Rzetelne i systematyczne wykonywanie badań kontrolnych to największa szansa na zdrowe, długie życie. Wczesne wykrycie nowotworu jest w stanie zapewnić mniej inwazyjną, krótszą i tańszą terapię oraz znacząco zwiększa prawdopodobieństwo wyleczenia. Z kolei późne wykrycie cukrzycy u kobiet zwiększa ryzyko zgonu nawet 5-krotnie. Jednym słowem, badajmy się regularnie! To naprawdę się opłaca!
Badania kontrolne dla kobiet: jakie i jak często?
Badanie profilaktyczne dla kobiet to najskuteczniejszy sposób na wykrycie i wyleczenie wielu chorób, jednak nadal wciąż zbyt dużo pań dowiaduje się o raku piersi – najczęstszym nowotworze występującym wśród kobiet (25% wszystkich nowotworów) – gdy choroba staje już objawowa. Sprawia to, że konieczne jest zastosowanie dłuższych i bardziej obciążających terapii, a ich rezultat jest mniej pewny.
Co do zasady, duża część badań profilaktycznych jest wskazana dla kobiet w każdym wieku, a z kolejną dekadą życia rośnie częstotliwość ich wykonania. Dla kobiet 40 + sugerowane są takie dodatkowe badania kontrolne jak choćby kolonoskopia czy gastroskopia.
Warto też mieć na uwadze, że kobiety obarczone ryzykiem danej choroby, powinny częściej wykonywać badanie diagnostyczne w kierunku jej wykrycia.
Sprawdź także: Dietę zacznij od… badań. Dietetyczka wyjaśnia, jak zabrać się do odchudzania, żeby schudnąć skutecznie i trwale
Kobiety w wieku 20-30 lat
- Badanie ginekologiczne, USG dopochwowe i cytologia – badania należy wykonać raz w roku, USG dopochwowe raz na dwa lata, ale nie bez znaczenia są umiejętności lekarza i jakość sprzętu. Cytologia powinna być wykonana u każdej kobiety powyżej 21. roku życia lub trzy lata po rozpoczęciu współżycia. Warto wykonać cytologię płynną, która jest badaniem znacznie dokładniejszym niż tradycyjna cytologia. Wykonanie cytologii rekomendowane jest co najmniej raz na 3 lata.
- Samobadanie piersi – wykonane raz w miesiącu, najlepiej w tym samym momencie cyklu miesiączkowego (między 6. a 9. dniem) pozwoli wykryć nieprawidłowości w budowie piersi. Zaniepokoić powinny wszelkie zgrubienia, nierówności, uczucie ziarna fasoli pod tkanką skórną. O badanie palpacyjne można też poprosić ginekologa, choć co do zasady nie są to lekarze specjalizujący się w chorobach nowotworowych piersi. Sprawdź, jak samodzielnie badać piersi.
- USG piersi – młode kobiety przed ukończeniem 30. roku życia powinny choć raz wykonać USG piersi, pod warunkiem że nie są w grupie ryzyka. Później częstotliwość wzrasta do jednego badania na rok, które należy wykonywać regularnie.
- Kontrola znamion u dermatologa – co najmniej raz w roku, szczególnie osoby posiadające wiele różnorodnych znamion. Wcześniejsza wizyta podyktowana powinna być wszelką zmianą ich kształtu, wielkości czy koloru.
- USG jamy brzusznej – raz na 3-5 lat. Badanie pozwala na wykrycie nieprawidłowości w obrębie wielu narządów: torbiele, guzy, stany zapalne otrzewnej, uszkodzenia wątroby.
- RTG klatki piersiowej – raz na 5 lat; szczególnie wskazane osobom palącym. Pozwala zdiagnozować m.in. guzy płuc, gruźlicę, zapalenie płuc, rozedmę płucną oraz ocenić wydolność układu krążenia.
- Podstawowe badania profilaktyczne – morfologia, OB, stężenie glukozy we krwi, badanie ogólne moczu. Dodatkowo warto wykonać lipidogram, próby wątrobowe, TSH, pomiar stężenia mocznika, kreatyniny, kwasu moczowego. Dodatkowo badanie elektrolitów (sód, potas) oraz podstawowych pierwiastków (magnezu, wapnia, fosforu, żelaza).
- Badanie stomatologiczne – raz na rok,
- Pomiar wagi, pomiar ciśnienia tętniczego, kontrola u lekarza pierwszego kontaktu – raz na rok.
Przeczytaj także: Cytologia to więcej niż rutynowe badanie, zwłaszcza dla kobiet starających się o ciążę
Kobiety w wieku 30-40 lat
Kobiety między 30. a 40. rokiem życia powinny wykonać wszystkie powyższe badania kontrolne, które rekomendowane są dla kobiet 20-30 lat oraz dodatkowo:
- Kontrola u okulisty – badanie dna oka i ogólna kontrola ostrości widzenia – raz na 5 lat. Osoby z wadami wzroku – raz na rok.
- USG piersi – raz na rok.
Wiele kobiet po 30-stce zaczyna planować swoją pierwszą ciążę. Wcześniej warto wykonać te badania profilaktyczne i sprawdzić, czy sytuacja zdrowotna pozwala na snucie planów macierzyńskich. Niestety wciąż choroba nowotworowa wydłuża lub nawet zupełnie przekreśla starania o ciążę.
Kobiety w wieku 40-50 lat
W kolejnej dekadzie życia, między 40. a 50. rokiem życia, panie powinny wykonać wszystkie badania, zalecane im młodszym koleżankom, jednak niektóre z nich z większą częstotliwością:
- Badanie ginekologiczne i cytologia – raz na rok,
- USG przezpochwowe narządów rodnych – raz na rok,
- USG piersi – raz na rok,
- Mammografia – raz na 2 lata,
- Samobadanie piersi – raz na miesiąc,
- Kontrola u okulisty – badanie dna oka i ogólna kontrola ostrości widzenia – raz na 2 lat. Osoby z wadami wzroku – raz na rok.
- Badanie stomatologiczne – raz na pół roku,
- Badanie tarczycy (TSH, FT3, FT4, anty-TG, anty-TPO) – jednokrotnie.
Dodatkowe badania dla grupy wiekowej 40-50 lat:
- Gastroskopia – raz na 5 lat,
- EKG (elektrokardiogram) – raz na 3 lata,
- Badanie gęstości kości (badanie densytometryczne) – jednokrotnie.
Mammografia jest w stanie wykryć nawet 90-95% zmian nowotworowych i – co najważniejsze – we wczesnym stadium choroby. To podstawowe badanie diagnostyczne raka piersi dla kobiet po 40-stce. Choć w tym czasie nie zastępuje ono zupełnie USG piersi, to jest jednak najbardziej czułe i wiarygodne.
Kobiety 50+
- USG przezpochwowe narządów rodnych – raz na rok,
- Mammografia – raz na rok,
- USG jamy brzusznej – raz na rok,
- Badanie gęstości kości (badanie densytometryczne) – raz na rok,
- Oznaczanie hormonów płciowych we krwi (estrogen, progesteron, prolaktyna, androgeny) – raz na 4-5 lat,
- Badanie tarczycy (TSH, FT3, FT4, anty-TG, anty-TPO) – raz na rok,
- Kolonoskopia – raz na 5 lat,
- Test na obecność krwi w kale – wykonywane w ramach profilaktyki nowotworu jelita grubego; raz na rok,
USG piersi jest badaniem uzupełniającym się z mammografią. Jedno badanie nie zastąpi drugiego, ponieważ są w stanie zbadać piersi pod innym kątem. Mammografia potrafi wykryć nawet mikrozwapnienia, których nie jest w stanie wychwycić czuły rezonans magnetyczny. Gdy podczas mammografii zostanie wykryta zmiana niewiadomego pochodzenia, to kolejnymi badaniami uzupełniającymi jest m.in. USG piersi.
Przeczytaj także: 27 objawów, które świadczą, że twoja tarczyca choruje i blokuje zajście w ciążę.
Darmowe badania i programy profilaktyczne w ramach NFZ
Duża część spośród wymienionych wyżej badań jest darmowa w ramach opieki medycznej NFZ. Do podstawowych badań, które przysługują każdemu ubezpieczonemu obywatelowi należą m.in.:
- Podstawowa morfologia krwi, ogólne badanie moczu, OB, stężenie glukozy we krwi,
- Pomiar ciśnienia tętniczego,
- Wizyta kontrolna u dentysty oceniająca stan uzębienia oraz usunięcie złogów nazębnych (raz w roku).
Narodowy Fundusz Zdrowia uruchamia bezpłatne programy profilaktyczne, skierowane do poszczególnych grup wiekowych. Warto śledzić strony rządowe i informacje przekazywane przez Ministerstwo Zdrowia oraz NFZ, aby na bieżąco korzystać z przysługujących, nieodpłatnych badań. Aktualnie prowadzone są m.in.
Program profilaktyka 40 plus – w skład pakietu badań wchodzi morfologia krwi, poziom kreatyniny we krwi, badanie ogólne moczu, poziom kwasu moczowego we krwi, krew utajona w kale, stężenie glukozy we krwi, stężenie cholesterolu całkowitego albo kontrolny profil lipidowy, AIAT, AspAT, GGTO oraz pomiar ciśnienia tętniczego, masy ciała i ocena miarowości rytmu serca. Szczegóły, dodatkowe informacje i punkty badań znaleźć można na stronie: Profilaktyka 40 plus. Badaj się i bądź zdrów.
Program profilaktyki raka piersi (mammografia) – skierowany do kobiet w wieku 50-69 lat, które nie miały wykonywanej mammografii w ciągu ostatnich dwóch lat oraz do kobiet, które otrzymały pisemne wskazanie do ponownego wykonania mammografii po 12 miesiącach od ostatniego badania z uwagi na raka piersi wśród członków rodziny lub mutację w obrębie genów BRCA1 lub BRCA2.
Mammobusy – to mobilne autobusy, w których za darmo można wykonać mammografię. Na stronie NFZ (TUTAJ) znajdują się konkretne lokalizacje w obrębie poszczególnych województw. Celem jest dotarcie do wszystkich potrzebujących kobiet, także tych wykluczonych komunikacyjnie.
Program profilaktyki raka szyjki macicy (cytologia) – badanie cytologiczne skierowane jest do kobiet w wieku 25-59 lat, które nie miały wykonywanej cytologii w ciągu ostatnich 3 lat oraz kobiet obciążonych czynnikami ryzyka (zakażone HPV – typem wysokiego ryzyka, zażywające leki immunosupresyjne, zakażone wirusem HIV), które nie miały wykonywanej cytologii w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
Program profilaktyki chorób układu krążenia – dedykowany osobom w wieku 35, 40, 45, 50 lub 55 lat, które dotychczas nie chorowały na choroby układu krążenia, ale obciążone są czynnikami ryzyka w postaci: nadciśnienia tętniczego krwi, podwyższonego stężenia we krwi cholesterolu całkowitego, LDL-cholesterolu, triglicerydów i niskiego stężenia HDL-cholesterolu, wzrostu stężenia kwasu moczowego, wzrostu stężenia fibrynogenu, upośledzonej tolerancji glukozy, a także nadwagi, palenia papierosów, obciąża genetycznego, niewłaściwej diety, stresu. Z programu mogą skorzystać osoby, które w ciągu ostatnich 5 lat nie uczestniczyły w żadnym programie w ramach profilaktyki chorób krążenia.
Program profilaktyki chorób odtytoniowych (w tym POChP) – kierowany jest do osób powyżej 18. roku życia palących papierosy, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet i mężczyzn między 40. a 65. rokiem życia. Objęci są nim pacjenci, którzy nie mieli wykonywalnych badań spirometrycznych w ramach profilaktyki POChP w ciągu ostatnich 3 lat oraz tych, u których nie zdiagnozowano przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, przewlekłego zapalenia oskrzeli lub rozedmy.
Program badań prenatalnych – obejmujący kobiety w ciąży, które spełniają jeden z warunków: mają powyżej 35. lat; w poprzedniej ciąży wystąpiła aberracja chromosomowa u ciężarnej lub u dziecka; stwierdzono strukturalną aberrację chromosomową u ciężarnej lub ojca dziecka; badania USG lub biochemiczne wykazały zwiększone ryzyko aberracji chromosomowej lub wady płodu; istnieje zwiększone ryzyko urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenetycznie lub wieloczynnikowo;
fot. pixaby.com/Myriams-Fotos
POLECAMY TAKŻE:
Ja czy dziecko? Gdy w trakcie ciąży zdiagnozowano nowotwór… Pomoc psychoterapeutyczna
Dodaj komentarz