Przez lata to kobiety były częściej stawiane w centrum rozmów o niepłodności. Tymczasem coraz więcej badań, jak i doświadczeń lekarzy pokazuje, że problem w równym stopniu dotyczy mężczyzn. Współcześni mężczyźni – choć coraz bardziej świadomi i dbający o siebie – wciąż czasem nie do końca odnajdują się w zawiłościach leczenia niepłodności i nie mają świadomości istotnej roli profilaktyki zdrowotnej, także w aspektach rozrodczości.
„Zbudować dom, zasadzić drzewo…” – ale z trzecim punktem męskiego „planu życia” bywa różnie. Dlaczego coraz częściej to właśnie mężczyźni mają problem z płodnością? Jakie są przyczyny, możliwości leczenia i – co równie ważne – działania profilaktyczne pozwalające zadbać o płodność? O tym rozmawiamy z dr Łukaszem Lewandowskim, ginekologiem, położnikiem, andrologiem klinicznym z Kliniki InviMed w Poznaniu.
Czy w ostatnich latach obserwuje Pan wzrost problemów z płodnością u mężczyzn? Jeśli tak, to jakie mogą być tego przyczyny?
Przez długi czas podczas diagnozowania niepłodnej pary, badania zlecano przede wszystkim kobiecie, upatrując przyczyn braku potomstwa w czynniku żeńskim. Dzisiaj jednak wiemy, że męska niepłodność jest powodem przedłużających się starań aż w 50% przypadków.
Obserwując badania porównujące koncentrację plemników nasienia na przestrzeni dekad, zauważyć się da, że systematycznie ulega ona obniżeniu. Prawdopodobnie odpowiadają za to zmiany w stylu życia oraz wzrost otaczających nas wszędzie szkodliwych substancji.
Z toksynami stykamy się często nieświadomie, bo stanowią one element naszej codzienności. Kto na co dzień myśli, że tusz ze świeżo wydrukowanej książki czy paragonu, zawieszka z zapachem w samochodzie, kosmetyk czy pasta do zębów mogłaby stanowić zagrożenie? A często niestety tak jest, przy czym my jako konsumenci mamy ograniczony wpływ na uniknięcie toksycznych substancji.
Chcącym zgłębić temat, polecam rekomendacje FIGO „10 tips to avoid toxic chemicals during and after pregnancy”.
W przypadku kobiet mówi się o zegarze biologicznym. Czy mężczyźni również mają granicę wieku, po której płodność znacząco spada?
Oczywiście! Wiek mężczyzny jest tak samo istotnym czynnikiem przy powodzeniu starań o ciążę, jak w przypadku kobiety. Mężczyźni po 45 r. ż. mają czterokrotnie mniejsze szanse na poczęcie niż mężczyźni przed 25 r.ż. Co więcej, późne ojcostwo często już po 35-40 roku życia zwiększa ryzyko wystąpienia wielu chorób u dzieci. Dotyczy to zarówno chorób genetycznych, ale również są dowody na zwiększoną częstotliwość występowania nowotworów, chorób psychicznych czy chociażby spektrum autyzmu. Odwlekanie decyzji o ciąży jest cechą naszych czasów, jednak pamiętajmy, że nie tak zaplanowała to matka natura i nasza biologia.
Jakie zmiany zachodzą w nasieniu wraz z wiekiem mężczyzny?
Generalnie obniża się zarówno objętość ejakulatu, jak i liczba plemników. Zmiany obserwowane są również w ich morfologii. Jednak głównie chodzi tu o jakość nasienia. Zazwyczaj nie będziemy tych zmian obserwować w podstawowym badaniu nasienia. By stwierdzić zmiany zachodzące w strukturze DNA, dojrzałości chromatyny plemnikowej i funkcji plemnika trzeba wykonać dodatkowe badania – to one pokazują nam rzeczywiste i naprawdę ważne zmiany u starzejących się mężczyzn.
W jakim stopniu dieta wpływa na jakość nasienia? Czy istnieją produkty szczególnie korzystne lub szkodliwe dla płodności mężczyzn?
Dieta ma bardzo duży wpływ na płodność. Wielokrotnie porównywano przysłowiową „śmieciową dietę” opartą na fast foodach z dietą śródziemnomorską, która powszechnie uznawana jest za najzdrowszą dietę na świecie. Jej zasady są proste: dużo świeżych owoców i warzyw, produkty pełnoziarniste, ryby, orzechy, nasiona roślin strączkowych, oliwa z oliwek oraz ograniczenie do minimum czerwonego mięsa, tłuszczów nasyconych i cukru.
Jedzenie czerwonego mięsa czy smażenie na głębokim tłuszczu bezsprzecznie obniża parametry nasienia. Bardzo zdrowe są zielone warzywa, ale również orzechy, szczególnie włoskie, pomidory, pomarańcza czy awokado. Są one źródłem m.in. likopenu, który ma dobroczynny wpływ na jakość nasienia. Dla fanów mięsa warto wybierać drób i podroby, zdecydowanie lepiej gotowane, pieczone lub przyrządzone na parze.
Palenie papierosów, alkohol, a może kawa – które używki mają największy negatywny wpływ na płodność?
Zdecydowanie na pierwszym miejscu jest tutaj tytoń. Badania dowiodły, że nie ma znaczenia czy jest to papieros elektroniczny, czy tradycyjny. Niektóre nawet dowodzą, że „icosy” są bardziej szkodliwe dla naszego organizmu od klasycznego tytoniu i bardziej uszkadzają plemniki. Generalnie palenie tytoniu obniża szanse na płodność aż pięciokrotnie.
Wpływ alkoholu na zdrowie i płodność jest dobrze zbadany. Nadużywanie trunków wysokoprocentowych jest bardzo szkodliwe – znacząco pogarsza morfologię plemników, czyli ilość plemników uszkodzonych, niestety również na poziomie DNA, co jest najbardziej niekorzystne dla rozwoju zarodka.
Przytoczę wynik tylko jednego badania: osoby spożywające > 84 g alkoholu, czyli ok. 6 drinków na tydzień miały o 9% mniejsze szanse na potomstwo, nawet po zapłodnieniu IVF.
Aromatyczna kawa, tak bardzo uwielbiana przez niektórych, nie jest absolutnie na tym samym poziomie szkodliwości co wcześniej wymienione substancje toksyczne. Spożywanie do 2 kaw dziennie jest według większości badań bezpieczne. Co więcej umiarkowane picie kawy może nawet wpływać korzystnie na układ sercowo-naczyniowy i zmniejszać ryzyko niektórych chorób.
Napojem, o którym rzadziej myśli się w kontekście „używki”, a który jest istotnie szkodliwy dla organizmu, jest napój energetyczny. Regularne spożywanie energetyków obniża zarówno ilość, jak i ruchliwość nasienia. Ponadto ich systematyczne spożycie może prowadzić do problemów z sercem, wątrobą, otyłości, cukrzycy, zaburzeń snu i innych schorzeń.
Jakie choroby przewlekłe, infekcje, choroby zakaźne oraz uwarunkowania genetyczne mogą wpływać na płodność mężczyzn?
Najistotniejszy wpływ na męską płodność ma cukrzyca, na którą w Polsce choruje niemal 3 mln osób, w tym nieco ponad połowa mężczyzn.
Pacjenci z cukrzycą mają obniżone wszystkie parametry nasienia, współistnieją u nich często zaburzenia erekcji, a więc wymagają wielokierunkowego leczenia.
U pacjentów z chorobami przewlekłymi, szczególnie z kręgu chorób reumatycznych, trzeba pamiętać o czynniku immunologicznym niepłodności – ważne jest wykluczenie obecności przeciwciał w nasieniu, co można zrobić wykonując MAR testy w odpowiednich klasach przeciwciał.
Jeśli chodzi o infekcje, to w mojej praktyce bardzo często spotykam się z zupełnie bezobjawowymi, przewlekłymi zakażeniami Mycoplazmą i Ureoplazmą. W zasadzie zawsze pacjent jest zdziwiony wynikiem dodatnim testu, a negatywny wpływ tej infekcji na płodność jest dobrze znany zarówno u kobiety – gdzie może powodować niedrożność jajowodów – jak i u mężczyzny, u których często upośledza ruchliwość i niszczy morfologię plemnika.
Kiedy mężczyzna powinien zgłosić się do androloga? Jak wygląda diagnostyka niepłodności męskiej? Jakie badania są kluczowe?
Diagnostykę niepłodności u pary poniżej 35. roku życia rozpoczynamy po roku starań o ciążę. Na początku wykonuje się badanie rozszerzone nasienia i w zależności od jego wyniku zleca się dodatkową diagnostykę. Najlepiej takie badanie wykonać ok. 3 dni od ostatniego współżycia. Pozostałe badania warto skonsultować ze swoim lekarzem. Jest to sprawa bardzo indywidualna, więc nie warto wykonywać badań jeszcze przed wizytą. Poczekajmy na zalecania specjalisty.
Czy nowoczesna medycyna oferuje skuteczne metody leczenia niepłodności męskiej? Jakie są najczęściej stosowane terapie?
Świat się rozwija i również na polu andrologii ma swoje zdobycze. Możliwości leczenia się poszerzają, jednak często ich sukces zależy od precyzyjnego ustalenia przyczyny zaburzeń płodności. A i na polu diagnostyki mamy coraz większe możliwości.
Metody leczenia to oczywiście farmakologia i ewentualna biopsja jądra. Nie można zapomnieć jednak o coraz większym wachlarzu możliwości, jakie oferują laboratoria w klinikach leczenia niepłodności przy wyborze metody zapłodnienia do IVF.
To często właśnie diagnostyka przeprowadzona przed in vitro i odpowiednia metoda selekcji plemnika wykorzystywanego do zapłodnienia mogą znacząco zwiększyć szansę na rozwój zarodka i uzyskanie ciąży.
Ważną rolę odgrywają też suplementy i leki pochodzenia roślinnego. Wspierają one proces leczenia i poprawę jakości nasienia, o ile zastosujemy je w prawidłowych dawkach. Trzeba pamiętać, że z każdą suplementacją można przesadzić i zamiast sobie pomóc – zaszkodzimy. Dowodzą tego badania określające tzw. potencjał oksydacyjno-redukcyjny w nasieniu. Możemy go mierzyć, a generalnie chodzi o to, że zarówno za wysoki, jak i za niski jego poziom jest dla nas niekorzystny.
Co może Pan doradzić mężczyznom planującym dziecko, aby jak najlepiej zadbali o swoją płodność?
Warto zwracać uwagę na to, co się je, unikać używek i zadbać o kondycję fizyczną. To niby truizmy, ale rzeczywiście to sprawy bardzo ważne. Jeśli już mamy narażenia na środki chemiczne czy wysokie temperatury, np. w pracy – stosujmy się do zasad, nie lekceważmy stosowania osłon czy masek.
Nie przegrzewajmy jąder, chodząc do sauny czy używając podgrzewanych foteli – jądra po to są na zewnątrz, by miały zimniej, i to wtedy mają najlepsze warunki do tworzenia nowych, zdrowych plemników.
Badajmy się! Wykrycie żylaków powrózka nasiennego w USG i ich usunięcie często możliwe jest drogą embolizacji naczyń, czyli bez operacji, co pozwoli wyeliminować przewlekły stan zapalny w obrębie moszny i poprawić nasienie.
Dbajmy o profilaktykę i reagujmy na niepokojące symptomy – wyczuwasz na jądrze coś twardego? Jądro się powiększyło? Zgłoś się do lekarza. Pamiętaj, że rak jądra jest najczęstszym nowotworem w grupie młodych mężczyzn. Wczesna diagnoza i szybkie leczenie bardzo zwiększają szansę na wyleczenie.
Wskazówki dotyczące propołodnościowego stylu życia są proste – to aktywności i działania, które są w zasięgu naszych rąk. Największym wyzwaniem bywa zrobienie tego pierwszego kroku i wdrożenie na co dzień zasad zdrowego stylu życia. Warto zacząć małymi krokami, wcielać nowe nawyki etapami, by niepostrzeżenie, naturalnie stały się naszą codziennością. Nie odkładajmy badań czy wizyt u lekarza – na szczęście coraz mniej współczesnych mężczyzn uważa, że „na coś trzeba umrzeć”, a raczej koncentruje się na tym, by żyć w zdrowiu i dobrej kondycji. Tego nam wszystkim życzę!
Lek. Łukasz Lewandowski – specjalista ginekolog-położnik, androlog kliniczny. Absolwent Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Medycyna jest jego pasją, a cud narodzin – motywacją. Dlatego każdego dnia pogłębia swoją wiedzę z diagnostyki i leczenia niepłodności u kobiet i mężczyzn, a także w zakresie patologii ciąży. Z zaangażowaniem uczestniczy w licznych kursach, szkoleniach, kongresach oraz warsztatach. Wśród jego zainteresowań zawodowych znajdują się także operacje i zabiegi endoskopowe oraz ultrasonografia.
Głównym obszarem jego działań są konsultacje par w kwestiach związanych z niepłodnością oraz przeprowadzanie zabiegów. Doktor konsultuje schorzenia ginekologiczne, andrologiczne oraz opiekuje się pacjentkami w ciąży.
fot. pexels.com/Kindel Media
Współpraca płatna
Dodaj komentarz