie badań dietetyk będzie mógł określić, jaka jest przyczyna nadmiaru masy ciała lub problemów z jej redukcją. Ponadto, badania pozwolą stwierdzić czy nie należałoby wdrożyć jakieś suplementacji, ponieważ diety redukcyjne stwarzają duże ryzyko niedoborów pokarmowych.
Zdrowe i skuteczne odchudzanie. Jak badania warto wykonać przed rozpoczęciem diety?
Justyna Janiszewska, dietetyczka: Rozsądne odchudzanie warunkuje zdrową, skuteczną i długotrwałą redukcję masy ciała bez efektu jojo. Na początku odchudzania należy wraz z dietetykiem ustalić realne cele rozłożone w czasie, tak aby nie utracić motywacji podczas odchudzania.
Kolejnym krokiem jest ustalenie wartości energetycznej diety redukcyjnej. Skuteczna redukcja masy ciała jest możliwa dzięki deficytowi energetycznemu rzędu od 500 do 1000 kcal, w stosunku do wyjściowego zapotrzebowania energetycznego, w połączeniu z aktywnością fizyczną. Taki deficyt umożliwia utratę masy ciała ok. 0,5-1 kg na tydzień, co nie powoduje efektu jojo.
Wyróżnia się przede wszystkim 3 rodzaje diet redukcyjnych:
- bardzo niskoenergetyczne (<800 kcal),
- niskoenergetyczne (800- 1200 kcal)
- zbilansowane diety niskoenergetyczne (> 1200 kcal).
Należy pamiętać, że diety o zbyt małej zawartości energii są również dietami niedoborowymi w wiele składników odżywczych, dlatego ich samodzielne i nieodpowiedzialne stosowanie może się wiązać z poważnymi dla zdrowia konsekwencjami. Dlatego też przed pierwszą wizytą u dietetyka zaleca się wykonanie kilku podstawowych badań diagnostycznych, które pozwolą na jak najlepsze dostosowanie diety odchudzającej do potrzeb pacjenta.
Do pomocnych badań zaliczamy:
- Podstawową morfologię (krwinki czerwone, hemoglobina, hematokryt, MCV, MCH, MCHC)
- Panel tarczycowy: TSH, fT3, fT4, anty-TPO, anty-TG
- Markery gospodarki węglowodanowej: insulina na czczo, glukoza na czczo
- Lipidogram: cholesterol całkowity, cholesterol LDL, cholesterol HDL, triglicerydy
- Hormony: kortyzol
- Inne: żelazo, tansferyna, ferrytyna, witamina D, witamina B12, kwas foliowy
Choroby, które mogą utrudnić odchudzanie
Justyna Janiszewska, dietetyczka: Jeżeli pacjent nie wykonał odpowiednich badań i została ułożona typowa dieta redukcyjna o zmniejszonej wartości energetycznej i nie przynosi ona rezultatów, należałoby się wtedy zastanowić czy przyczyną trudności z redukcją masy ciała nie jest jakaś choroba. Istnieje wiele chorób, których konsekwencją jest nadmierna masa ciała oraz szczególne problemy z jej zmniejszeniem. Do najbardziej popularnych zaliczamy:
- Insulinooporność oraz hiperinsulinemię– za tendencję do zwiększonej masy ciała w tych zaburzeniach metabolicznych odpowiada nadmiernie wydzielana insulina, która jest hormonem anabolicznym, sprzyjającym odkładaniu się tkanki tłuszczowej i tworzeniu zapasów energetycznych. W szczególności wysokie stężenie insuliny przez 2-3 godziny po posiłku sprzyja tworzeniu się tkanki tłuszczowej. Innym czynnikiem odpowiedzialnym za nadmiar masy ciała w insulinooporności jest stres oksydacyjny. Źle skomponowana dieta, która zawiera np. zbyt dużą ilość posiłków lub zbyt wysoki indeks glikemiczny jest w stanie spowodować nawet wzrost masy ciała przy niskiej zawartości energii.
- Niedoczynność tarczycy oraz choroba Hashimoto – za nadmierną masę ciała w tych jednostkach chorobowych odpowiada niedobór hormonów tarczycy. Hormony te w 30% odpowiadają za spoczynkową przemianę materii, więc ich niedobór jest kluczowym czynnikiem w rozwoju nadmiernej masy ciała (szczególnie brzusznej), jak również problemów z jej utrzymaniem i redukcją. Niedoczynność tarczycy (będąca również wynikiem choroby Hashimoto) powoduje spowolnienie o 35-45% podstawowej przemiany materii, czego konsekwencją jest brak redukcji masy ciała. Dla prawidłowej pracy tarczycy szczególnie ważna jest odpowiednia podaż pełnowartościowego białka, węglowodanów złożonych oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych. Ponadto zbyt niska podaż żelaza, jodu, cynku, selenu oraz witaminy D utrudniać będzie prawidłową syntezę hormonów, a tym samym pogłębiać ich niedobory.
- Zespół policystycznych jajników- nadmierna masa ciała w tej endokrynopatii najczęściej wynika z insulinooporności, hiperinsulinemii a także istniejących zaburzeń hormonalnych. Otyłość może dotyczyć nawet 70% pacjentek z tą jednostką chorobową. Dlatego też szczególnie ważne jest postępowanie dietetyczne ukierunkowane na obniżenie insulinooporności oraz poprawę parametrów hormonalnych. Polecana jest dieta o niskim indeksie glikemicznym, z odpowiednią zawartością zarówno białka zwierzęcego i roślinnego, jak również niensyconych kwasów tłuszczowych.
- Zespół Cushinga (nadczynnością nadnerczy) – nadmierna masa ciała w tej jednostce chorobowej wynika z wysokiego wydzielania kortyzolu, który przyczynia się do odkładania się tkanki tłuszczowej w szczególności na karku i twarzy oraz powstawania rozstępów. Postepowanie dietetyczne powinno być ukierunkowane na profilaktykę zaburzeń gospodarki węglowodanowej np. cukrzycy, insulinooporności oraz osteoporozy i osteopenii.
W każdej z wymienionych jednostek chorobowych, odpowiednio dobrana dieta jest kluczowa w zmniejszaniu masy ciała. Dla każdej z nich inne czynniki są odpowiedzialne za sukces w zmniejszaniu masy ciała np. odpowiednio dobrana ilość posiłków, odpowiednia proporcja pomiędzy białkiem, tłuszczem i węglowodanami, czy zawartość poszczególnych witamin i składników mineralnych. W niektórych przypadkach redukcja masy ciała może nastąpić dopiero po wprowadzeniu leczenia farmakologicznego. Ponadto warto również poinformować dietetyka o wszystkich przyjmowanych lekach, gdyż niektóre z nich mogą przyczyniać się do powstawania nadmiernej masy ciała np. leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne, sterydy, antykoncepcja hormonalna, pochodne sulfonylomocznika i insuliny.
Włodarek D., Lange E., Kozłowska L. i wsp., Dietoterapia, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2015.
Janiszewska J., Kucharska A., Postawy wobec zdrowia i żywienia a utrzymywanie należnej masy ciała wśród pacjentek z chorobą Hashimoto, w: Hygeia Public Health, 2019, 54, 3, 182-191.
Adamski W., Szulińska M., Bogdański P., Wtórne przyczyny otyłości, w: Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2012, 3, 1, 6–13.
mgr Justyna Janiszewska – dietetyk kliniczny, absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. W swojej pracy zawodowej zajmuje się przede wszystkim: żywieniem kobiet ciężarnych i karmiących, dietoterapią zaburzeń płodności, zaburzeń hormonalnych u kobiet oraz dietoprofilaktyką chorób cywilizacyjnych. Obecnie realizuje pracę doktorską z zakresu wpływu diety na przebieg zespołu policystycznych jajników na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Pani Justyna prowadzi Instagrama „Płodność na widelcu” (@PlodnoscNaWidelcu), gdzie dzieli się swoją wiedzą na temat żywienia w czasie oczekiwania na dziecko, zaburzeniach płodności oraz w czasie ciąży i karmienia piersią.
Dodaj komentarz