Na pierwszy rzut oka: silni, mężni, wysportowani, przystojni, zwarci i gotowi. To prawda, że ich niepłodności nie widać. Mężczyźni coraz częściej są jak żołnierze gotowi, by walczyć, ale na wyposażeniu mają karabiny ze ślepymi nabojami. Dziś już w przypadku 50 procent niepłodnych par problem leży po stronie panów. Skąd się bierze męska niepłodność?
Niepłodność męska oznacza niezdolność mężczyzny do zapłodnienia partnerki po co najmniej roku współżycia bez stosowania antykoncepcji. Specjalistów przeraża fakt, że w ciągu ostatnich kilkunastu lat znacznie zmniejszyła się u mężczyzn liczba plemników o prawidłowej budowie i ruchliwości, a zwiększyła liczba niezdolnych do zapłodnienia komórki jajowej.
Mężczyźni niechętnie mówią o swoim problemie. Niestety nadal jest to temat tabu. Często złe wyniki badań odbierają jako osobistą porażkę. Dlatego tak ważne jest, aby mężczyźni, tak samo jak kobiety, poddawali się badaniu. Badanie nasienia jest bezbolesne i nie kosztuje dużo (koszt w zależności od klinik między 100 a 200 zł). Dobrze jest również skonsultować problem u specjalisty – urologa albo androloga.
Przyczyny męskiej niepłodności
- Wynikające z chorób męskich narządów płciowych:
a) wady wrodzone męskich narządów płciowych (np. brak jądra lub obu jąder, niedorozwój jąder, wnętrostwo, stulejka, spodziectwo, niedrożność dróg wyprowadzających nasienie)
b) nabyte zmiany w budowie męskich narządów płciowych (wodniak jądra i najądrza, żylaki powrózka nasiennego, torbiel gruczołu krokowego)
c) stany zapalne męskich narządów płciowych i ich powikłania
2. Spowodowane chorobami ośrodkowego układu nerwowego, w tym przysadki i podwzgórza, które mogą powodować zaburzenia czynności plemnikotwórczej jąder – jeżeli zakłócają czynność hormonalną układu podwzgórze – przysadka – jądro (np. guzy przysadki mózgowej)
3. Spowodowane chorobami gruczołów dokrewnych (np. niedoczynność i nadczynność
tarczycy)4. Spowodowane zaburzeniami genetycznymi (np. nieprawidłowy kariotyp)
5. Spowodowane czynnikami zewnątrzpochodnymi i jatrogennymi (w tym zagrożenia środowiskowe, narażenia zawodowe, styl życia, przebyte leczenie, np. chemio- i radioterapia w schorzeniach onkologicznych)
Należy podkreślić, że w około 30-45 proc. przypadków niepowodzeń w rozrodzie nieznana jest przyczyna niepłodności – mówimy wtedy o tzw. niepłodności idiopatycznej.
Czynniki obniżające płodność mężczyzn
- ftalany i parabeny (wyroby z plastiku i kosmetyki)
- papierosy (zawarte nitrozaminy i alkaloidy nasilają stres oksydacyjny)
- alkohol, narkotyki (hamują wytwarzanie antyoksydantów)
- sterydy (anaboliki zaburzają stymulację hormonalną jąder)
- nieodpowiednia dieta (niedobory witamin i mikroelementów)
- stres, przemęczenie
- środowisko pracy zawodowej (narażenie na kadm, ołów, ekspozycja na czynniki chemiczne: barwniki, rozpuszczalniki; środki ochrony roślin, np. pestycydy; praca w wysokich temperaturach, oddziaływanie pola elektromagnetycznego, promieniowanie jonizujące, fale radiowe,
wibracje) - zanieczyszczenia atmosfery (dwutlenek siarki, tlenek azotu)
Rodzaje męskiej niepłodności:
- całkowita (kiedy dana osoba nie może spowodować zapłodnienia)
- obniżona płodność (kiedy osoba z jakiegoś powodu ma mniejszą możliwość uzyskania poczęcia)
- pierwotna (kiedy mężczyzna nigdy nie doprowadził do poczęcia)
- wtórna (kiedy mężczyzna uprzednio doprowadził do poczęcia, lecz nie może tego uczynić obecnie)
AZOOSPERMIA
Azoospermia oznacza całkowity brak plemników w nasieniu. Stwierdza się ją na podstawie ogólnego badania nasienia.
Przyczyny azoospermii:
- jądrowy (brak lub bardzo niski poziom produkcji plemników w jądrach)
- pozajądrowy (niedrożność dróg wyprowadzających nasienie w najądrzu lub nasieniowodzie). Przyczyna może być nabyta np. po urazie czy zapaleniu, lub wrodzona.
Przyczyną braku plemników mogą być:
- zaburzenia hormonalne (nadmiar estrogenów, androgenów, prolaktyny)
- uszkodzenie kanalików plemnikotwórczych (np. po zapaleniu, promieniowaniu)
- nowotwory jąder
- zaburzenia genetyczne (np mutacje w receptorach androgenowych)
- zaburzenia kariotypu (Zespół Klinefelter’a, Zespół Kallman’a, Zespół Pradera-Willego)
- choroby podwzgórza i przysadki
- czynniki środowiskowe
Azoospermia postępowanie
Diagnostykę rozpoczyna się od zebrania wywiadu, zbadania mężczyzny (w tym badania USG), badań hormonalnych i genetycznych, ewentualnie biopsji jąder. Biopsja jąder polega na pobraniu tkanki z jądra metodą operacyjną lub poprzez nakłucie igłą i ocenie tej tkanki pod mikroskopem.
Jeżeli wynik badania stwierdzi, że w jądrze dochodzi do produkcji plemników, wówczas mamy do czynienia najprawdopodobniej z niedrożnością dróg wyprowadzających nasienie. W niektórychprzypadkach można podjąć próbę ich udrożnienia.
Jeśli natomiast badanie mikroskopowe wykaże, iż w jądrze nie dochodzi do produkcji plemników, wówczas możemy mówić o bezpłodności.
Należy pamiętać, że u pacjentów z azoospermią możliwe jest pobranie plemników bezpośrednio z jąder lub z najądrzy i podanie ich do komórki jajowej partnerki w drodze zapłodnienia pozaustrojowego.
Co to jest kryptozoospermia i oligozoospermia
Kryptozoospermia – oznacza bardzo niewielką ilość plemników (zwykle mniej niż 0,1 miliona na mililitr) w nasieniu. Może być również sytuacja, gdzie w nasieniu możemy odnaleźć jedynie kilka plemników. Kryptozoospermia jest stanem pośrednim między azoospermią a oligozoospermią.
Oligozoospermia – oznacza zbyt małą liczbę plemników w nasieniu (liczba plemników w nasieniu jest mniejsza niż 15 mln/ml). Możemy wyróżnić:
- oligozoospermia bardzo ciężka – 1-5 mln plemników na ml nasienia
- oligozoospermia ciężka – 5-10 mln plemników na ml nasienia
- oligozoospermia lekka – 10-15 mln plemników na ml nasienia
Diagnostyka pacjentów z kryptozoospermią jest podobna do tej, którą przechodzą pacjenci z oligozoospermią, gdyż często przyczyny obu stanów są takie same.
Prawidłowe parametry nasienia
Aktualne normy opracowane zostały przez WHO w 2010 roku, wybrane z nich to:
- koncentracja – min. 15 mln plemników w 1 ml nasienia
- ruch postępowy – min. 32%
- budowa prawidłowa (morfologia plemników) – min. 4%
Jakość nasienia nie zawsze decyduje o poczęciu dziecka lub jego braku.
Jak można leczyć niepłodność męską
1. Leczenie stanów zapalnych w układzie moczowo-płciowym.
2. Leczenie operacyjne odpowiednio dobranych chorych z żylakami powrozka nasiennego, niedrożnością przewodów wyprowadzających nasienie, wadami prącia.
3. Stymulacja hormonalna (gonadotropiny, antyestrogeny, rola testosteronu
kontrowersyjna).
4. Suplementy diety (witaminy, mikroelementy, inne antyoksydanty np.
koenzym Q10, L-karnityna, Vit.C i E, cynk, selen)
5. Dla części par efektywnym sposobem postępowania mogą okazać się techniki wspomaganego rozrodu (inseminacja domaciczna lub zapłodnienie pozaustrojowe). W skrajnych przypadkach można skorzystać również z dawcy nasienia.
Naturalne metody poprawiające jakość nasienia
- Po pierwsze należy zadbać o zdrowy tryb życia, czyli dużo wypoczynku, zwiększona aktywność ruchowa, unikanie stresu
- Po drugie należy wyeliminować lub przynajmniej ograniczyć szkodliwość czynników środowiskowych oraz groźnych nałogów, takich jak palenie papierosów, picie alkoholu, kawy oraz zażywanie innych używek
- Po trzecie odpowiednia dieta, bogata w warzywa, w tym rośliny strączkowe, owoce, orzechy, pestki dyni, wątróbkę, picie zielonej herbaty. Aby zwiększyć ruchliwość plemników, lekarze zalecają dodatkowo jeść produkty bogate w cynk, selen, karnitynę, a także witaminy C i E.
Nadmiar szkodliwych tłuszczów, zawartych np. w chipsach, kupnych ciastkach czy fast-foodach obniża parametry nasienia.
- Po czwarte walka z otyłością, zrzucenie zbędnych kilogramów i poprawa ogólnego stanu zdrowia
- Po piąte należy nie przegrzewać jąder, a więc należy unikać długich, gorących kąpieli, saun, jacuzzi. Dobrze jest nosić przewiewną bieliznę, a jeśli mamy siedzącą pracę – raz na jakiś czas wstać i po prostu się przejść (najlepiej na świeżym powietrzu).
Konsultacja medyczna: dr Krzysztof Żychowicz,
chirurg, specjalista urolog, konsultant ds. andrologii
Klinika Leczenia Niepłodności InviMed we Wrocławiu.
Dodaj komentarz