W przypadku mniej nasilonych nudności i wymiotów w okresie ciąży pomóc może już sama zmiana nawyków żywieniowych. Kiedy jednak należy sięgnąć po leki? Jakie preparaty może przepisać nam ginekolog? Wyjaśnia dr n. med. Damian Warzecha, specjalista w dziedzinie położnictwa i ginekologii z I Kliniki Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Jak znaczącym problemem są nudności i wymioty w ciąży? U jakiego odsetka kobiet występują tego rodzaju dolegliwości?
Incydentalne i w sposób naturalny przemijające nudności oraz wymioty w okresie ciąży – pojawiające się szczególnie w pierwszym trymestrze – dotykają nawet 80-90 proc. ciężarnych, choć dane w tym zakresie bywają rozbieżne. W większości przypadków nudności i wymioty nie wpływają niekorzystnie na przebieg ciąży, aby jednak ryzyko takiego wpływu określić, należy w pierwszej kolejności ocenić poziom nasilenia objawów. Cechą charakterystyczną niepowikłanych nudności i wymiotów ciążowych jest to, że w większości wypadków związane z nimi dolegliwości ustępują maksymalnie do 16. – 20. tygodnia ciąży. U około 60 proc. kobiet dolegliwości wycofają się w ciągu 6 tygodni od momentu ich pojawienia się. U ok. 15-20 proc. kobiet objawy nie ustępują jednak samoistnie i utrzymują się w drugiej połowie ciąży (po 20 tygodniu). Uporczywych i długo utrzymujących się nudności i wymiotów w okresie ciąży doświadcza ok. 3 proc. przyszłych matek. W takich wypadkach dolegliwości zwiększają ryzyko nieprawidłowego przebiegu ciąży m.in. na skutek utraty masy ciała kobiety.
Czy można wskazać jakieś czynniki ryzyka pojawienia się nudności i wymiotów? Np. dieta, stres, używki, choroby somatyczne?
Dotychczas nie udało się ustalić definitywnie patofizjologii nudności i wymiotów ciążowych. Uważa się natomiast, że jednymi z czynników ryzyka predysponującymi do tego rodzaju zaburzeń są zespół napięcia przedmiesiączkowego, migrena, epizody uporczywych nudności i wymiotów w poprzednich ciążach. Jako kolejne czynniki ryzyka wymienia się również ciążę wielopłodową oraz żeńską płeć dziecka. Potwierdziły to analizy wyników dużych badań obserwacyjnych.
Kiedy ciężarna powinna zgłosić nudności i wymioty ginekologowi?
Jeśli kobieta doświadcza wyłącznie nudności, a napady wymiotów są pojedyncze, wówczas nie ma potrzeby zasięgania w tej kwestii dodatkowej konsultacji lekarskiej. W takich wypadkach wystarczy omówić ten problem z lekarzem prowadzącym w trakcie standardowej wizyty kontrolnej. Zwykle wówczas zaleca się domowe sposoby łagodzenia dolegliwości i dyskomfortu oraz leki dostępne bez recepty. Jeśli jednak nudności się nasilają, a napady wymiotów występują niemal po każdym posiłku i skutkują znaczącą utratą masy ciała (powyżej 5 proc. wyjściowej masy ciała przed ciążą), należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem prowadzącym ciążę. Sygnałem alarmowym będą również z pewnością objawy odwodnienia (np. zmniejszona ilość oddawanego moczu w ciągu doby), zaburzenia ortostatyczne (czyli spadki ciśnienia tętniczego krwi lub wręcz omdlenia przy próbie pionizacji) oraz zaburzenia elektrolitowe. W takich przypadkach prowadzący ciążę ginekolog powinien zlecić diagnostykę w kierunku innych potencjalnych przyczyn przewlekłych i uporczywych wymiotów oraz nudności, a także wdrożyć skuteczne leczenie objawowe i nawadnianie doustne. W skrajnych sytuacjach może być konieczna hospitalizacja ciężarnej kobiety. Warto w tym kontekście podkreślić, że nudności i wymioty w okresie ciąży mogą mieć swoją przyczynę w chorobach, które rozwijały się u kobiety przed ciążą. Diagnostyka powinna więc objąć takie schorzenia jak kamica pęcherzyka żółciowego, choroba refluksowa przełyku czy choroba wrzodowa żołądka. Dolegliwości tego rodzaju częściej obserwuje się także w przebiegu ciąży zaśniadowej.
W jaki sposób ginekolog dokonuje oceny stanu pacjentki zgłaszającej uporczywe nudności i wymioty?
Pierwszy krok to oczywiście ocena nasilenia manifestowanych objawów oraz ich ewentualnego wpływu na ryzyko powikłań ciążowych. Na każdej wizycie ginekolog powinien wykonać pomiar ciśnienia tętniczego, masy ciała (i porównać do wagi pacjentki na poprzedniej wizycie). W sytuacji gdy pacjentka deklaruje uporczywe dolegliwości, np. wymioty po każdym posiłku, należy sprawdzić czy kobieta nie ma cech odwodnienia. W ramach diagnostyki różnicowej lekarz powinien wykluczyć zaburzenia endokrynologiczne, choroby przewodu pokarmowego i zaburzenia gastroenterologiczne. Co ważne, istnieją takie choroby wątroby, które mogą objawiać się uporczywymi nudnościami i wymiotami. Na pewno w bardziej nasilonych przypadkach warto zlecić pacjentce wykonanie kilku badań laboratoryjnych: stężenie elektrolitów, mocznik, kreatynina, aminotransferaza alaninowej i asparginowej, amylaza i TSH we krwi oraz oznaczenie ketonów w moczu.
Jeśli tego rodzaju dolegliwości pojawiają się po raz pierwszy w drugiej połowie ciąży, lekarz powinien być w sposób szczególny wyczulony na ryzyko wystąpienia dodatkowych powikłań ciąży np. stanu przedrzucawkowego, czy zespołu HELLP. W obu przypadkach pierwszymi objawami mogą być właśnie nudności i wymioty o nagłym początku w drugiej połowie ciąży.
W jaki sposób – i czy w ogóle – leczy się uporczywe nudności i wymioty w ciąży?
W przypadku mniej nasilonych dolegliwości pomóc może już sama zmiana nawyków żywieniowych, czyli unikanie składników pokarmowych wywołujących mdłości (ale też bodźców zapachowych), częstsze spożywanie mniejszych porcji posiłków oraz wprowadzenie dodatkowych przekąsek między posiłkami. Im dłuższy czas bez jedzenia, tym zwykle większe nasilenie nudności i ewentualnych wymiotów. Warto unikać potraw pikantnych, tych z wysoką zawartością tłuszczu, a spożywać więcej składników zawierających więcej węglowodanów i białka np. chude mięso, jogurty czy banany. Bardzo istotne jest stałe nawadnianie, czyli wypijanie co najmniej 3 – 3,5 litra wody lub innych płynów w ciągu dnia. Dolegliwości może też łagodzić spożywanie imbiru w postaci naturalnej lub specjalnych preparatów.
Jeśli jednak uporczywe nudności i wymioty nie mijają, warto zastosować farmakoterapię. Dostępne do dyspozycji preparaty są jednak w większości wydawane na receptę. Zaliczamy do nich wybrane leki o działaniu przeciwhistaminowym, połączenie doksylaminy z pirydoksyną, leki prokinetyczne jak metoklopramid lub antagoniści receptorów serotoninowych. Utrzymujące się i wpływające na masę ciała pacjentki oraz stan jej nawodnienia nudności oraz wymioty zwiększają ryzyko powikłań ciążowych, m.in. przedwczesnego porodu, dlatego należy jak najszybciej dążyć do wyrównania ewentualnych nieprawidłowości.
PRZECZYTAJ TAKŻE: Probiotyki a łagodzenie dolegliwości ciążowych
Dodaj komentarz