Jak interpretować wyniki badania nasienia

Badanie nasienia to podstawowy test diagnostyczny w kierunku niepłodności męskiej. Czynnik męski odpowiada za niepłodność partnerską niemal w tym samym stopniu, co czynnik kobiecy, dlatego bez względu na wyniki i werdykt, po czyjej stronie jest problem, mężczyźni starający się o dziecko muszą wykonać spermiogram. Jakie parametry określa badanie nasienia i jakie są normy? Co to znaczy zmienność jakości nasienia w czasie?

Badanie nasienia (spermiogram, seminogram) to test diagnostyczny, który polega na dokładnej makroskopowej i mikroskopowej ocenie próbki ejakulatu pod kątem jej właściwości fizykochemicznych (kolor, konsystencja, pH, skład) oraz obecności, wyglądu i ruchliwości plemników. Jest to podstawowe badanie płodności mężczyzny, które przeprowadzane jest w laboratorium medycznym lub w klinice leczenia niepłodności. Jest ono bezinwazyjne i całkowicie bezbolesne. 

Męska niepłodność – objawy 

Objawami niepłodności męskiej – oprócz braku ciąży mimo regularnych starań, mogą być zaburzenia erekcji, zmniejszone libido, zmniejszona ilość spermy, bóle jąder, problemy z układem moczowym. Pierwszym i podstawowym badaniem, jakie powinien wykonać mężczyzna w kierunku diagnozy, to badanie nasienia – bez tego dalsza diagnostyka, także niepłodności kobiecej, nie będzie miała sensu. Badanie nasienia można wykonać bez skierowania, a wyniki należy zabrać na pierwszą wizytę u specjalisty leczenia niepłodności, a także na wizytę do urologa i/lub androloga – specjalistów zajmujących się leczeniem przyczyn męskiej niepłodności.

Dzięki badaniu nasienia można ocenić:

• właściwości fizykochemiczne i biofizyczne nasienia, takie jak: objętość czy tempo upłynnienia,
• liczbę plemników, jakość ruchu, odsetek żywych plemników;
• budowę plemników.

Wartości referencyjne badania nasienia wg wytycznych WHO 2010**:

• Objętość nasienia:  >= 1,5 ml
• pH:                                 >= 7,2
• Czas upłynnienia:   < 60 minut
• Aglutynaty i agregaty plemników:  brak
• Liczba plemników*:

– na 1 ml (koncentracja, gęstość):   > = 15 mln/ml (>= 15 * 10⁶ / ml)

– w ejakulacie (całkowita):  >= 39 mln / ejakulat (>= 39 * 10⁶ / ejakulat)

• Ruchliwość plemników:

– ogólna (ruch postępowy + ruch w miejscu)         >= 40 %

– ruch postępowy                                                         >= 32 %

• Żywotność plemników:                               >= 58 %
• Morfologia plemników:                               >= 4 %
• Leukocyty (peroksydazo-dodatnie):             < 1 mln/ml (< 1 * 10⁶ / ml)

[* _{Wystarczy, aby jeden z tych parametrów był powyżej normy, jednakże liczba plemników na cały ejakulat traktowana jest jako parametr o większym znaczeniu]}

• Parametrami oznaczanymi w nasieniu jest też jego lepkość.

Testy dodatkowe:

• MAR test:                                 < 50% ruchliwych plemników związanych z cząsteczkami (kuleczkami)
• Immunobead test:              < 50% ruchliwych plemników związanych z cząsteczkami (kuleczkami)

Testy dodatkowe w płynie nasiennym:

• Fruktoza:                                         >= 13 µmol/ejakulat
• alpha-glukozydaza obojętna: >= 20mU/ejakulat
• Cynk całkowity:                            >= 2,4 µmol/ejakulat

[** Źródło danych: badanie-nasienia.pl/normyWHO]

W zależności od wyniku, lekarz określi, czy zaistniała:

• normozoospermia – gęstość nasienia ponad 20 mln plemników/ml,
• oligozoospermia – gęstość nasienia poniżej 20 mln plemników/ml,
• azoospermia – brak plemników w nasieniu,
• astenozoospermia – ruchliwość plemników poniżej 50%,
• teratozoospermia – mniej niż 30% ma prawidłową budowę,
• oligoastenoteratozoospermia – gęstość, ruchliwość, morfologia plemników są poniżej minimalnych standardów prawidłowości,
• aspermia – brak ejakulatu.

Zmienność jakości nasienia w czasie

Niewiele starających się o ciążę par wie, że występuje coś takiego, jak zmienność jakości nasienia w czasie.  Właśnie dlatego ocena jakości nasienia u danego mężczyzny na podstawie pojedynczego badania jest tylko orientacyjna.  Aby badanie nasienia było miarodajne, diagnoza trafna, a leczenie skuteczne – mężczyzna powinien zrobić 2-3 badania w odstępie 1-3 miesięcy.

Na zmienność parametrów nasienia ma wpływ wiele czynników, m.in.: okres wstrzemięźliwości seksualnej przed oddaniem nasienia do badania, częstość stosunków i masturbacji, przebyte choroby, a także czynniki środowiskowe takie jak ekspozycja na podwyższoną temperaturę, promieniowanie jonizujące, substancje chemiczne, palenie papierosów, używki, stres czy niezdrowy styl życia.

Webinar dla pacjentów

[UWAGA! Webinar odbędzie się w innym terminie – szczegóły w wydarzeniu na Fb, kliknij w grafikę poniżej]

O tym, jak interpretować poszczególne parametry nasienia, jakie czynniki chorobowe wpływają na pogarszanie się jakości plemników, jakie nieoczywiste objawy mogą świadczyć o niepłodności mężczyzny, będą tłumaczyli  27 października lek. Piotr Cwenar, specjalista urolog, oraz Izabela Korowaj, embriolog i Kierownik Laboratorium Embriologicznego w Klinice PARENS Będę mamą, będę tatą z Centrum Parens . Spotkanie online odbędzie się na profilu @Nieplodnirazem o godzinie 20:00. Dostęp do wydarzenia jest bezpłatny. Dołącz już teraz.

Karolina Wagner

Polonistka, dziennikarka, redaktorka. Specjalizuje się w tematyce: ciąża, parenting, niepłodność, dieta propłodnościowa. Email: redakcja@brubenpolska.pl