W niektórych przypadkach po zapłodnieniu dochodzi do braku rozwoju zarodka. Co jest przyczyną takiego stanu? Jakie objawy mogą na to wskazywać i kiedy można rozpocząć kolejne starania o dziecko? Na pytania odpowiada dr n. med. Anna Bednarska-Czerwińska z Kliniki Leczenia Niepłodności i Diagnostyki Prenatalnej GYNCENTRUM w Katowicach.
Dlaczego zarodek nie rozwija się? Jakie są tego powody?
dr n.med. Anna Bednarska-Czerwińska: Istnieje wiele przyczyn braku rozwoju zarodka. Aby zrozumieć, dlaczego w ogóle może dojść do procesu zatrzymania rozwoju, należy wyjaśnić jego pierwsze etapy.
Pierwsze fazy rozwoju zarodka są zależne od materiału genetycznego obecnego w komórce jajowej, czyli materiału dostarczonego przez matkę. Dopiero później rozwój zarodka jest kontrolowany przez nowo powstały genom – połączony materiał genetyczny matki i ojca. Rozwój zarodka w pierwszych 72 godzinach, czyli do stadium 8 blastomerów, jest autonomiczny. Dalsze etapy rozwoju zarodka, czyli podziały na kolejne blastomery, mają doprowadzić do powstania kolejnego stadium rozwojowego – blastocysty. To stadium osiąga tylko ok. 30% zarodków. Część blastocyst jest nieprawidłowa i nie rozwija się dalej.
Niektóre mimo obecnych nieprawidłowości zagnieżdżą się w jamie macicy, co doprowadzi do rozwoju pustego jaja płodowego lub wczesnego poronienia.
W jakich przypadkach istnieje większe prawdopodobieństwo, że zarodek nie będzie się rozwijał? Co może być przyczyną braku rozwoju zarodka podczas każdej kolejnej ciąży?
Przyczyną zatrzymania rozwoju zarodka są nieprawidłowości chromosomowe, których częstość występowania zwiększa się wraz z wiekiem matki. Wynikają one bezpośrednio z nieprawidłowości funkcjonowania wrzeciona kariokinetycznego (podziałowego) podczas rozdzielania chromosomów.
Jeśli kariotyp jednego lub obojga rodziców jest nieprawidłowy, rośnie szansa, że kariotyp zarodka również jest nieprawidłowy. Tym samym zwiększa się prawdopodobieństwo braku lub zatrzymania jego rozwoju.
Ponadto na brak dalszego rozwoju zarodka mogą wpływać zaburzenia immunologiczne. Ciąża to prawdziwy sprawdzian dla układu immunologicznego matki. Z jednej strony musi on wytworzyć komfortowe warunki dla rozwoju zarodka, a jednocześnie musi go chronić przed odrzuceniem i zniszczeniem, ponieważ zarodek dla organizmu matki jest częściowo obcy antygenowo (posiada część antygenów ojcowskich).
Do innych przyczyn wielokrotnych niepowodzeń w rozwoju zarodka należą zaburzenia anatomiczne macicy (jej wady, obecne zrosty lub mięśniaki), niewydolność ciałka żółtego z deficytem progesteronu, czyli hormonu „podtrzymującego” rozwój ciąży w pierwszych jej etapach. Oczywiście ważny jest ogólny stan zdrowia przyszłej mamy m.in.: brak niedoborów witamin oraz minerałów, uregulowana gospodarka hormonalna oraz odpowiedni wskaźnik BMI.
W jaki sposób sprawdza się, czy zarodek rozwija się prawidłowo?
W przypadku naturalnego zapłodnienia rozwój zarodka w pierwszych etapach ciąży monitorowany jest na podstawie wzrastających poziomów gonadotropiny kosmówkowej i ultrasonograficznej oceny rozwoju pęcherzyka ciążowego wraz z jego strukturami. W przypadkach procedur wspomaganych medycznie, jak zapłodnienie in vitro, zarodki monitorowane są już od etapu zapłodnienia. Oceniana jest ich morfologia oraz potencjał rozwojowy.
Duże znaczenie dla jakości i rozwoju zarodka ma również ogólny stan zdrowia rodziców – wpływa zatem na niego: endometrioza, PCOS, nieprawidłowości endometrium, występowanie czynnika męskiego (np. nadmierna fragmentacja DNA plemników), zaburzenia immunologiczne.
Dużą rolę odgrywa równie dojrzały wiek rodziców. W zależności od powyższych czynników postępowanie medyczne jest zindywidualizowane. Może to być wspomagająca terapia farmakologiczna, w przypadku par podchodzących do procedury IVF przedimplantacyjna diagnostyka zarodków czy nawet zastosowanie komórek rozrodczych od dawców.
Czy istnieją objawy, które mogą na to wskazywać?
Jednymi z pierwszych objawów nieprawidłowego rozwoju zarodka są: brak prawidłowego wzrostu stężenia gonadotropiny kosmówkowej, brak rozwoju pęcherzyka ciążowego lub jego nieprawidłowy rozwój (np. poszerzona owodnia czy nieprawidłowy wygląd pęcherzyka żółtkowego). Do innych należą bradykardia u zarodka, występowanie plamienia i krwawienia z dróg płciowych często z towarzyszącymi dolegliwościami bólowymi podbrzusza.
Jeśli zarodek u ciężarnej nie rozwija się, to co dalej?
Postępowanie jest zróżnicowane – albo leczenie zagrażającego poronienia lub postępowanie w przypadku rozpoznania braku dalszego rozwoju ciąży.
W przypadku stwierdzenia zatrzymania rozwoju zarodka, który następnie nie został wydalony, a ponadto nie pojawia się krwawienie, zaleca się obserwację organizmu. Warto pamiętać, że faktyczny czas trwania ciąży jest inny niż ten wynikający z ostatniej miesiączki, zwłaszcza przy nieregularnych cyklach.
Czy przyczyny wywołujące brak rozwoju zarodka można leczyć?
Można wdrożyć postępowanie farmakologiczne, które polega na odpowiedniej suplementacji progesteronu – hormonu niezbędnego dla „podtrzymania ciąży”. Odpowiada on m.in. za przygotowanie endometrium na przyjęcie zarodka.
Analizując nieprawidłowy rozwój ciąży, zawsze należy brać pod uwagę możliwość rozwoju ciąży pozamacicznej.
Jak wygląda zabieg łyżeczkowania? Czy wykonywany jest zawsze po obumarciu zarodka i poronieniu?
W przypadku obumarcia zarodka, zwłaszcza jeśli w badaniu ultrasonograficznym pęcherzyk ciążowy nie był obecny, a poziomy stężenia gonadotropiny kosmówkowej były niskie, zalecane jest czekanie na samoistne poronienie.
W takiej sytuacji podaje się leki powodujące rozszerzenie kanału szyjki macicy, które powodują samoistne usunięcie jaja płodowego. Można wykonać to także przy pomocy wyciągacza próżniowego, gdyż metoda łyżeczkowania jamy macicy może przyczynić się do powstania zrostów wewnątrzmacicznych.
Kiedy można podjąć kolejne starania o dziecko?
Warto podkreślić, że w przypadku jednorazowego poronienia ponowne starania o dziecko można podjąć dosyć szybko.
W przypadku pacjentek z kolejnym poronieniem wskazane jest rozszerzenie diagnostyki. Zazwyczaj rekomenduje się jednak ponowne starania po upływie 3-6 miesięcy.
Konsultacja merytoryczna: dr n.med. Anna Bednarska-Czerwińska
Ginekolog-położnik, specjalista leczenia niepłodności z Kliniki Leczenia Niepłodności i Diagnostyki Prenatalnej GYNCENTRUM w Katowicach.
Polecamy także:
Dlaczego pęcherzyk Graffa nie pęka? Czy to LUF? Sprawdź, jakie są szanse na ciążę
Dodaj komentarz