Zrosty – inaczej adhezje, nieprawidłowe połączenia międzytkankowe, powstałe na skutek operacji, stanów zapalnych czy chorób takich jak endometrioza. Zrosty mogą być wrodzone albo nabyte – stanowią przyczynę wielu powikłań zdrowotnych, w tym niepłodność.
Co to są zrosty?
Zrosty to powikłania pooperacyjne, pozapalne lub pochorobowe. To nieprawidłowe połączenia między tkankami i narządami, które powstają w wyniku podrażnienia otrzewnej, czyli błony surowiczej wyściełającej wnętrze i ściany jamy brzusznej oraz miednicy. Błona ta jest tak delikatna, że wystarczy nawet mikrouszkodzenie jej, by powstał zrost, a ten może stanowić niemałe już powikłanie zdrowotne.
Zrosty występują niemal po każdym zabiegu operacyjnym lub po przejściu zapalenia w obrębie jamy brzusznej czy miednicy. Oznacza to, że operacja wyrostka, jelit, przepukliny, a także cesarskie cięcie mogą spowodować, że pacjentka narażona jest po jakimś czasie na konsekwencje w postaci zrostów, a co za tym idzie – liczne dolegliwości.
Zrosty pooperacyjne występują po prawie wszystkich operacjach wykonywanych w obrębie jamy brzusznej i miednicy, statystyki badań klinicznych na temat gojenia pooperacyjnego mówią nawet o ponad 90-procentowym występowaniu zrostów po zabiegach ginekologicznych takich jak laparotomia czy laparoskopia.
Sprawdź: Laparoskopia – jak wygląda krok po kroku.
W ginekologii zrosty są przyczyną wielu zaburzeń w funkcjonowaniu kobiecych narządów rozrodczych. Zrosty mogą być poważną przyczyną trudności z zajściem w ciążę. Chorobą, która najczęściej niesie za sobą ryzyko zrostów, jest endometrioza, na którą w Polsce cierpi 10 proc. kobiet w wieku rozrodczym. Oznacza to, że jedna na dziesięć Polek może mieć do czynienia ze zrostami.
W zależności od wielkości, rozległości i umiejscowienia zrostów objawy i ich intensywność będą się różnić.
Zrosty, które powstają wewnątrz macicy – najczęściej po instrumentalnym czyszczeniu macicy po porodzie lub po histeroskopii, mogą mieć kilka postaci. Mogą to być z jednej strony „tylko” powierzchniowe włóknienia, które nie nasilają dolegliwości, ale mogą to być także zmiany obejmujące dużą powierzchnię, sięgające także w głąb błony mięśniowej.
W skrajnych przypadkach zrosty powodują zamknięcie światła macicy, czyli Zespół Ashermana. To właśnie zespół Ashermana jest przyczyną niepłodności kobiet.
Przyczyny powstawania zrostów
Zrosty to najgęściej występujące powikłanie pooperacyjne. Po operacjach ginekologicznych obecność zrostów stwierdza się u 60–90% pacjentek.
Zabiegi z największym ryzykiem powstania zrostów to:
- operacje na jelicie grubym
- operacje na narządach rodnych (jajniki, jajowody, macica)
- zabieg histerektomii (usunięcia macicy)
- cesarskie cięcie
- usunięcie wyrostka robaczkowego
Objawy zrostów mogą pojawić jednak w różnym czasie po przebytym zabiegu. Wiele kobiet doświadcza pierwszych dolegliwości związanych z obecnością zrostów dopiero po kilku, a nawet kilkunastu latach od operacji. Jak podają dane SCAR (Surgical and Clinical Adhesion Research) około 16 proc. pacjentów wymaga jednak ponownej hospitalizacji w ciągu roku od operacji.
Głównym objawem zrostów są bóle w dole brzucha, bywa że dolegliwości występują także w obrębie układu pokarmowego (trawiennego). Gdy przyczyną zrostów jest endometrioza – zrosty powodują skrajny ból uniemożliwiający normalne funkcjonowanie, a także liczne skrzepy w krwi menstruacyjnej.
Endometrioza jest częstą przyczyną zrostów.
Prawdopodobieństwo wystąpienia zrostów pooperacyjnych wzrasta wraz z rozległością operowanego obszaru. Operacje ginekologiczne, ale także zabieg wycięcia wyrostka robaczkowego, to najczęstsza przyczyna tworzenia się zrostów. Szczególnie podatne na powstawanie zrostów są jajniki i jajowody.
Blisko 100 proc. kobiet, które przechodzą operację usunięcia torbieli czy zmian endometrialnych w obrębie jajników i macicy po ponownej laparoskopii mają zmiany w postaci zrostów i wymagają ponownego leczenia (ponownej operacji).
Przyczyną zrostów mogą być także stany zapalne przydatków, jajników czy endometrioza.
Powikłania zrostów
Mimo że zrosty to nieprawidłowe połączenia międzytkankowe, które w większości przypadków wcześniej czy później dają objawy, mogą jednak także pozostać bezobjawowe do końca życia. Mimo to mogą utrudniać prawidłowe funkcjonowanie poszczególnych układów, zwłaszcza układu rozrodczego.
Najczęstszymi powikłaniami zrostów są:
- Niepłodność – także wtórna, na którą narażone są zwłaszcza kobiety, które pierwszą czy drugą ciążę rozwiązywały za pomocą cesarskiego cięcia. Kobiety, które przechodziły operacje na jajnikach stanowią 40 proc. niepłodnych pacjentek. Zrosty nie muszą być jedyną przyczyną niepłodności, jeśli jednak to one powodują problemu z zajściem w ciążę, po ich usunięciu (uwolnieniu) niepłodność powinna ustąpić.
- Niedrożność jelit
- Przewlekłe bóle miednicy
- Konieczność kilku hospitalizacji
Leczenie zrostów
Zrosty leczy się za pomocą metod chirurgicznych – czyli ponownej operacji, podczas której dochodzi to tzw. uwolnienia zrostu (adhezjoliza). Niestety, takie leczenie nie daje gwarancji, że zrosty nie powrócą. Dlatego, aby zminimalizować ryzyko ponownego wystąpienia zrostów, lekarze mogą stosować preparaty zapobiegające powstawaniu zmian – o czym powinni poinformować pacjentkę przed zabiegiem. Sprawdź: Jak zapobiegać zrostom.
WARTO WIEDZIEĆ: Czym jest niepłodność – czy jest odwracalna?
