Małe, czarne pasożyty, które coraz częściej sieją postrach wśród rodziców i nie tylko – kleszcze. Niemal niewidoczne, ich wkłucie jest niewyczuwalne, a o obecności w ciele świadczy dopiero swędzenie. Czy rodzice słusznie obawiają się kleszczy u swoich dzieci (a także u siebie)? Co zrobić, gdy znajdzie się kleszcza w ciele? Czy możliwe jest zaszczepienie się przed wszystkimi chorobami odkleszczowymi?
Coraz powszechniejszy strach przed kleszczami jest skutkiem ich zwiększonej ilości. Kiedyś żyły głównie w lasach, dziś kleszcza można złapać już nawet w mieście, w ogrodzie czy na trawniku na placu zabaw. Nie widzą swojej ofiary, gdyż są ślepe, za to doskonale wyczuwają ciepło zbliżającego się ciała. Wkłuwając się w ciało, jednocześnie znieczulają swoją śliną, dlatego ugryzienia nie czuć.
Choroby przenoszone przez kleszcze
Kleszcze są nosicielami licznych patogenów, które mogą być przyczyną groźnych chorób, m.in. boreliozy i kleszczowego zapalenia mózgu. Rzadsze, ale również występujące choroby przenoszone przez kleszcze to:
- Anaplazmoza – ostra choroba objawiająca się gorączką, bólami głowy, dreszczami, bólami mięśni oraz ogólnym złym samopoczuciem. Do rzadszych objawów należą: wymioty, nudności, zaburzenia łaknienia. Choroba uleczalna, często nawet bez konieczności stosowania antybiotykoterapii.
- Erlichioza – jest to bardzo silna choroba wirusowa. Zakażenie może być bezobjawowe lub mogą wystąpić takie symptomy jak silna gorączka, ból głowy, złe samopoczucie, dreszcze, plamista lub plamisto-grudkowata wysypka. Erlichioza jest uleczalna, zazwyczaj bez konieczności zażywania antybiotyków.
- Gorączka Q – to choroba przenoszona na ludzi przez zwierzęta. Do zakażenia dochodzi najczęściej na skutek wdychania skażonego aerozolu – zarażony kleszcz bytujący na zwierzęciu, zostawia na nim patogeny, które stają się składnikiem pyłu i kurzu na sierści.
- Rickettsia slovakia i Rickettsia raoultii (TIBOLA/DEBONEL) – kleszcze zarażone Dermacentor reticulatus atakują głównie psy, ludzi bardzo rzadko. W wyniku ugryzienia na głowie pojawia się strup oraz dochodzi do odczynowego powiększenia węzłów chłonnych.
- Bartonelloza – bakterie „bartonella” przenoszą pchły, wszy oraz kleszcze żerujące na zakażonych ssakach.
- Krymsko-kongijska gorączka krwotoczna (CCHF) – wirusa wywołują kleszcze spotykane na Bliskim Wschodzie i Afryce. Istnieje możliwość zarażenia bezpośrednio przez kleszcza z wirusem, kontakt z zakażonym zwierzętami, zakażonym mięsem, krwią lub skórą, a także przez kontakt z płynami ustrojowymi lub tkankami zarażonych ludzi. W najgorszym przypadku może prowadzić do krwotoków wewnątrzjelitowych, krwawienia wewnętrznego i krwistych wymiotów.
- Babeszjoza – rozwija się głównie u bydła i psów, u ludzi niezwykle rzadko. Występuje głównie w basenie Morza Śródziemnego. U zwierząt daje zbliżone objawy, jak malaria u ludzi. Dla zwierząt może być nawet śmiertelna.
Przeczytaj: Jak zadbać o zdrowie dziecka przed wakacjami?
Do najczęściej spotykanych w Polsce chorób odkleszczowych należy borelioza, która jednocześnie jest chorobą niezwykle trudną w zdiagnozowaniu. Powodem są niecharakterystyczne objawy, które często mylone są z grypę.
Źródło: e-kleszcze.pl
Co to jest borelioza?
Objawy boreliozy nie są jednoznaczne, dlatego często są mylone z innymi chorobami, a niepokojące symptomy nie są kojarzone z bakterią Borrelia burgdorferi, która wywołuje boreliozę.
Borelioza objawy
Najbardziej charakterystyczny objaw boreliozy to duży rumień tworzący się w miejscu ugryzienia przez kleszcza. Jest bardzo szczególny i nie da się go pomylić z siniakiem, zaczerwienieniem czy obtarciem. Jest to tzw. rumień wędrujący, który rozszerza się obwodowo. Może się pojawić kilka dni lub kilka tygodni po ugryzieniu przez kleszcza. Nie występuje u wszystkich osób, które miały w ciele zarażonego kleszcza – dotyka jedynie od 40 do 60% zakażonych.
Zarażenie boreliozą jest możliwe tylko w wyniku ugryzienia przez kleszcza zarażonego bakterią Borrelia burgdorferi. Borelioza nie jest zaraźliwa – człowiek, będący nosicielem bakterii nie jest w stanie zarazić innej osoby.
Pozostałe objawy boreliozy:
- Zmęczenie i osłabienie,
- Bóle i zawroty głowy,
- Gorączka,
- Bóle serca,
- Porażenie nerwu twarzowego,
- Sztywność karku,
- Zapalenie stawów, często stawu kolanowego,
- Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Borelioza – badania
Bakteria Borrelia burgdorferi umiejscowiona jest w jelicie środkowym kleszcza. Gdy ten pajęczak wbije się w skórę człowieka, bakteria musi przedostać się z jelita, przez gruczoły ślinowe, aż do żywiciela, jakim jest człowiek, co zajmuje trochę czasu. Dlatego czym prędzej zostanie usunięty kleszcz, tym mniejsze ryzyko zarażenia boreliozą.
Przeglądaj dziecko i siebie po każdej wizycie w lesie, parku, działce czy zabawie na trawniku. Im szybciej usunięty zostanie kleszcz, tym mniejsza jest możliwość zarażenia boreliozą.
Rutynowe badanie boreliozy polega na oznaczeniu przeciwciał przeciw boreliozie w klasie IgG/IgM (tzw. metoda ELISA). Obecność tych przeciwciał nie świadczy jeszcze o zarażeniu – wiele zdrowych także je posiada. Pozytywny wynik badania serologicznego powinien być potwierdzony bardziej specjalistycznym testem Western blot. Na wynik tych badań serologicznych czeka się 3-4 tygodnie od zakażenia. Nie ma więc sensu wykonywanie ich kilka dni po ugryzieniu przez kleszcza, gdyż wynik nie będzie miarodajny. Jeśli wynik testu wyjdzie pozytywny, świadczy to o przebytym lub aktualnie trwającym zakażeniu. Jeśli Western blot da wynik ujemny, badanie należy powtórzyć za 2-4 tygodnie.
Bardziej zaawansowane badanie na boreliozę to PCR i PCR Real Time. Jest to specjalistyczne badanie polegające na skontrolowaniu wycinka skóry, płynu mózgowo-rdzeniowego lub stawowego. Jego skuteczność jest większa, gdyż wyszukuje DNA bakterii.
Leczenie boreliozy
Warto pamiętać, że nie każda osoba pogryziona przez zakażonego kleszcza zachoruje na boreliozę. Organizm ludzki posiada przeciwciała, za pomocą których w wielu przypadkach potrafi poradzić sobie z bakterią nawet bez leczenia, nie pozostawiając żadnych skutków zdrowotnych.
Szacuje się, że jedynie 0,5%-1,5% osób pogryzionych przez zakażonego Borrelią kleszcza zachoruje na boreliozę.
Leczenie boreliozy we wczesnym stadium polega zazwyczaj odbywa się z wykorzystaniem antybiotykoterapii (odmiennej dla dorosłych i dzieci do lat 8). Jeżeli objawy boreliozy utrzymują się jeszcze po zakończeniu przyjmowania antybiotyków, konieczne jest leczenie wspomagające, rehabilitacja.
Czy badać kleszcza wyjętego z ciała? Nie ma takiej potrzeby. Nawet, jeśli kleszcz okaże się nosicielem krętka Borrelia, niekoniecznie musiał przekazać go człowiekowi.
Szczepienia na boreliozę
Aktualnie nie jest dostępna żadna szczepionka, która chroniłaby przed zarażeniem boreliozą.
Ugryzienie kleszcza a rumień
Rumień występuje jedynie u 1/3 zakażonych boreliozą. A to właśnie zaczerwienienie wokół ugryzienia jest pierwszym symptomem, że kleszcz mógł być chory.
Gdy po ugryzieniu kleszcza pojawi się rumień, należy niezwłocznie udać się do lekarza pierwszego kontaktu.
Przeczytaj: Wybierasz się z dzieckiem do lasu? Uważaj na latające kleszcze, atakują chmarami.
Młode kleszcze mają 0,5 mm, średnio rosną do 1 mm. Największe są dorosłe samice, osiągają wielkość do 3 mm.
Co to jest kleszczowe zapalenie mózgu?
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to groźna choroba ośrodkowego układu nerwowego, głównie powodowana przez kleszcze. Do zakażenia może dojść najczęściej poprzez wkłucie kleszcza zarażonego wirusem, ale także picie surowego mleka krowiego, koziego i owczego, jeśli pochodziło od zarażonych zwierząt. Do zakażenia KZM dochodzi od razu po wbiciu kleszcza, gdyż wirus obecny jest w ślinie.
Kleszczowe zapalenie mózgu – objawy:
- Gorączka do 38 stopni C,
- Ból głowy,
- Ból gałek ocznych,
- Ból karku,
- Ból mięśni kończyn,
- Osłabienie, złe samopoczucie.
Są to pierwsze objawy KZM, które rozwijają się głównie do 2 tygodni po zarażeniu. Druga faza choroby przynosi objawy neurologiczne:
- Gorączka do 40 stopni C,
- Nudności i wymioty,
- Bardzo silne bóle głowy,
- Bóle stawów, mięśni,
- Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Kleszczowe zapalenie mózgu – badanie
Badanie na kleszczowe zapalenie mózgu w pierwszej kolejności wymaga analizy serologicznej, polegającej na oznaczeniu przeciwciał IgM w w surowicy krwi lub płynie mózgowo-rdzeniowym metodą ELISA.
Kleszczowe zapalenie mózgu – leczenie
Objawy KZM wymuszają konieczność hospitalizowania. Zazwyczaj choroba przebiega łagodnie, ale istnieje ryzyko groźnych powikłań jak:
- Zaburzenia psychiczne,
- Niedowład,
- Trwałe uszkodzenie słuchu.
Jest to choroba wirusowa a jej leczenie polega na łagodzeniu objawów.
Kleszczowe zapalenie mózgu – szczepienie
W przeciwieństwie do boreliozy, przed którą można się uchronić jedynie półśrodkami, na kleszczowe zapalenie mózgu istnieje szczepionka skuteczna w 99%.
Jak zaszczepić się przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu? Wymagane są 3 dawki szczepionki + 2 dawki przypominające:
- 1 dawka – najlepiej w sezonie zimowym,
- 2 dawka – 1-3 miesięcy po pierwszej dawce,
- 3 dawka – 5-12 miesięcy po drugiej dawce bądź 9-12 miesięcy po drugiej dawce (w zależności od rodzaju szczepionki).
- Dawka przypominająca – po 12-18 miesiącach od ostatniego szczepienia. Następnie wskazane jest, aby kolejną dawkę przyjąć po 3-5 latach.
Szczepienie przeciw KZP nie jest obowiązkowe i nie refunduje go Narodowy Fundusz Zdrowia. Koszt 1 dawki szczepionki to ok. 100 zł. Można szczepić dzieci od 1. roku życia.
Sprawdź także, jak przygotować dziecko do szczepienia: Zastrzyk i dziecko – jak uniknąć katastrofy?
Borelioza w ciąży. Gdy kleszcz ugryzie kobietę w ciąży
Co w sytuacji, gdy kleszcza znajdzie na sobie kobieta w ciąży? Czy boreliozą może zarazić się także płód? Przede wszystkim należy pamiętać, że należy przedsięwziąć takie same działania, jak w przypadku osób nieciężarnych, tj. jak najszybciej wyciągnąć kleszcza, stosując bezpieczne metody i obserwować miejsce ugryzienia.
Pamiętaj, że nie każdy kleszcz posiada wirusa Borreli. I nawet nie każdy kleszcz, który jest zarażony Borrelią, przekaże wirusa człowiekowi.
Jeśli po kilku, kilkunastu dniach wokół miejsca ugryzienia pojawi się charakterystyczny okrągły rumień, kobieta w ciąży powinna niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
Zostanie wobec niej zastosowana taka sama terapia jak w przypadku każdej innej osoby niebędącej w ciąży. Nie odnotowano przypadków szkodliwości leczenia boreliozy u ciężarnej na płód.
Jak wyciągać kleszcza?
Ważne, aby jak najszybciej wyciągnąć kleszcza z ciała. Infekcja Borrelią następuje zwykle w ciągu 12-24 godzin od wkłucia. Im szybciej zostanie wyciągnięty kleszcz, tym mniejsze ryzyko zakażenia. Kleszcza można usunąć samodzielnie lub zgłosić się do lekarza.
Czym wyciągać kleszcza? Najlepiej użyć jednego z tych 3 narzędzi:
- Pęseta,
- Lasso do usuwania kleszczy,
- KleszczKarta
Usuwając kleszcza, należy złapać narzędzie jak najbliżej skóry i delikatnie wyciągnąć pasożyta.
Zdarza się, że podczas wyciągania część kleszcza nadal zostanie w ciele. To nawet nie głowa, a część żądła. Po pewnym czasie samoistnie usunie się z ludzkiego ciała.
Ważne! Gdy uda się sprawnie i w całości usunąć kleszcza, należy się go pozbyć poprzez zgniecenie go twardym przedmiotem. Najlepiej włożyć kleszcza pomiędzy kartki papieru a następnie przesuwać po nim szklanką. Nie należy wyrzucać kleszcza, spuszczać go w sedesie czy zgniatać pod butem.
Po wyciągnięciu kleszcza, miejsce ugryzienia należy zdezynfekować alkoholem lub maścią z jodem.
Jak nie powinno się usuwać kleszcza?
Nie należy usuwać kleszcza za pomocą benzyny, zmywacza do paznokci, alkoholu, ognia czy masła. Wszelkie te domowe sposoby, sugerowane czasem przez osoby postronne, nie tylko nie są skuteczne, ale też mogą przyśpieszyć zarażenie groźnymi patogenami.
Jak chronić się przed kleszczami?
Niemal skutecznie można się ochronić jedynie przed kleszczowym zapaleniem mózgu, stosując wskazane dawki szczepionki. Pozostałe formy ochrony mogą ograniczyć, ale nie wykluczyć możliwość pogryzienia przez kleszcze. Niemniej warto przestrzegać poniższych reguł, gdyż pozwolą zminimalizować zarówno wkłucie się kleszcza, jak i przekazanie groźnych patogenów.
Jak ochronić się przed kleszczami?
- Unikaj wysokich traw i krzewów,
- Zakładaj kalosze lub obuwie za kostkę, wchodząc do lasu,
- Zakładaj długie spodnie/getry, podczas przebywania na terenach, gdzie mogą przebywać kleszcze. Warto także wsunąć końce spodni w skarpetkę, aby zasłonić powierzchnie skóry,
- Każdorazowo przed wyjściem do lasu/na trawę używaj preparatów odstraszających owady,
- Po każdym wyjściu w plener, uważnie obejrzyj ciało. Zwróć szczególną uwagę na miejsca upodobane przez kleszcze: pachwiny, zgięcia pod kolanami, zgięcia w łokciu, okolice uszu, skórę głowy, nasadę włosów i szyję.
Ważne! Podczas wakacji lub letnich dni wypełnionych wycieczkami uważnie oglądaj dziecko i niezwłocznie usuwaj kleszcze. Najmłodsi mogą nie skojarzyć swędzenia z czymś groźnym i nawet nie wspomnieć o tym rodzicom.
Źródło: kleszcze.info.pl, apc-analizy.pl (Analizy Medyczne), Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Szczepkleszcz.pl
POLECAMY TAKŻE:
Dodaj komentarz