Październik to Miesiąc Świadomości Raka Piersi – czas, w którym szczególnie przypomina się o znaczeniu profilaktyki, badań przesiewowych i czujności onkologicznej. Rak piersi pozostaje najczęściej diagnozowanym nowotworem złośliwym u kobiet, ale współczesna medycyna daje coraz większe szanse na jego wczesne wykrycie i skuteczne leczenie.
Nasze matki i babki miały ograniczoną możliwość leczenia raka piersi. Wykrywalność choroby była niska, a większość przypadków rozpoznawano w zaawansowanym stadium, co przekładało się na wysoką śmiertelność. Dziś, dzięki badaniom przesiewowym i nowoczesnym terapiom, nawet 90% kobiet z rakiem piersi wykrytym wcześnie ma szansę na pełne wyleczenie. Korzystajmy z przywilejów, jakie daje nam współczesna medycyna, i chrońmy swoje zdrowie i życie.
Bezlitosne statystyki
Rak piersi jest najczęściej diagnozowanym nowotworem złośliwym u kobiet na całym świecie i najczęstszą przyczyną zgonów spowodowanych chorobą onkologiczną. Co roku w Polsce stwierdza się około 20 tys. nowych przypadków zachorowań, co oznacza, że 1 na 8 kobiet usłyszy diagnozę: to rak piersi! Wśród nich aż ok. 7,5-8 tys. kobiet nie wygra walki z rakiem. Sporadycznie choroba dotyczy także mężczyzn – notuje się ok. 150 zachorowań rocznie.
Rak piersi powstaje z komórek gruczołu piersiowego. Rozwija się miejscowo i może dawać przerzuty do węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych.
Profilaktyka raka piersi jest niezwykle istotna, wczesne wykrycie zmian nowotworowych może uratować zdrowie i życie. Jeśli diagnoza została postawiona we wczesnym stadium raka, przeżywalność szacuje się na 98-100%.
Kiedy ryzyko zachorowania na raka piersi rośnie
Bezsprzecznym czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania na raka piersi jest wiek – im kobieta starsza, tym ryzyko rośnie. Jak podaje serwis onkologia.pacjent.gov, największa liczba zachorowań – 48,7% przypadków – dotyczy kobiet między 50. a 69 rokiem życia.
Kolejno, 19,6% zachorowań notuje się wśród kobiet 35-49 lat. Statystyki wykazują, że kobiety po 70-tce stanowią 29,9% pacjentek onkologicznych, a do 34. roku życia – 1,8%.
Mediana wieku zachorowania na raka piersi u kobiet wynosi 63 lata.
PAMIĘTAJ! Choć rak piersi występuje najczęściej u kobiet dojrzałych, to niewielki procent zachorowań dotyczy także kobiet młodszych – nastolatek i dwudziestoparolatek. Nie lekceważ podejrzanych zgrubień w piersi oraz wykonuj samobadanie piersi.
Pozostałe czynniki, wpływające na ryzyko zachorowań, to:
- Alkohol – badania wykazują, że alkohol zwiększa stężenie estrogenów, które mogą powodować wzrost komórek rakowych w piersi. Nawet umiarkowane spożycie alkoholu (1 lampka wina dziennie) zwiększa ryzyko raka piersi o około 7–10%.
- Papierosy – substancje rakotwórcze w dymie tytoniowym mogą być transportowane do tkanek piersi, powodując mutacje w DNA komórek. Palenie może zwiększać ryzyko raka piersi u kobiet po menopauzie, szczególnie przy długotrwałym stosowaniu używki.
- Nadwaga – estrogen u kobiet przed menopauzą produkowany jest przez jajniki, po przekwitaniu tkanka tłuszczowa staje się głównym miejscem produkcji estrogenów poprzez przekształcenie androgenów. Kobiety z nadwagą (BMI ≥ 25) mają o 20–40% wyższe ryzyko raka piersi po menopauzie niż kobiety z prawidłową masą ciała. Ryzyko jest największe w przypadku otyłości 2. i 3. stopnia.
- Czynniki hormonalne – wczesna pierwsza miesiączka, późna menopauza oraz stosowanie hormonalnej terapii zastępczej mogą zwiększać ryzyko zachorowania.
- Stres – choć nie ma tak bezpośredniego wpływu na ryzyko zachorowania na raka piersi, to warto pamiętać, że długotrwały stres może osłabiać układ odpornościowy i zwiększać stężenie kortyzolu, co pośrednio może wpływać na rozwój komórek nowotworowych.
Styl życia znacząco wpływa na ryzyko zachorowań na raka piersi. Prawidłowa masa ciała, ograniczenie do minimum (a najlepiej rezygnacja) z alkoholu i papierosów, umiejętne zarządzanie emocjami i stresem, wprowadzenie do życia równowagi i dbałości o psychikę, może istotnie zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwór piersi.
Zachorowanie na raka piersi a ryzyko genetyczne
Występowanie nowotworu piersi w rodzinie, szczególnie najbliższej, ma istotny wpływ na ryzyko zachorowania u kobiety, jednak prawdziwie dziedzicznie uwarunkowany rak piersi występuje tylko u około 5–10% chorych.
Wpływ czynników rodzinnych będzie uzależniony od stopnia pokrewieństwa i liczby chorych w rodzinie. Rak piersi u jednej osoby krewnej zwiększa ryzyko o 1,8 razy, u dwojga krewnych – o 2,9 razy, a u krewnych, u których zachorowanie nastąpiło przed 50. rokiem życia
Istnieje kilka mutacji genetycznych, które predysponują do zachorowania. Wśród nich najważniejsze to:
- BRCA1 – występowanie tej mutacji zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi w ciągu całego życia do 50–85%, a nowotworu jajnika do 70. roku życia o 40%. Zwiększone jest także ryzyko raka jajowodu i otrzewnej, które wynosi ok. 10%.
Szacuje się, że w Polsce jest ok. 100 tys. nosicielek mutacji BRCA1. Nowotwór spowodowany tą mutacją ma tendencje do występowania u młodszych kobiet, nawet w okolicy 30-40 roku życia. - BRCA2 – mutacje w genie BRCA2 zwiększają predyspozycje do zachorowania na raka piersi, ale również raka jajników, układu pokarmowego (m.in. rak trzustki, jelita grubego). Predyspozycje częściej obserwuje się u kobiet w okolicy 50. roku życia w przypadku raka piersi, a raka jajnika – 60 r.ż.
Posiadanie chorego na raka piersi członka rodziny nie oznacza, że ich krewni na pewno zachorują – wiele kobiet nigdy nie będzie dotyczyła choroba, mimo że najbliżsi zmagali się z nowotworem. I odwrotnie – na raka piersi chorują także kobiety, które nie mają historii onkologicznej w rodzinie.
Jakie są najczęstsze obawy raka piersi?
Nowotwór piersi długo może nie dawać wyraźnych oznak, rzadko kiedy boli (najczęściej w zaawansowanej fazie z przerzutem na kości), dlatego tak ważne jest samobadanie piersi, które pozwoli wykryć najmniejszy guzek. Do najczęstszych objawów raka piersi należą:
- Wyczuwalny guzek w piersi – zgrubienie najczęściej wyczuwalne jest w górnej zewnętrznej części piersi, rzadziej w dolnej wewnętrznej, co jest spowodowane rozłożeniem gruczołów,
- Zmiany w obrębie skóry piersi – obrzęk, zaczerwienienie, owrzodzenie, ściągnięcie skóry, „pomarańczowa skórka”,
- Wyciągnięcie brodawki, asymetria brodawki lub piersi,
- Wyciek z brodawki sutkowej – płyn surowiczny lub krwisto-surowiczny,
- Powiększenie pachowych węzłów chłonnych (po stronie guza),
- Stan zapalny piersi – zwiększone ucieplenie, bolesność piersi,
- W przypadku kobiet karmiących dzieci piersią – niechęć dziecka do spożywania mleka z piersi nowotworowej.
Profilaktyka antynowotworowa – jakie badania wykonać?
Im szybciej wykryty rak piersi, tym większe szanse na wyleczenie. Pacjentki mają do dyspozycji szereg badań, które mogą potwierdzić lub wykluczyć rozwój nowotworu w komórkach. Należą do nich:
- Samobadanie piersi – podstawowe badanie palpacyjne, które każda kobieta powinna wykonać raz w miesiącu, najlepiej między 6. a 9. dniem cyklu. Zaniepokoić powinno każde zgrubienie, guzek, nierówność, zamiana w strukturze piersi, ale też zmiany wizualna jak zaczerwienie, wysypka, strupki, wyciek z brodawki czy ból. Obserwując lub wyczuwając jakąkolwiek anomalię, nie panikuj, ale udaj się niezwłocznie do lekarza.
- USG piersi – kobiety między 20. a 30. rokiem życia powinny wykonać raz na 2 lata, a po ukończeniu 30-stki co roku. Młode pacjentki, do 30 r. ż., ale z obciążeniem genetycznym, USG piersi wykonują również raz do roku. W przypadku młodych kobiet z bardziej gęstą tkanką piersi badanie USG jest bardziej miarodajne niż mammografia. Po 40. roku życia USG piersi powinno być wykonywane dodatkowo do mammografii, aby uzyskać pełny obraz stanu piersi. USG piersi jest bezpiecznym badaniem dla kobiet w ciąży i karmiących.
- Mammografia – badanie znajduje się w Programie Przesiewowych Badań Profilaktycznych, który jest darmowy i nie jest wymagane skierowanie. W ramach programu mammografia wykonywana jest kobietom w wieku 45-74 lat, które w ciągu ostatnich 2 lat nie były poddane badaniu. Kobiety, które zakończyły leczenie raka piersi i 5-letni okres monitorowania powinny wykonywać mammografię raz do roku. Badanie pozwala wykryć raka piersi we wczesnym stadium, nawet guzki o średnicy 2-3 mm, które nie są wyczuwalne palpacyjnie. Czułość mammografii wynosi około 85 % i zależy od budowy piersi.
- Rezonans magnetyczny (MRI) – daje bardzo dokładne obrazy piersi, potrafi wykrywać nawet bardzo małe zmiany niewidoczne w mammografii lub USG. Do działania nie wykorzystuje promieniowania jonizującego i jest stosowany, gdy inne badania obrazowe są niejednoznaczne. Pozwala też ocenić wielkość i rozprzestrzenianie się guza. Zalecane jest kobietom z gęstą tkanką piersi.
- Biopsja – zabieg polegający na pobraniu fragmentu tkanki guza (tzw. biopsja gruboigłowa), a następnie poddaniu go badaniu histopatologicznemu, co pozwala na ostateczne rozpoznanie raka, określenie jego podtypu i stopnia złośliwości. Igła jest dość gruba, ale pacjentka jest w znieczuleniu i nie odczuwa bólu podczas pobierania tkanki. Biopsję wykonuje się, jeśli badania USG lub mammografia dały niepokojące wyniki.
- BRCA1 i/lub BRCA2 – jest to badanie genetyczne z krwi lub wymazu, które zlecane jest w przypadku historii raka piersi w najbliższej rodzinie, kiedy to ryzyko zachorowanie istotnie rośnie. Nosicielki mutacji BRCA1 lub BRCA2 statystycznie chorują na raka piersi 17 lat wcześniej, więc ryzyko zachorowania trzeba monitorować już w okolicy 40. roku życia. Wskazaniem do wykonania badań genetycznych w kierunku mutacji genu BRCA1 jest stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych u kobiet poniżej 25. roku życia. Hormony przyjmowane w tym wieku, wśród nosicielek mutacji BRCA1, zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwory piersi nawet o 35%.
Profilaktyka raka piersi – mimo że coraz bardziej dostępna i bezpłatna – wciąż nie jest stosowana na takim poziomie, na jakim powinna być. Tylko 33% kobiet uprawnionych do wykonania bezpłatnej mammografii, korzysta z tej możliwości. W całej UE bada się 70% kobiet z grupy odbiorczej badania.
Dieta antyrakowa
Zdrowe, odżywcze jedzenie to bardzo ważny czynnik w profilaktyce chorób nowotworowych, ale także integralny element leczenia raka. Podczas choroby onkologicznej istotne jest dostarczenie organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych, które pozwolą zachować siły podczas leczenia oraz zadbają o zachowanie masy mięśniowej. W niektórych przypadkach konieczne jest też zastosowanie dodatkowego wsparcia żywieniowego w postaci preparatów o wysokiej zawartości białka lub podwyższonej kaloryczności.
Dietoprofilaktyka w przypadku raka piersi zakłada:
- Zwiększone spożycie owoców i warzyw – zaleca się spożywanie pięciu porcji warzyw i owoców dziennie z przewagą warzyw. Ważna jest różnorodność produktów i stałe wkomponowanie ich w codzienną dietę.
- Różnorodność diety – najzdrowsze produkty jedzone monotonnie nie będą za sobą niosły tak dużej wartości dla zdrowia, jak różnorodność pokarmów. Zadbaj, aby dostarczać organizmowi różne rodzaje warzyw, stosuj zamiennie pasty warzywne, różne rodzaje nabiału, eksperymentuj w kuchni lub jest prosto, ale nie monotonnie.
- Przeciwutleniacze – ochronne przeciwutleniacze skutecznie niszczą wolne rodniki, których w zanieczyszczonych środowisku i niezdrowym trybie życia nie brakuje. Fitoskładniki są kluczowe w diecie przeciwrakowej. Najwięcej przeciwutleniaczy zawierają: owoce jagodowe jak aronia, jagody, borówki, truskawki, żurawina, a także brokuły, papryka, szpinak, zielona pietruszka, brukselka, goździki, cynamon, kurkuma, oregano, orzechy laskowe, pestki dyni, sezam, otręby, czekolada.
- Ograniczenie soli – nadmierne spożycie soli może prowadzić do rozwoju raka (m.in. żołądka), ale też nadciśnienia tętniczego, udaru mózgu, zawału serca i niewydolności serca. Zastąp ją świeżymi ziołami, które dodawaj do potraw pod koniec gotowania, by nie utraciły swoich walorów przeciwnowotworowych.
- Spożywanie produktów prostych, regionalnych i sezonowych – unikaj gotowych produktów, przetworzonych dań i produktów słabej jakości. Zadbaj o dobry skład jedzenia, które wybierasz. Gotuj najlepiej z wykorzystaniem produktów ekologicznych oraz pochodzących z chowu wybiegowego, naturalnego. A jeśli nie zawsze jest to możliwe, zwróć uwagę na czynniki, na które masz wpływ – dokładne oczyszczenia warzyw, owoców, mięsa, wybór lepszej jakości pieczywa, niespożywanie produktów z pleśnią i nadpsutych, unikanie plastiku przy obróbce i przechowywaniu żywności.
- Brak nadwyżek kalorycznych – regularne spożywanie zawyżonej do zapotrzebowania dziennej liczby kalorii doprowadzi do nadwagi i otyłości, co stanowi czynnik zwiększający ryzyko rozwoju raka piersi. Staraj się jeść zdrowo, odżywczo, ale z zachowaniem zalecanej kaloryczności (zdrowe produkty również tuczą). Unikaj produktów przetworzonych, wysoko smakowitych, gdyż taka dieta najszybciej prowadzi do zwiększenia masy ciała.
Świadomość i profilaktyka to najskuteczniejsze narzędzia w walce z rakiem piersi. Regularne badania, rozmowy z lekarzem i reagowanie na niepokojące objawy mogą uratować życie – swoje lub kogoś bliskiego. Październik to dobry moment, by przypomnieć sobie, że zdrowie zaczyna się od troski o siebie.
Źródła:
https://planujedlugiezycie.pl/aktualnosci/otylosc-a-rak-piersi/
https://www.zwrotnikraka.pl/mutacje-genow-brca1-i-brca2-dziedziczny-rak-piersi-i-rak-jajnika/
https://onkologia.pacjent.gov.pl/pl/kompendium-chorob-nowotworowych/piers/etiologia-i-czynniki-ryzyka
https://www.gov.pl/web/psse-staszow/rozowy-pazdziernik-2024–miesiac-swiadomosci-raka-piersi?utm_source=chatgpt.com
Fot. pixabay.com/marcojean20
Dodaj komentarz