Badanie nasienia jest proste i szybkie. Warto je wykonać równocześnie z rozpoczęciem diagnostyki partnerki, gdyż równoległe badania dadzą większą szansę na znalezienie przyczyny przedłużających się starań i podjęcie skutecznego leczenia. Dr Andrzej Rogoza z Kliniki InviMed w Gdyni opowiada, jak wygląda diagnostyka płodności męskiej, jakie badania należy wykonać i omawia najczęstsze przyczyny niepłodności męskiej.
Jakie są najczęstsze przyczyny niepłodności męskiej?
Najważniejszym pytaniem przy ocenie roli czynnika męskiego w niepłodności jest, czy mamy dane wskazujące na jego udział w przedłużającym się procesie oczekiwania na ciążę.
Każde odchylenie parametrów nasienia od norm WHO może budzić niepokój i zachęcać do dalszej analizy parametrów biochemicznych mężczyzny.
Analizując różne opracowania naukowe dotyczące płodności mężczyzn, wyodrębniamy wiele potencjalnych przyczyn ograniczenia płodności u mężczyzn. Ponieważ w różnych źródłach podaje się różne dane procentowe to ograniczmy się do wymienienia czynników negatywnych.
Przyczyny genetyczne
Najczęściej wymienia się przyczyny genomowe, a więc kolokwialnie mówiąc, genetyczne. To oznacza, że genach mężczyzny jest coś, co utrudnia jądrom prawidłową produkcję nasienia lub uniemożliwia plemnikom zapłodnienie. Część z tych zjawisk jest poznana i nazwana, a my umiemy je badać metodami genetycznymi (np. AZF).
Około 25% mężczyzn niepłodnych ma mikrodelecje (brak genu lub jego mutacja) w regionie AZF chromosomu Y. Poznanie tego zjawiska pozwala na przybliżenie rokowania co do możliwości terapeutycznych. Poznajemy coraz więcej takich zmian w genomie, ale postęp w rozwoju procesów leczniczych nie nadąża za rozwojem genetyki. Niestety wiele zjawisk genetycznych wymyka się naszemu poznaniu i ukrywają się pod najczęstszym rozpoznaniem – niepłodności idiopatycznej.
Żylaki powrózka nasiennego (ŻPN)
Drugą pozycję na liście przyczyn niepłodności męskiej zajmują żylaki powrózka nasiennego (ŻPN). Opinie na temat wpływu ZPN na produkcję plemników zmieniają się wraz rozwojem andrologii. Jedni są zwolennikami operowania żylaków, a inni negują tę metodę leczenia. Stałe od lat fakty są takie, że u 15-25 % mężczyzn ze znacznymi ŻPN operacja w znacznym stopniu poprawia obraz nasienia. Nienegowane doniesienia wykazują, że jeśli znaczne żylaki powrózka nasiennego utrzymują się powyżej 7 lat to negatywne zmiany w nabłonku plemnikotwórczym utrwalają się i mogą być nieodwracalne. Wiele obserwacji wskazuje na znaczny wzrost poziomu testosteronu w surowicy krwi po zabiegach usunięcia ŻPN. Dotychczasowe wnioski z badań nad problemem ŻPN wskazują na sensowność wykonywania operacji w przypadku ŻPN II i III stopnia.
Stany zapalne układu moczowego i dróg wyprowadzających nasienie
Na trzecim miejscu przyczyn niepłodności męskiej umieścić można stany zapalne układu moczowego i dróg wyprowadzających nasienie. Przyczyna o tyle kłopotliwa, że metody lecznicze (antybiotykoterapia) mogą być szkodliwe dla procesu produkcji plemników. Tak więc lecząc, wcale nie musimy uzyskać szybkich sukcesów zarówno w likwidacji stanu zapalnego, jaki w poprawie płodności.
Z pozostałych przyczyn zaburzeń płodności u mężczyzn warto wymienić:
- obstrukcja dróg wyprowadzających nasienie,
- blok spermatogenezy (w tym zespół Klinefeltera XXY),
- wnętrostwo,
- immunologia,
- zaburzenia budowy jąder.
Jak mężczyzna powinien przygotować się do badania nasienia?
Nie jest dobrą praktyką ocena jakości nasienia mężczyzny na podstawie badania pojedynczego ejakulatu. Wskazane jest zbadanie dwóch lub trzech próbek w celu uzyskania średnich danych parametrów nasienia danego mężczyzny.
Oddanie nasienia powinno odbyć się po 2 do 5 dniach abstynencji seksualnej. Zbyt krótka abstynencja może być mniej szkodliwa dla wiarygodności wyniku niż zbyt długa. Wiarygodne badania wykazują, że po krótkiej przerwie (np. mniej niż 1 dzień) plemników będzie mniej, ale często lepszej jakości.
Dobrą praktyką jest oddawanie nasienia w specjalnym pomieszczeniu w klinice, w której badanie się odbędzie. Specjalne pomieszczenie nie zawsze pozytywnie wpływa na psychikę mężczyzny. Jeśli stres z tym związany jest duży, może wystąpić zjawisko stresowego nasienia, a więc z parametrami bardzo odbiegającymi od naturalnych wartości u danego mężczyzny. Podejrzewając takie zaburzenie, należy przychylić się do oddania nasienia w warunkach domowych, a czasem do specjalnej prezerwatywy. Wówczas nasienie powinno byś dostarczone możliwie szybko (30-45 min), niewychłodzone. Należy jednak liczyć się z tym, że ta dostarczone nasienie nie wykaże wiarygodnych parametrów.
>> Jak interpretować wyniki badania nasienia?<<
Jak wygląda kompleksowe badanie nasienia? Rozszerzona diagnostyka niepłodności męskiej
W skład analizy nasienia wg zaleceń WHA wchodzi:
- Pomiar pH nasienia
- Ocena liczby plemników w mokrym preparacie
- Ocena stężenia plemników w 1 ml
- Ocena żywotności plemników
- Procent ruchliwych plemników
- Ocena komórek peroksydazo-dodatnich (jeśli obecne są okrągłe komórki)
- Morfologia plemników
Technologia badania morfologii plemników wymaga przygotowania specjalnych rozmazów i w związku z tym większość laboratoriów traktuje ten element diagnostyki nasienia jako dodatkowe rozszerzenie.
Dysponujemy także bardziej zaawansowanymi badaniami:
- SCD czyli fragmentacja DNA plemnika jest cenną informacją o integralności genomu plemnika.
- HBA to badanie wskazujące na zdolność plemników do przenikania do komórki jajowej.
- MSOME to badanie oceniające plemniki w bardzo dużych powiększeniach mikroskopu.
Decyzję o wykonaniu tych badań podejmuje androlog w porozumieniu z pacjentem. Badania te są bardzo cenne przy prawidłowym wykonaniu embriologicznej części procedur IVF (In vitro).
Jakie badanie nasienia należy wykonać w pierwszej kolejności? Zaczynać od podstawowego czy lepiej od razu wykonać możliwe rozszerzoną diagnostykę?
Ponieważ ocena morfologii plemników ma znaczenie w interpretacji zdolności zapładniającej nasienia, wydaje się konieczne już wstępnie wykonać rozszerzone badanie nasienia.
Podstawowe badanie nasienia, bez morfologii plemników, zarezerwowałbym dla niektórych zdarzeń andrologicznych np. ciekawość mężczyzny (czy jestem płodny? Czy mam plemniki? itp.) oraz dla monitorowania ciężkiej oligozoospermii i kryptozoospermia, a więc skrajnie niskich stanów liczby plemników w nasieniu.
Kiedy jest właściwy moment na wykonanie badania nasienia: gdy nie znajdzie się przyczyn niepłodności u kobiety czy równolegle?
Z chwilą kiedy para stwierdza, że starania o ciążę przedłużają się (wg WHO 1 rok), wówczas należy podjąć badania u obojga jednoczasowo. Badanie mężczyzny jest zazwyczaj proste i szybkie, ale leczenie może być trudne i długotrwałe. Zwlekanie z badaniem nasienia utrudnia prawidłowe i racjonalne badanie kobiety. Np. jeśli wynik badania nasienia mężczyzny będzie w granicach norm, to wskaże na intensyfikację badań i leczenia kobiety. Jeśli wynik będzie bliski najniższym parametrom nasienia, może to zaoszczędzić niektórych inwazyjnych badań u partnerki.
Badanie USG moszny i jąder – jakie są wskazania do wykonania i czy powinno się je wykonać w podstawowej diagnostyce niepłodności? Co może wykazać badanie?
Androlog na pierwszej wizycie może zbadać palpacyjnie jądra i na tej podstawie zadecydować o wykonaniu USG jąder i moszny.
Jeśli badanie palpacyjne jąder nie wykaże odchyleń od normy i nie wzbudzi niepokojów badającego a parametry nasienia wykazują normospermię to USG jąder może być potraktowane raczej jako profilaktykę nowotworową.
USG jąder powinno się wykonać, gdy pacjent zgłasza dolegliwości, jeśli inne badania wykazują odchylenia od normy zarówno w diagnostyce płodności, jak w innych problemach andrologicznych. Dla przykładu żylaki powrózka mogą być problemem płodnościowym, ale także zdrowotnym. Żylaki powrózka nasiennego trzeba czasem odróżnić od przepukliny pachwinowej. Wówczas USG jest niezbędnym badaniem.
USG jąder i moszny jest badaniem prostym i nieinwazyjnym. Nie wymaga ze strony pacjenta żadnych szczególnych przygotowań. Lekarz zaś potrzebuje aparatu z odpowiednią głowicą, czas na dodatkową procedurę i bezwzględnie akceptację i zgodę pacjenta na to badanie. Zwyczajowo badanie USG ma wysoką akceptowalność wśród pacjentów a niekiedy nadmierną legendę. Nie zaobserwowano niepokojów pacjentów o szkodliwość tego badania.
Przeczytaj więcej na temat pomocy androloga, diagnostyki niepłodności męskiej oraz badaniu nasienia.
dr n. med. Andrzej Rogoza – specjalista ginekolog-położnik, androlog kliniczny. Znakomity specjalista, ekspert w swojej dziedzinie, naukowiec ze stopniem doktorskim. Jego badania dotyczące leczenia niepłodnych par prezentowane są na prestiżowych konferencjach lekarskich i wysoko cenione w międzynarodowym gronie. Doskonale zorientowany w możliwościach, jakie daje współczesna medycyna rozrodu. Prowadzi pary leczące niepłodność, udziela konsultacji ginekologicznych i andrologicznych. Lekarz z powołania. Stawia na przemyślaną diagnostykę oraz indywidualną terapię.
POLECAMY TAKŻE: 7 grzechów męskich, czyli co powoduje niepłodność współczesnego mężczyzny
7 grzechów męskich, czyli co powoduje niepłodność współczesnego mężczyzny
Dodaj komentarz