O zasadności i liczbie wizyt ciążowych decyduje lekarz lub położna.

Badania przed i w trakcie ciąży – jakie należy wykonać?

Jakie badania są częścią prawidłowej opieki przedkoncepcyjnej i ciążowej? O zlecenie jakich badań laboratoryjnych poprosić ginekologa lub położną?

Odpowiednie przygotowanie do ciąży pod kątem zdrowotnym warunkuje jej prawidłowy przebieg. Lekarze coraz częściej przypominają swoim pacjentkom, że ważny jest nie tylko sam moment zajścia w ciążę oraz następujące po nim 9 miesięcy, ale też okres prekoncepcyjny – ten przed zapłodnieniem. Od 2019 r. wszystkie podmioty lecznicze, które sprawują opiekę nad ciężarnymi, są zobowiązane do przestrzegania standardu opieki okołoporodowej. W dokumencie tym określono szczegółowo także to jakie badania są niezbędne lub zalecane w okresie prekoncepcyjnym i w czasie ciąży.

Okres przed poczęciem też jest ważny

Choć nadal większość matek koncentruje się na czasie ciąży jako tym najbardziej zdrowotnie newralgicznym, to jednak stopniowo zwiększa się świadomość jak ważny dla zdrowego macierzyństwa jest właśnie okres przedkoncepcyjny.

– W optymalnych warunkach każda ciąża powinna być planowana. Pozwoliłoby to na wczesne wyeliminowanie czynników ryzyka o charakterze zdrowotnym, behawioralnym czy społecznym. Oczywiście, realia są takie, że nie jest to w części przypadków możliwe, wobec czego podstawę opieki przedkoncepcyjnej powinna stanowić profilaktyka. Czy takie metody są skuteczne? Badania pokazują, że kobiety są skłonne dokonywać prozdrowotnych zmian w swoim życiu, jeśli są w ich ocenie możliwe, właśnie na skutek poradnictwa przedkoncepcyjnego – wskazuje dr n. o zdrw. Małgorzata Stefaniak z Zakładu Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

W ramach takiego poradnictwa ginekolog lub położna powinni każdą kobietę w wieku rozrodczym poddać badaniu fizykalnemu, zlecić przesiewowe badania laboratoryjne i zebrać dokładny wywiad. Jakie pytania może usłyszeć pacjentka podczas wizyty? Między innymi o dietę, masę ciała, przyjmowane suplementy diety, przebyte szczepienia i poziom aktywności fizycznej. Skuteczna opieka przedkoncepcyjna pozwala na znaczące ograniczenie dwóch głównych powikłań: porodów przedwczesnych oraz wad rozwojowych.

– Oczywiście, poradnictwo przedkoncepcyjne nie pozwala na całkowite wyeliminowanie wszystkich czynników wpływających negatywnie na zdrowe poczęcie, ale możemy taki wpływ istotnie zmniejszyć. Dobrym przykładem jest uregulowanie masy ciała – mówi dr Stefaniak.

Badania zalecane u wszystkich kobiet w wieku rozrodczym:

Wywiad

Powinny w nim paść pytania o ogólny stan zdrowia ze szczególnym uwzględnieniem czynników ginekologicznych, chorób internistycznych, przebytych zabiegów chirurgicznych oraz ewentualnych obciążeń rodzinnych. Lekarz lub położna powinni też zapytać o przyjmowane leki, uczulenia, nałogi, narażenia związane z wykonywaną pracę i aktywność fizyczną. Elementem wywiadu, który należy uwzględnić jest też ocena stanu odżywienia kobiety oraz ryzyka wystąpienia nietrzymania moczu lub stolca. Wywiad pozwala też zidentyfikować te kobiety, które potrzebują dodatkowych badań np. w kierunku nieprawidłowości w funkcjonowaniu tarczycy.

Badania fizykalne

Podczas badania fizykalnego lekarz lub położna powinni dokonać pomiaru wzrostu, masy ciała, ciśnienia tętniczego. Zaleca się, aby podczas badania fizykalnego lekarz lub położna skontrolowali też gruczoły piersiowe, skórę, układ krążenia i oddechowy orz narządy miednicy mniejszej.

Badania laboratoryjne

Wśród badania zalecanych każdej kobiecie w wieku rozrodczym są morfologia, poziom żelaza, poziom glikemii, miano przeciwciał przeciwko wirusowi różyczki, oznaczenie grupy krwi i czynnika Rh, badanie VDRL w kierunku zakażenia kiłą, test w kierunku HIV i badanie ogólne moczu.

– Opieka przedkoncepcyjna nie kończy się na zleceniu badań. Zgodnie z przyjętymi standardami powinna zostać uzupełniona o poradnictwo w zakresie szczepień ochronnych czy suplementacji kwasu foliowego, która powinna rozpocząć się co najmniej miesiąc przed planowaną ciążą i zakończyć się 28 dni po zapłodnieniu. W bardzo wielu przypadkach nie wiadomo kiedy kobieta zajdzie w ciążę, nawet jeśli ją planuje. Dlatego preparaty z kwasem foliowym panie w wieku rozrodczym mogą przyjmować w zasadzie przez cały czas. Warto też zwrócić uwagę, że istnieją leki, które mogą zakłócać metabolizm kwasu foliowego. Przyjmujące je panie mogą potrzebować zwiększonych dawek – dodaje dr Stefaniak.

Badania zalecane w okresie ciąży

Wizyty kontrole odbywane przez kobiety w ciąży powinny obejmować badanie fizykalne, przesiewowe badania laboratoryjne oraz bardziej pogłębioną diagnostykę – jeśli lekarz lub położna zdecydują, że jest to w jej przypadku konieczne.

– W ramach opieki kobiecie przysługuje od 7 do 12 wizyt. Pierwsza powinna się odbyć wkrótce po uzyskaniu dodatniego wyniku testu ciążowego. Kolejne wizyty odbywają się zwykle ok. co cztery tygodnie warto też zwrócić uwagę, że w czasie ciąży powinno zostać trzykrotnie wykonane badanie USG, w tym pierwsze pomiędzy 11 a 14 tygodniem. Następne pomiędzy 18 a 22 tygodniem. Od 21 tygodnia powinna zostać rozpoczęta edukacja przedporodowa u położnej – jeśli opiekę nad ciężarną sprawuje ginekolog. Jeśli ciążę prowadzi od początku położna, ciężarna musi zostać skierowana na konsultację do ginekologa pomiędzy 24 a 26 tygodniem ciąży – wyjaśnia dr Stefaniak.

Jak zaznacza, u wszystkich kobiet ciężarnych pomiędzy 24 a 26 tygodniem ciąży należy wykonać ocenę stężenia glukozy we krwi (po doustnym podaniu glukozy) w celu wykluczenia cukrzycy ciążowej. Pomiędzy 27 a 30. Tygodniem ciąży lekarz lub położna powinni też zwrócić uwagę na profilaktykę konfliktu serologicznego: u kobiet Rh- należy ocenić przeciwciała anty-D. Jeśli nie występują, jest to wskazanie do podania immunoglobuliny. Dr Stefniak wskazuje, że w zależności od występowania innych czynników ryzyka lekarz lub położna mogą zlecić inne badania laboratoryjne lub diagnostyczne.

– Po 40. tygodniu ciąży kobieta jest kierowana na pierwsze badanie KTG oraz ponowne badanie USG. Jeśli do tego momentu nie zacznie się poród, pacjentkę odsyła się do domu. W sytuacji gdy po siedmiu dniach poród się nie rozpocznie, kobieta jest wzywana na wizytę w szpitalu. Gdyby poród nie rozpoczął się do 42. tygodnia, należy ustalić datę hospitalizacji ciężarnej – mówi dr Stefaniak.

Jak dodaje, zalecenia zawarte w standardzie to rekomendacje. O zasadności i liczbie wizyt ciążowych decyduje lekarz lub położna. Zaleca się jednak, aby nawet ciężarna bez stwierdzonych czynników ryzyka zdrowotnego w ciąży i okresie przedkoncepcyjnym odbyła minimum cztery wizyty ciążowe.

Na podstawie wykładu wygłoszonego podczas VII Warszawskich Dni Promocji Zdrowia.

 

 

 

POLECAMY TAKŻE: 

Kiedy iść na USG płodu we wczesnej ciąży. Pośpiech nie jest wskazany

 

 


Emilia Grzela - dziennikarka, absolwentka Wydziału Polonistyki oraz Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW. Dla serwisu Płodność.pl tworzy materiały z obszaru medycyny rozrodu oraz ginekologii i położnictwa, dotyczące diagnostyki i leczenia niepłodności, starań o dziecko, przebiegu ciąży i różnorodnie uwarunkowanych powikłań ginekologiczno-położniczych. Współpracuje również z Pulsem Medycyny. Kontakt: emilia.grzela@brubenpolska.pl

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *