Kobieta w ciąży i matka dziecka do lat 4 ma w miejscu pracy szereg przywilejów. Czy kobieta w ciąży rzeczywiście nie może być zwolniona? Nasza ekspertka, mecenas Joanna Parafianowicz, odpowiada na pytania czytelniczek dotyczące najczęstszych sytuacji kobiet w ciąży i młodych matek w pracy.
CZĘŚĆ I. CIĄŻA I URODZENIE DZIECKA
Mam umowę na czas określony, która skończy się za 4 miesiące. Wcześniej miałam umowę na zastępstwo, a następnie 2 umowy na czas określony. Kilka tygodni temu dowiedziałam się, że jestem w ciąży i obecnie przebywam na zwolnieniu lekarskim. Czy jestem w jakiś sposób chroniona? Czy należy mi się urlop macierzyński?
mec. Joanna Parafianowicz: Wbrew dość powszechnemu przekonaniu, sytuacja kobiety ciężarnej zatrudnionej na podstawie umowy na czas nieokreślony i określony jest podobna. Pracodawca nie może bowiem wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także podczas urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy (obostrzenia te nie dotyczą jedynie upadłości lub likwidacji przedsiębiorstwa). Co więcej, jak wynika z jednego z orzeczeń Sądu Najwyższego, niemożliwe jest rozwiązanie umowy przez pracodawcę z pracownicą, która w ciążę zachodzi w trakcie okresu wypowiedzenia.
Warto wspomnieć, że umowa zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie 3. miesiąca ciąży, ulega z mocy prawa (nie składa się w tym celu żadnych wniosków) przedłużeniu do dnia porodu, jeśli w planowanym dniu jej rozwiązania pracownica przekroczyła 3. miesiąc ciąży.
Jestem w 3 miesiącu ciąży, mam umowę na czas nieokreślony i wciąż pracuję. Słyszałam plotki, że w mojej firmie będą zwolnienia grupowe. Czy pracodawca ma prawo mnie zwolnić?
mec. J.P: I tak, i nie. Co do zasady bowiem, w przypadku zwolnień grupowych pracodawca nie może zwolnić pracownicy w ciąży, ale może dokonać zmiany warunków pracy i płacy. Trybunał Sprawiedliwości wskazał jednakże w jednym z nowszych wyroków, że rozwiązując umowę o pracę z kobietą w ciąży w ramach zwolnienia grupowego, pracodawca nie musi odnosić się do ciąży pracownicy. Wystarczy, że jako przyczynę wypowiedzenia wskaże przyczyny leżące po stronie zakładu pracy i uzasadniające zwolnienie grupowe.
Popełniłam poważny błąd i z mojej winy firma została narażona na kilkutysięczne straty. Czy pracodawca może mnie zwolnić, skoro jestem w ciąży? Czy zwolnienie zostanie odłożone w czasie do momentu porodu?
mec. J.P: Jeśli zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy i reprezentująca ją zakładowa organizacja związkowa wyrazo zgodę na rozwiązanie umowy, jest możliwe wypowiedzenie umowy bez wypowiedzenia. Pracodawca ma jedynie 1 miesiąc na wyciągnięcie służbowej odpowiedzialności wobec pracownika, o którego przewinieniu służbowym się dowiedział. Co do zasady zatem, nie ma możliwości zwolnienia pracownika w opisanej sytuacji i z tej przyczyny.
Poroniłam ciążę. Czy należy mi się urlop okolicznościowy? A jeśli tak to w jakim wymiarze?
mec. J.P: Pracownicy, która poroniła przysługuje 8-tygodniowy urlop. Czas ten liczy się od dnia poronienia, zaś urlop jest płatny w 100%. Konieczne jest jednak przedstawienie pracodawcy aktu urodzenia dziecka (z adnotacją o urodzeniu martwym). Pracodawca nie ma w takiej sytuacji możliwości odmówienia pracownicy udzielenia urlopu.
Miałam umowę na pełen etat na czas nieokreślony. Pracodawca przedstawił mi wypowiedzenie umowy zmieniające warunki zatrudnienia na pół etatu. Nie podpisałam go, gdyż byłam w ciąży (o czym pracodawca jeszcze nie wiedział) i przedstawiłam pracodawcy zwolnienie lekarskie. Obecnie przebywam na urlopie wychowawczym. Czy niepodpisanie wypowiedzenia zmieniającego warunki ma jakieś konsekwencje, np. gdy będę chciała wrócić do pracy albo zajdę na wychowawczym w drugą ciążę?
mec. J.P: Wiedza pracodawcy o ciąży pracownicy nie ma w tej sytuacji znaczenia, bowiem nad przepisy ważniejszy jest tu stan faktyczny, czyli ciąża. Nie zmienia to jednak faktu, że po powrocie do pracy (choćby na jeden dzień) pracownikowi może zostać przedstawione ponownie wypowiedzenie zmieniające, zaś jego niepodpisanie nie zmieni sytuacji – wypowiedzenie zostanie dokonane przez pracodawcę.
Urlop okolicznościowy dla ojca z powodu narodzin dziecka – w jakim czasie można go wykorzystać i czy wlicza się do urlopu wypoczynkowego?
mec. J.P: Jeśli dobrze rozumiem pytanie i dotyczy ono krótkiej nieobecności ojca po narodzinach dziecka, czyli tzw. pępkowego, należy stwierdzić, że ustawodawca wykazał się pełnym zrozumieniem dla sytuacji ojców 🙂 Przepisy odpowiedniego rozporządzenia pozwalają bowiem na 2 dni wolne od obowiązku świadczenia pracy. Tego rodzaju urlop jest w pełni płatny. Pracownik musi jednakże złożyć wniosek urlopowy dołączając do niego wypis dziecka ze szpitala, albo odpis aktu urodzenia w celu udowodnienia narodzin. Pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu okolicznościowego w terminie, w którym pracownik chce go wykorzystać. Co ciekawe – urlop ten nie musi zostać wzięty zaraz po urodzeniu potomka, lecz także w późniejszym terminie. Ważne jednak, aby został spożytkowany na cele związane z dzieckiem (np. załatwienie formalności). Urlop ten nie wpływa na skrócenie czasu urlopu z tytułu urodzenia dziecka.
Urlop ojcowski, tacierzyński – w jakim wymiarze przysługuje i do kiedy ojciec dziecka może go wykorzystać?
mec. J.P: Tzw. urlopu tacierzyńskiego, podobnie jak i macierzyńskiego, nie wlicza się dok urlopu wypoczynkowego. Jego wymiar to 14 dni, przy czym nie musi być on wykorzystany jednorazowo. Pracownik, który został ojcem może wnioskować urlop także w mniejszym wymiarze lub w dwóch częściach, z tą jednakże świadomością, że każda z tych części nie może być krótsza niż 7 dni.
Sprawdź: Ile pieniędzy na dziecko w 2019 roku?
CZĘŚĆ II. WYCHOWYWANIE DZIECKA
2 dni na opiekę z tytułu wychowywania dziecka do 14. roku życia:
Czy są to 2 dni na każde dziecko, czy 2 dni niezależnie od ilości posiadanych dzieci?
mec. J.P: Są to dwa dni na każde z dzieci.
Są to 2 dni na opiekę dla obojga rodziców – czy mogą się nimi podzielić, czy musi je wybrać jeden rodzic?
mec. J.P: Dwa dni zwolnienia przysługują łącznie obojgu rodzicom w danym roku kalendarzowym (niewykorzystane dni nie przechodzą na kolejny rok, jak niewykorzystane minuty rozmów telefonicznych). Rodzice, którzy obydwoje pozostają w stosunku pracy mogą podzielić się zwolnieniem, zaś decyzja jednego z rodziców w tym zakresie wiąże drugiego.
Czy ma znaczenie rodzaj umowy (umowa na okres próbny, na czas określony, nieokreślony, na zastępstwo)?
mec. J.P: Nie ma znaczenia ani rodzaj umowy ani staż pracy.
Czy są to dni pełnopłatne? Czy wliczają się do urlopu wypoczynkowego?
mec. J.P: Są to dni pełnopłatne, nie wlicza się ich do urlopu wypoczynkowego.
Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu z tytułu opieki nad dzieckiem?
mec. J.P: Pracodawca nie ma wyboru, nie może odmówić urlopu w tym przypadku.
Kiedy najpóźniej należy powiadomić pracodawcę o chęci skorzystania z urlopu?
mec. J.P: Pracownik powinien uprzedzić pracodawcę o przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności w pracy (jeśli planował nieobecność lub była ona do przewidzenia). Jeśli zajdą okoliczności uniemożliwiające stawienie się do pracy pracownik musi niezwłocznie zawiadomić pracodawcę o przyczynie swojej nieobecności i przewidywanym okresie jej trwania, nie później jednak niż w drugim dniu nieobecności w pracy.
Czy urlop należy się także pracującemu rodzicowi, gdy drugi rodzic zajmuje się opieką nad dzieckiem (nie pracuje zawodowo albo przebywa na urlopie wychowawczym)?
mec. J.P: Urlop z tytułu opieki nad dzieckiem przysługuje każdemu z rodziców, niezależnie od tego, czy jest on zatrudniony, czy nie.
Czy mając małe dziecko (3-4 lata) matka może odmówić pracodawcy pracy w godzinach nadliczbowych? Czy pracodawca może wypowiedzieć jej z tego powodu umowę o pracę?
mec. J.P: Pracodawca nie może zlecić pracy w nadgodzinach osobie, która wychowuje dziecko do 4. roku życia, o ile ona sama nie wyrazi na to zgody. Tym samym nie może wypowiedzieć umowy z tej przyczyny, iż pracownik odmówi wykonywania takiej pracy.
Czy matka karmiąca dziecko piersią może odmówić pracodawcy udania się w delegację?
mec. J.P: Pracodawca nie może delegować poza stałe miejsce pracy osoby, która wychowuje dziecko do 4. roku życia, o ile ona sama nie wyrazi na to zgody.
Zasiłek opiekuńczy w celu opieki nad dzieckiem zdrowym – komu i w jakich sytuacjach przysługuje, do jakiego wieku dziecka?
mec. J.P: Zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, które opiekują się dzieckiem do 8. roku życia (z jakiejkolwiek przyczyny, np. gdy zamknięto żłobek lub przedszkole) i mają ubezpieczenie chorobowe. Nie może być pobierany dłużej niż 60 dni w roku kalendarzowym.
Joanna Parafianowicz – z zawodu adwokat, z zamiłowania – publicysta.
Twórca bodaj najpopularniejszego prawniczego portalu pn. Pokój Adwokacki oraz fp Adwokatura Jest Także Kobietą . Felietonistka Rzeczpospolitej. Mama dwojga dzieci.
POLECAMY TAKŻE
Alimenty – wszystko, co musisz wiedzieć [radzi adwokat Joanna Parafianowicz]
Dodaj komentarz