Insulinooporność (IO) to poważny, lecz często niedostrzegany problem zdrowotny wpływający na kobiecą płodność. Bywa ignorowana, nieprawidłowo diagnozowana, a dotyka nawet 10-30% kobiet na całym świecie, a wśród kobiet z Zespołem Policystycznych Jajników – nawet 70%. Sprawdź, jakie badania wykonać, by skutecznie zdiagnozować PCOS.
Czym jest insulinooporność?
Dr n. med. Marek Derkacz, endokrynolog i diabetolog, specjalista chorób wewnętrznych, w wywiadzie dla Medexpress wyjaśnia, jak nadmiar insuliny zaburza pracę hormonów płciowych, prowadząc do anowulacji, PCOS, nieregularnych cykli i problemów z implantacją zarodka.
Insulina jest hormonem wydzielanym przez trzustkę w odpowiedzi na wzrost stężenia glukozy we krwi. Jak tłumaczy dr Marek Derkacz zadaniem insuliny jest niejako „otwieranie drzwi” komórkom, aby mogły przyjąć glukozę jako źródło energii.
Gdy występuje insulinooporność, mimo że insulina – podążając dalej metaforą, „puka do drzwi” coraz mocniej – komórki przestają na nią reagować, a organizm próbuje to sobie wyrównać, produkując coraz więcej insuliny.
Objawy insulinooporności – jak rozpoznać ukrytego wroga?
Insulinooporność stanowi jednostkę trudną do zdiagnozowania, ponieważ jej objawy bywają mylone z innymi dolegliwościami. Kobieta, mająca IO, często czuje się przemęczona, znużona, rozdrażniona, bez energii, miewa tzw. „mgłę mózgową” i trudno się jej skoncentrować, ma problem z redukcją masy ciała, jest nadmiernie ospała po posiłkach.
Do tego dochodzą problemy z cyklem menstruacyjnym, który staje się nieregularny lub zanika całkowicie (anowulacja).
Może pojawić się trądzik, nadmierne owłosienie (hirsutyzm), wzmożony apetyty na słodkie potrawy.
Wiele kobiet nie zdaje sobie sprawy z obecności insulinooporności, ponieważ objawy, takie jak zmęczenie, trudności z redukcją masy ciała czy zaburzenia cyklu, mogą być mylone z innymi schorzeniami. Łatwo je też przypisać stresowi, trudnej sytuacji życiowej czy wiekowi.
Jak insulinooporność wpływa na płodność kobiety?
Dr Derkacz wspomina, że współczesna endokrynologia uznaje insulinooporność za jednego z najważniejszych wrogów żeńskiej płodności. Jej wpływ na rozrodczość jest wieloaspektowy: insulina ma receptory na jajnikach, podwzgórzu, przysadce mózgowej, a nawet w błonie śluzowej macicy. Nadmiar insuliny ma wpływ na zdrowie hormonalne, które jest ściśle powiązane z płodnością m.in.:
- Hiperinsulinemia – gdy stężenie insuliny jest zbyt duże, jajniki zaczynają produkować zwiększone ilości testosteronu i androstendionu, co prowadzi do zaburzeń owulacji, pogrubienia osłony pęcherzyków Graafa oraz rozregulowania cyklów menstruacyjnych.
- Hamowanie globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG) – insulina obniża produkcję SHBG w wątrobie, co zwiększa ilość wolnego, aktywnego testosteronu i estradiolu we krwi. Konsekwencją jest zaburzenie równowagi hormonalnej i nasilenie objawów hiperandrogenizmu, takie jak trądzik, hirsutyzm, a czasem nawet łysienie typu męskiego.
- Zaburzona oś podwzgórze–przysadka–jajnik – wysokie stężenie insuliny i glukozy prowadzi do zakłóceń między mózgiem a jajnikami. Skutkuje to niedojrzałością pęcherzyków i ich przedwczesną atrezją (zanikiem), negatywnie wpływając na płodność kobiety.
- Pogorszenie receptywności endometrium – badania naukowe wykazują, że u kobiet z IO dochodzi do upośledzenia ekspresji receptora progesteronowego i zwiększenia stanu zapalnego w błonie śluzowej macicy. Może to utrudniać implantację zarodka, zwiększać ryzyko poronienia lub prowadzić do niepłodności mimo prawidłowej owulacji.
- Wpływ na oocyty i mitochondrialny stres oksydacyjny – zgodnie z najnowszymi publikacjami IO przyczynia się do wystąpienia zaburzeń metabolicznych oocytów (potencjał rozwojowy komórek jajowych jest znacznie mniejszy).
Jakie badania wykonać, by zdiagnozować IO?
Diagnoza zaburzeń metabolicznych nie jest trudna, ale wymaga świadomego podejścia, prawidłowego rozpoznania objawów oraz skierowania pacjentki na odpowiednie badania.
Pierwszym krokiem powinno być udanie się do lekarza – najlepiej endokrynologa, diabetologa lub ginekologa specjalizującego się w zaburzeniach metabolicznych. Lekarz przeprowadzi wywiad dotyczący samopoczucia i stylu życia.
Konieczna jest także ocena kliniczna, w tym analiza masy ciała, obwodu talii, ocena ciśnienia tętniczego, analiza objawów jak trądzik, nadmierne owłosienie, zmęczenie (szczególnie po posiłkach).
Kolejno specjalista kieruje pacjentkę na szczegółowe badania:
Podstawowe badania laboratoryjne:
- Oznaczenie stężenia glukozy i insuliny na czczo – glukoza i insulina muszą być oznaczone z jednego pobrania krwi na czczo w godzinach porannych. Wyniki umożliwiają wyliczenie wskaźnika HOMA-IR, który służy do podejrzenia i rozpoznawania insulinooporności.
- Krzywa glukozowo-insulinowa (OGTT 75 g) – zdaniem dr Marka Derkacza, najlepiej jest wykonać test 3-punktowy. Bywa też tak, że pacjentka otrzymuje prawidłowy wynik HOMA-IR, a dopiero krzywa glukozowa ujawnia nieprawidłowości.
Dodatkowe badania laboratoryjne:
- Profil lipidowy
- SHBG (globulina wiążąca hormony płciowe)
- Testosteron
- DHEA-S
- CRP
- Homocysteina
- Stężenie witaminy D3.
Związek insulinooporności z PCOS
Insulinooporność to schorzenie metaboliczne, które może występować samodzielnie lub z Zespołem Policystycznych Jajników, cukrzycą typu 2, nadciśnieniem. Dotyka zarówno kobiet, jak i mężczyzn. PCOS diagnozowane jest jedynie u kobiet.
Pamiętać należy, że nie każda kobieta z insulinoopornością ma PCOS, i nie każda pacjentka z PCOS ma kliniczną insulinooporność. Jednak faktem jest, że 50% – 70% kobiet z PCOS ma zaburzenia gospodarki insulinowej. IO leży u podstaw zaburzeń hormonalnych i metabolicznych charakterystycznych dla PCOS.
Jednostki te często współwystępują, ale PCOS i insulinooporność nie są zjawiskami tożsamymi.
Odwrócenie insulinooporności – małe kroki, trwały efekt
Z insulinoopornością można wygrać i wcale nie trzeba do tego rewolucji. Zmiany w stylu życia – takie jak regularne, zbilansowane posiłki o niskim indeksie glikemicznym, codzienna aktywność fizyczna (np. szybki marsz, taniec, jogging, joga) czy rezygnacja z podjadania między posiłkami – realnie wpływają na poziom insuliny i wrażliwość tkanek na ten hormon.
Często już 5–10% redukcji masy ciała (jeśli występuje nadwaga) przywraca regularność cykli miesiączkowych i owulację. Kobiety, które od dawna bezskutecznie starały się o dziecko, po unormowaniu insuliny obserwują pierwsze naturalne cykle i pozytywne testy ciążowe – bez konieczności sięgania po bardziej zaawansowane metody leczenia niepłodności.
Warto też dbać o sen, unikać przewlekłego stresu i wykonać badania wspierające diagnostykę IO, takie jak HOMA-IR czy krzywa insulinowo-glukozowa. W razie potrzeby lekarz może zalecić metforminę – lek, który poprawia wrażliwość na insulinę i bywa pomocny przy staraniach o dziecko, zwłaszcza u kobiet z PCOS. By odwrócić insulinooporność, potrzebne są małe, ale konsekwentne kroki w poprawie stylu życia. Czym spokojniej i bardziej świadomie je wprowadzimy, tym lepszych rezultatów możemy się spodziewać.
Źródło:
https://www.medexpress.pl/blogosfera/cichy-sabotaz-plodnosci-insulinoopornosc-u-kobiet/
https://insulinoopornosc.com/pcos-4/
https://pilotfeasibilitystudies.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40814-023-01388-
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0015028217304855
Dodaj komentarz