Rozpoczęła się część kliniczna międzynarodowego projektu naukowo-badawczego HYPIEND, oceniającego narażenie kobiet w ciąży i ich dzieci na związki endokrynnie czynne. W badaniu uczestniczy 14 zespołów z 8 krajów europejskich, w tym II Klinika Położnictwa i Ginekologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawskim Instytucie Zdrowia Kobiet. Na czym polega projekt i dlaczego jego wyniki mogą istotnie przyczynić się do opracowania nowych metod monitorowania zdrowia kobiet w ciąży oraz nowych rekomendacji dotyczących stylu życia – mówi prof. Michał Ciebiera, dyrektor Warszawskiego Instytutu Zdrowia Kobiet, kierownik naukowy projektu HYPIEND.
Panie Profesorze, zacznijmy od wyjaśnienia, czym są związki endogennie czynne? I w jakim otoczeniu możemy mieć z nimi styczność?
Według Endocrine Society, aż ok. 1000 substancji znajdujących się w tworzywach sztucznych, produktach higieny osobistej, tekstyliach, detergentach, żywności i innych ogólnodostępnych produktach może należeć do związków endokrynnie czynnych (EDCs).
Związki endokrynnie czynne (EDCs) to substancje chemiczne, które mogą zakłócać pracę układu hormonalnego czy odpornościowego. Wiele danych wskazuje, że mogą prowadzić do różnych chorób i wpływać na przebieg ciąży i rozwój dzieci.
Związki endokrynnie czynne mogą m.in.: powodować niedoczynność tarczycy, przedwczesne dojrzewanie płciowe, zaburzać płodność, zmniejszać sprawność seksualną, a także przyczyniać się do powstania nowotworów złośliwych.
Koszty zdrowotne w Unii Europejskiej związane z ekspozycją na EDCs szacuje się nawet na 157-270 miliardów euro rocznie.
Jaką drogą mogą one przenikać do organizmu człowieka? I czy wszystkie związki endogennie czynne mają negatywny wpływ na zdrowie?
EDCs mogą dostawać się do organizmu drogą: oddechową, wtedy najbardziej narażone są osoby pracujące przy produkcji plastików, farb, lakierów czy papieru do kas fiskalnych, ale także drogą pokarmową – z opakowań plastikowych i puszek. W tym przypadku przenikanie jest większe, jeżeli podgrzewamy lub gotujemy żywność, np. kaszę w woreczku. EDCs mogą się przedostawać także przez skórę, gdy stosujemy kosmetyki, dotykamy paragony fiskalne czy potwierdzenia bankomatowe, perfumy i odświeżacze powietrza.
W jaki sposób EDC wpływają na układ hormonalny kobiet? Oraz jakie konkretnie EDC mogą prowadzić do istotnych zmian hormonalnych u kobiet w ciąży?
Związki endokrynnie czynne mogą znacząco zaburzać układ hormonalny kobiet w ciąży. Wśród szczególnie niebezpiecznych substancji znajdują się bisfenol A (BPA), polichlorowane bifenyle (PCB) oraz dioksyny. BPA naśladuje estrogeny, co może prowadzić do zaburzeń hormonalnych, możliwego ryzyka poronień, czy zwiększonego ryzyka wad rozwojowych. PCB zakłócają działanie hormonów tarczycy, które są kluczowe w ciąży i estrogenów, zwiększając ryzyko niskiej masy urodzeniowej oraz zaburzeń neurologicznych u dzieci. Dioksyny, będące silnie toksycznymi związkami, wpływają na poziomy estrogenu i progesteronu, co może powodować zaburzenia płodności czy cyklu.
Czy EDC mogą realnie wpłynąć także na zdrowie płodu, a potem dziecka? Czy dzieci matek z wyższym stężeniem EDC mogą wolniej rozwijać się psychoruchowo czy językowo? Czy istnieją już jakieś badania w tym zakresie?
Wspomniane związki mogą wpływać na zdrowie płodu i rozwój dziecka, ponieważ przenikają przez łożysko i mogą zakłócać kluczowe procesy hormonalne, o czym częściowo wspomniałem.
Badania wskazują, że dzieci matek z wyższym stężeniem EDC, takich jak bisfenol A (BPA), polichlorowane bifenyle (PCB) czy dioksyny, mogą wykazywać opóźnienia w rozwoju psychoruchowym i językowym.
Wykazano m.in., że narażenie na PCB wiąże się z gorszymi wynikami w testach poznawczych i problemami z koncentracją, a BPA może wpływać na zaburzenia zachowania.
Czy istnieje jakaś szczególna grupa kobiet ciężarnych, które są bardziej narażone na działanie EDC? Czy styl życia, dieta mogą mieć wpływ na odpowiedź na EDC kobiet w ciąży?
Przykładem mogą być kobiety mieszkające w silnie uprzemysłowionych rejonach, pracujące w sektorach związanych z chemikaliami (np. przemysł kosmetyczny, rolnictwo) oraz te o niższym statusie społeczno-ekonomicznym. Styl życia i dieta wydają się mieć znaczący wpływ na odpowiedź organizmu na EDC – kobiety spożywające więcej przetworzonej żywności (albo z plastikowych opakowań), używające niskiej jakości kosmetyków czy częściej stykające się z np. paragonami z BPA mogą mieć wyższe stężenia tych substancji w organizmie. Natomiast zdrowa dieta oraz unikanie kontaktu z tworzywami sztucznymi i toksynami środowiskowymi może pomóc w zmniejszeniu ekspozycji i łagodzeniu skutków działania EDC.
W jakim celu powstał projekt HYPIEND i z jakich etapów się składa?
HYPIEND to międzynarodowy projekt naukowo-badawczy, w którym naukowcy z 14 zespołów pochodzących z m.in.: Hiszpanii, Holandii, Belgii, Szwecji, Polski, Włoch, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii będą sprawdzać, jak substancje chemiczne nazywane związkami endokrynnie czynnymi (EDCs) zaburzają funkcjonowanie układu hormonalnego kobiet w ciąży oraz małych dzieci.
Celem projektu HYPIEND jest poznanie i zapobieganie wpływowi ekspozycji na związki endokrynnie czynne na oś podwzgórze-przysadka we wrażliwych populacjach. Pomimo obecnej wiedzy na temat działania takich substancji, nadal brakuje globalnego i całościowego zrozumienia tego, jak wpływają one na oś podwzgórze-przysadka, dlatego prowadzimy to międzynarodowe, wieloośrodkowe badania.
W Polsce w projekcie biorą udział badacze z II Kliniki Położnictwa i Ginekologii CMKP Warszawskiego Instytutu Zdrowia Kobiet oraz Zakładu Medycyny Stylu Życia Szkoły Zdrowia Publicznego CMKP. W WIZK trwają badania wśród kobiet w ciąży i ich dzieci, by określić ich narażenie na związki endokrynnie czynne.
Czy wyniki naukowe tego badania Pana zdaniem mogą realnie pomóc w opracowaniu skutecznych metod ograniczania ekspozycji na EDC wśród kobiet w ciąży oraz wpłynąć na europejskie regulacje dotyczące bezpieczeństwa chemikaliów, ale także być może na rekomendacje dotyczące stylu życia, czyli profikatykę?
Liczymy, że obserwacja stylu życia i ewentualne zmiany wynikające z lepszej edukacji czy większej ilości informacji odnośnie narażenia pozwolą na określenie prawdziwego ryzyka populacyjnego związanego z EDC. Te dane mogą realnie przyczynić się do opracowania skutecznych metod ograniczania ekspozycji na EDC u kobiet w ciąży. W przypadku potwierdzenia w kolejnych etapach mogą one wpłynąć zarówno na europejskie regulacje dotyczące bezpieczeństwa chemikaliów, prowadząc do zaostrzenia norm i ograniczenia stosowania szkodliwych substancji, jak i na rekomendacje dotyczące stylu życia. Mogą też stanowić podstawę do nowych wytycznych w zakresie diety, doboru kosmetyków czy sposobu przechowywania żywności, co zwiększyłoby skuteczność profilaktyki.
Jak długo potrwa badania i kiedy możemy spodziewać się publikacji wyników?
Projekt HYPIEND jest przygotowywany od 2024. Będzie realizowany do roku 2028. Wyniki projektu zostaną przedstawione w raporcie końcowym. Pomogą one opracować nowe metody oznaczania substancji zaburzających gospodarkę hormonalną oraz strategię działań w zakresie zdrowia publicznego, aby minimalizować narażenie najbardziej zagrożonych grup w populacji.
Czy są jakieś kryteria kwalifikacji pacjentek do projektu HYPIEND? W jaki sposób będzie przeprowadzane badanie tych kobiet (krew, mocz, inne badania?)
W ramach projektu HYPIEND w trzech krajach europejskich, w tym także w Polsce, lekarze będą monitorować stan zdrowia ok. 800 kobiet w ciąży oraz ich potomstwa do 18. miesiąca życia, by określić ich narażenie na związki endokrynnie czynne (EDCs), czyli substancje chemiczne, które mogą zakłócać pracę układu hormonalnego.
Projekt pozwoli – po raz pierwszy na taką skalę – zmierzyć stężenie EDCs w płynach ustrojowych takich jak: mocz, krew czy mleko matki. Warto pamiętać o tym, że nasze badania będą dotyczyły występowania i działania substancji chemicznych, które mają budowę podobną do niektórych hormonów, m.in.: estrogenów, progesteronu czy androgenów. Dzięki tym badaniom mamy okazję lepiej poznać mechanizmy wpływu substancji zaburzających gospodarkę hormonalną (EDCs) szkodliwie działających na organizm człowieka już w okresie płodowym oraz ich wpływ na rozwój fizyczny i neurologiczny małych dzieci.
W projekcie badacie Państwo także dzieci tych matek – co konkretnie obejmuje to badanie u nich?
Rozwój dzieci kobiet w ciąży, które zgłoszą się do projektu HYPIEND będzie dwukrotnie monitorowany pod kątem neurologicznym do ich 18. miesiąca życia. Ważne będą także wyniki dotyczące występowania takich substancji jak np.: mleko matki.
Czy klinika zapewnia w tym czasie uczestniczkom projektu także opiekę okołoporodową?
Jak najbardziej. Zapraszamy do udziału w projekcie HYPIEND będą mogły skorzystać z darmowej, kompleksowej opieki okołoporodowej w Warszawskim Instytucie Zdrowia Kobiet przy ul. Inflanckiej 6 w Warszawie.
W Warszawskim Instytucie Zdrowia Kobiet oraz w Szpitalu Bielańskim w ubiegłym roku urodziło się 3230 dzieci. To jeden z najbardziej popularnych szpitali położniczo-ginekologicznych w Warszawie. Staramy się, by w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia kobiety miały zapewnioną opiekę okołoporodową we wszystkich aspektach. Zatem standardem dla pacjentek WIZK jest poród w kameralnych i komfortowych warunkach. Oferujemy także 6 jednoosobowych sal porodowych, zapewniających intymność i komfort rodzącym. Każda sala wyposażona jest w nowoczesne łóżko porodowe, umożliwiające poród w wygodnej, wertykalnej pozycji. Jedna z sal wyposażona jest w „koło porodowe”, które pozwala na rodzenie w naturalnej i ergonomicznej pozycji. Kilka sal posiada wanny, wspierające relaksację w trakcie porodu.
Standardem jest zastosowanie metod łagodzenia bólu porodowego, zarówno niefarmakologicznych, jak i farmakologicznych. WIZK jest jednym z czołowych szpitali w Polsce w kwestii dostępności do znieczulenia porodu.
Gwarantujemy również kobietom udział w bezpłatnych zajęciach w szkole rodzenia oraz opiekę psychologa przez całą ciążę i w okresie połogu.
W jaki sposób można zgłosić się do badania?
Do projektu mogą się zgłosić kobiety przed 11. tygodniem ciąży. Kobiety w ciąży, które chcą wziąć udział w projekcie, mogą zadzwonić na nr tel. 22 636 06 50, wew. 7 (Biuro Wsparcia Pacjenta czynne w godz. 8.00-15.00) lub wysłać zgłoszenie mailem na adres: zdrowaciaza@wizk.pl. Udział w badaniu jest bezpłatny i dobrowolny.
Dodaj komentarz