Ospa wietrzna (potocznie wiatrówka) to popularna choroba zakaźna wieku dziecięcego wywoływana przez wirus Varicella-zoster virus – VZV. Choroba najczęściej objawia się podwyższoną temperaturą, osłabieniem oraz pojawieniem się charakterystycznej swędzącej wysypki na całym ciele. Leczenie ospy wietrznej ogranicza się do łagodzenia objawów. U dzieci zwykle przechodzona w sposób łagodny, jest poważnym zagrożeniem dla kobiet w ciąży.
Jak podaje Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, w 2018 r. w Polsce odnotowano 14 9567 przypadków zachorowań na ospę wietrzną. Szacuje się, że chorobę tę przechodzi ok. 80% dzieci. W naszym klimacie umiarkowanym do zachorowań dochodzi najczęściej późną zimą i wczesną wiosną.
Ospa wietrzna – jak można się zarazić?
Ospa wietrzna to choroba, którą bardzo łatwo się zarazić – wystarczy przebywać w tym samym pokoju, dlatego chorzy powinni być odizolowani od osób potencjalnie wrażliwych na zakażenie. Rocznie odnotowuje się ok. 160 000 – 220 000 zachorowań, z czego większość dotyczy dzieci do 10 roku życia.
Zarażenie ospą wietrzną odbywa się drogą kropelkową. Nazwa „wietrzna” pojawia się nie bez powodu – zarażenie wirusem może nastąpić nawet na odległość kilkudziesięciu metrów.
Jak można zarazić się ospą wietrzną? Nie jest to trudne. Zarażenie następuje w wyniku bezpośredniego kontaktu z osobą zarażoną, korzystania z tych samych sztućców, ręczników czy przedmiotów, na których znajdują się płyn wydzielany z pęcherzyków skórnych chorego. Bardzo często dzieci zarażają się w żłobku i przedszkolu. Jedno zarażone dziecko zazwyczaj bardzo szybko przekazuje wirusa innym przedszkolakom.
Ospa wietrzna – objawy
Objawy ospy wietrznej są dość charakterystyczne i każdy lekarz, a nawet rodzic, zwykle bez trudu poprawnie identyfikuje chorobę. Okres inkubacji ospy wynosi ok. 2-3 tygodni. Po tym czasie pojawiają się pierwsze jej symptomy.
Zaczyna się od gorączki sięgającej do 39 stopni. Połączone jest to z osłabieniem, zmęczeniem oraz bólami głowy i mięśni. Następnie pojawia się wysypka, zarówno na gładkiej skórze, jak i owłosionych fragmentach ciała (np. na głowie), co wyróżnia ją od innych chorób wysypkowych.
Wysypka przy ospie wietrznej pojawia się na ciele w różnych odstępach czasu, w kilku etapach. Nie powinno więc dziwić, że obok wykwitów w fazie gojenie pojawiają się nowe, czerwone i świeże.
Jak wygląda wysypka przy ospie wietrznej? To nieregularne, niewielkie, czerwone plamki rozmieszczone na ciele w różnych odstępach. Pojawiają się w kilku fazach:
- Na początku pokrywają skórę twarzy, tułowia i głowy. Są niewielkie, czerwone i nieregularnie położone.
- W kolejnym etapie choroby wysypka przekształca się w grudki.
- Następnie grudki zamieniają się w pęcherze wypełnione początkowo jasnym, z czasem brązowawym płynem. Zazwyczaj dookoła widoczna jest czerwona obwódka.
- W końcowej fazie choroby grudki zapadają się, powstają strupki, a obwódka zmienia kolor na brązowy.
Wysypka występuje nie tylko na tułowiu, plecach, twarzy i głowie, ale także może pojawić się w jamie ustnej, na krtani, na narządach płciowych, na spojówkach.
Zdarza się, że po wysypce ospy wietrznej pozostają widoczne blizny. Aby ich uniknąć, należy ograniczyć drapanie plamek i grudek oraz minimalizować ryzyko rozwoju bakterii poprzez odpowiednie pielęgnowanie wysypki.
Przeczytaj także: Kleszcze – zagrożenia, borelioza, szczepienie. Wszystko, co trzeba wiedzieć o kleszczach przed wakacjami
Wysypka przy ospie wietrznej – jak o nią dbać?
Odpowiednio pielęgnowana wysypka przy ospie wietrznej nie powinna zostawić widocznych śladów na ciele. Warto przestrzegać kilku zasad, aby uniknąć szybkiego rozprzestrzeniania się bakterii oraz ryzyka wystąpienia blizn po chorobie.
- Nie wolno drapać wysypki. Małym dzieciom najlepiej krótko obciąć paznokcie, na noc zakładać cienkie, bawełniane rękawiczki, a w ciągu dnia zapewniać rozrywki, które odciągałyby uwagę od swędzącej skóry.
- Należy często myć dziecku ręce.
- Należy delikatnie osuszać dziecko po kąpieli – nie pocierać ręcznikiem, a raczej delikatnie go przyciskać do ciała.
- Na wysypkę nie wolno stosować pudrów, zasypek dla dzieci czy mąki ziemniaczanej.
- Zgodnie z aktualnymi zaleceniami chory na ospę powinien brać prysznic od początku choroby, gdyż pozwoli to uniknąć nadkażeń bakteryjnych, tak częstych przy ospie wietrznej. Wcześniej lekarze przestrzegali przed kąpielą i rzeczywiście należy unikać nadmiernego moczenia się w wodzie, ale krótki prysznic jest jak najbardziej wskazany.
- Na swędzące wykwity najlepiej stosować maści przeciwhistaminowe.
Ospa – ile trwa?
Okres wylęgania się wirusa trwa ok. 2-3 tygodni. Kolejne 2 tygodnie to tzw. jawny okres choroby, kiedy na ciele pojawiają się grudki. W tym czasie dziecko nie może chodzić do przedszkola/szkoły i musi mieć ograniczony kontakt z innymi dziećmi oraz osobami wrażliwymi na zakażenie.
Ospa wietrzna – szczepienie
Jeśli osoba wrażliwa na zachorowanie będzie miała kontakt z osobą zarażoną, jest możliwość złagodzenia ewentualnego zakażenia. Należy przyjąć szczepionkę do 72 godzin, co osłabi przebieg choroby lub nawet pozwoli zupełnie uniknąć zachorowania.
Szczepienie przeciw ospie wietrznej zalecane jest zarówno dzieciom, jak i dorosłym.
Szczepionka przeciwko ospie wietrznej nie należy do pakietu szczepień obowiązkowych i jest finansowana z budżetu Ministerstwa Zdrowia tylko i wyłącznie dla dzieci do lat 12 w następujących grupach ryzyka:
- z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby,
- z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji,
- zakażonych HIV,
- przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią,
- przebywających w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, rodzinnych domach dziecka, domach dla matek z małoletnimi i kobiet w ciąży, domach pomocy społecznej, placówkach opiekuńczo-wychowawczych.
Szczepienia przeciw ospie wietrznej są zalecane kobietom planującym ciążę, które nie przechodziły jeszcze tej choroby.
Szczepionkę przyjmuje się w dwóch dawkach. Jest bardzo dobrze tolerowana i rzadko wywołuje niepożądane odczyny poszczepienne. Skuteczność szczepionki określa się na 95% , a podana po kontakcie z osobą zakażoną zabezpiecza w 90%. Chroni przez zachorowaniem na całe życie.
Mimo iż u dzieci choroba przebiega dużo łagodniej niż u dorosłych, warto je zaszczepić przeciwko ospie wietrznej. Corocznie ponad 1 000 osób musi być hospitalizowanych z powodu ciężkiego przebiegu ospy, z czego 900 przypadków stanowią dzieci, które wcześniej były okazami zdrowia. Nigdy nie ma pewności, jaki będzie przebieg choroby, dlatego warto zaszczepić dziecko.
Ospa wietrzna – leczenie
Leczenie ospy wietrznej polega głównie na łagodzeniu objawów: zbijaniu gorączki, likwidowanie bólu oraz dawaniu uczucia ulgi przy swędzących wykwitach. Zazwyczaj podaje się paracetamol, leki przeciwwirusowe oraz środki przeciwświądowe.
Jeżeli stan dziecka jest poprawny, nie jest konieczne leżenie w łóżku. Ważne, aby chory miał zapewniony spokój i był regularnie nawadniany. Jeśli wykwity znajdują się w jamie ustnej, lepiej podawać jedzenie w formie płynnej.
Przeczytaj także: Jak zadbać o zdrowie dziecka przed wakacjami?
Ospa wietrzna – powikłania
Powikłania po ospie wietrznej najczęściej się nie zdarzają. Dotyczą jedynie 2-6 % przypadków zachorowań. Do powikłań po ospie wietrznej należą:
- zapalenie ucha środkowego,
- zapalenie płuc,
- wtórne zakażenie skóry, które jest powodem powstawania blizn,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- zapalenie wątroby, stawów i nerek,
- zapalenie mięśnia sercowego,
- małopłytkowość,
- w przypadku noworodków oraz osób o znacznie obniżonej odporności ospa wietrzna może prowadzić nawet do śmierci.
Ospa a ciąża – zagrożenia
Kobiety w ciąży są szczególnie narażone w razie zachorowania na ospę wietrzną. Powikłania, które mogą pojawić się u płodu, są zależne od trymestru ciąży. Jeśli zakażenie miało miejsce w I trymestrze ciąży, do powikłań raczej nie dochodzi. Zachorowanie w II lub II trymestrze ciąży, może mieć wpływ na wystąpienie u dziecka blizn skórnych, niedorozwoju kończyn i palców, wad układu moczowego, zaniku kory mózgowej, wad oczu, małej masy urodzeniowej.
Ospa wietrzna u kobiety w ciąży w okresie okołoporodowym jest największym zagrożeniem dla dziecka. Brak przeciwciał od matki grozi nawet śmiercią noworodka.
Ospa party – nieprzemyślane pomysły rodziców poważnym zagrożeniem
Zdarza się, że rodzice, chcący oszczędzić dziecku zachorowania na ospę wietrzną w przyszłości, urządzają tzw. ospa party, czyli spotkanie dzieci, wśród których jedno jest zarażone, a pozostałe mają złapać wirusa. To nieroztropne zachowanie nie powinno być praktykowane, gdyż nigdy nie wiadomo, jak dziecko zniesie chorobę i czy nie nastąpią niepożądane powikłania.
Wśród 2-6% chorych na ospę wietrzną zdarzają się ostre powikłania.
Jedyną bezpieczną metodą uchronienia dziecka przed zachorowaniem na ospę wietrzną jest szczepienie. Podwójna dawka daje odporność na całe życie. W chwilach osłabienia odporności nawrót choroby może wystąpić w postaci półpaśca.
Półpasiec a ospa wietrzna
Półpasiec to choroba wywoływana przez ten sam wirus Varicella-zoster virus – VZV, który powoduje ospę wietrzną.
Kontakt z osobą chorą na półpasiec może przyczynić się do zachorowania na ospę wietrzną.
Po przebyciu ospy wietrznej wirus na zawsze już pozostaje w organizmie w formie utajonej. Gdy pojawia się znaczny spadek odporności, wirus uaktywnia się w postaci półpaśca. Zwykle najpierw odnotowuje się objawy zwiastujące: gorączka, zmęczenie, ból głowy, świąd skóry. Po 3-4 dniach na ciele dochodzi do zmian skórnych – najpierw rumień, po około dobie skupiska grudek wypełnione płynem surowiczym, a po ok. 10 dniach przekształcają się one w strupy.
Źródło: Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie, szczepienia.pzh.gov.pl, „Ospa wietrzna u dzieci” Anna Mierzejewska, Anna Jung
POLECAMY TAKŻE:
Dodaj komentarz