Gdy potrzebny jest podpis obojga rodziców, a drugi rodzic nie wyraża zgody albo zniknął. Co robić?

Podpis obojga rodziców jest potrzebny w wielu formalnych kwestiach dotyczących wychowywania dziecka, m.in. na wniosku paszportowym i zgodzie na wyjazd za granicę. Co w takiej sytuacji ma zrobić matka samodzielnie wychowująca dziecko, gdy ojciec utrudnia, nie zgadza się lub, co gorsza, zniknął i nie ma jak uzyskać podpisu. Odpowiada mecenas Paulina Respondek.

Każdy z rodziców posiada pełnię władzy rodzicielskiej do momentu aż sądownie nie zostanie ona ograniczona, zawieszona lub odebrana. Dzieje się tak nawet w sytuacji, gdy rodzic nie wywiązuje się z obowiązków rodzicielskich, zarówno w aspekcie emocjonalnym, jak i finansowym. Władza rodzicielska obowiązuje od urodzenia dziecka do skończenia przez nie 18. roku życia.

Podpis obojga rodziców – kiedy jest wymagany?

Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym każdy z rodziców uprawniony jest do sprawowania władzy rodzicielskiej, a tym samym może samodzielnie decydować o sprawach życia codziennego dziecka. Natomiast istotne sprawy powinny być rozstrzygane wspólnie, za porozumieniem obojga rodziców.

Sprawy istotne, do których niezbędny jest podpis obojga rodziców, to m.in. zapisanie dziecka do przedszkola czy szkoły oraz ewentualna zmiana placówki, konsultacje i terapia psychologiczna bądź psychiatryczna, złożenie wniosku o paszport, wyjazd za granicę, zaplanowane zabiegi i operacje. Niestety nie istnieje zamknięta lista tzw. spraw istotnych, przez co niekiedy pojawiają się problemy w interpretacji, np. czy szczepienie przeciwko COVID-19 jest „sprawą istotną”.

Przyjęcie do przedszkola i szkoły, zmiana placówki – czy podpis ojca jest konieczny?

Rozpoczęcie przez dziecko edukacji przedszkolnej i szkolnej wpisuje się w tzw. „sprawy istotne” w toku wychowywania dziecka. Niezbędny jest więc podpis obojga rodziców na wniosku o przyjęcie do przedszkola, szkoły czy oczywiście również żłobka. Podobnie, jeśli jeden z rodziców chce zmienić placówkę, do której uczęszcza dziecko – ponownie konieczna jest zgoda drugiego rodzica.

Jeśli ojciec nie został pozbawiony władzy rodzicielskiej, jego władza rodzicielska nie została zawieszona lub gdy ograniczono mu tę władzę, ale nie pozbawiono go uprawnienia do współdecydowania o wyborze żłobka, przedszkola czy szkoły, uczestniczy w wychowywaniu dziecka, a jednocześnie wyraża sprzeciw wobec zapisania dziecka do konkretnej placówki lub jej zmianę, matka powinna skierować sprawę do rozstrzygnięcia sądowego. Sąd zdecyduje, na podstawie przedstawionych argumentów i dodatkowych opinii, np. psychologa, czy zaproponowana przez jednego rodzica placówka bądź jej zmiana jest na korzyść dziecka.

Przeczytaj także: Alimenty – wszystko, co musisz wiedzieć [radzi adwokat Joanna Parafianowicz]

Wyrobienie paszportu dla dziecka

Paszport dla dziecka to kolejna sytuacja, do której konieczne są zgoda i podpis obojga rodziców. Jeśli ojcu przysługuje pełnia władzy rodzicielskiej lub gdy ograniczono mu tę władzę, ale ma on prawo do współdecydowania o wydaniu paszportu dla dziecka, uczestniczy w wychowywaniu dziecka i nie zgadza się on na wyrobienie paszportu dziecku, matka może wystąpić do Sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na wyrobienie dziecku paszportu.

Jednym słowem, gdy oboje rodzice mają pełnię władzy rodzicielskiej, ale nie mogą się dogadać, wkracza sąd i to on podejmuje decyzję. Tak samo jest w przypadku, gdy ograniczono władzę rodzicielską ojca, ale ma on prawo do współdecydowania o wyborze żłobka czy placówki oświatowej lub prawo do współdecydowania o wydaniu paszportu.

Zabiegi medyczne, w tym operacje

W przypadku, gdy władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom lub gdy rodzicowi ograniczono tę władzę, ale nie pozbawiono go uprawnienia do współdecydowania zabiegach medycznych, należy wyróżnić dwie sytuacje: gdy zagrożone jest życie dziecka i zabieg jest wykonany w celu ratowania życia oraz gdy zabieg jest planowany i podjęcie działań natychmiastowych nie jest konieczne.

Mec. Paulina Respondek: Gdy zagrożone jest życie dziecka, wystarczy podpis jednego rodzica w celu uzyskania zgody na podjęcie interwencji medycznej. Ewentualne późniejsze zastrzeżenia drugiego rodzica, wobec tego rodzica, który wyrażał zgodę na zabieg, co do podjętych działań będą bezzasadne, nie będą one miały podstaw prawnych.  Natomiast w przypadku, gdy zabieg jest planowany i podjęcie działań natychmiastowych nie jest konieczne, w przypadku sprzeciwu jednego z rodziców wobec wykonania zabiegu, należy uzyskać zgodę sądu opiekuńczego na jego wykonanie. Sąd winien orzec wtedy zgodnie z dobrem dziecka, na podstawie dokumentacji medycznej i opinii biegłych lekarzy.

Szczepienia

Szczepienia z Programu Szczepień Ochronnych nie podlegają dyskusji. Jeśli jeden rodzic się nie zgadza, to drugi i tak ma prawo zaszczepić dziecko – są to obowiązkowe szczepienia, które mają uniemożliwić rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych, w tym śmiertelnych..

Jednak co ze szczepieniami nieobowiązkowymi, ale rekomendowanymi jak choćby szczepienie przeciwko COVID-19?

Mec. Paulina Respondek: W przypadku sprzeciwu ojca wobec szczepienia nieobowiązkowego dziecka, matka powinna uzyskać zgodę sądu opiekuńczego na szczepienie. W przypadku, gdy przed szczepieniem ojciec nie wyrazi sprzeciwu, wystarczy zgoda matki na szczepienie.

Natomiast zakres przysługującej ojcu władzy rodzicielskiej może być w każdej chwili zmieniony przez Sąd, tj. w uzasadnionych przypadkach możliwe jest pozbawienie władzy rodzicielskiej, zawieszenie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej ojca do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, wśród których nie będzie np. prawa do współdecydowania przez ojca o wyborze żłobka czy placówki oświatowej, o wyrobieniu paszportu, o szczepieniach, sposobie leczenia i zabiegach medycznych.

Uzyskanie podpisu ojca, który mieszka w innym mieści lub kraju

Inaczej przedstawia się sprawa potrzebnego podpisu ojca w sytuacji, gdy mieszka w oddalonym o kilkaset kilometrów mieście (lub nawet za granicą) i wraz z matką dziecka chcą maksymalnie ułatwić załatwianie spraw formalnych. Rodzice są zgodni i szukają rozwiązań najbardziej optymalnych dla rodziny.

Mec. Paulina Respondek: Rozwiązaniem jest ograniczenie władzy rodzicielskiej ojca do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka np. do prawa współdecydowania o wyborze szkoły i kierunku kształcenia, wyjazdach zagranicznych, zmianie miejsca pobytu, organizowaniu wypoczynku, nauce pozaszkolnej, zasadach wychowania, sposobie leczenia i zabiegach medycznych. Matka może wnieść do sądu opiekuńczego sprawę powierzenia jej wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem z ograniczeniem władzy rodzicielskiej ojca do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, na co ojciec się zgodzi. 

Gdy ojciec nie chce współpracować…

Idealnie, jeśli po rozwodzie rodzice zgadzają się podejmować wszelkie decyzje, kierując się dobrem dziecka, a jednocześnie pragną pozostać w dobrych stosunkach. Jednak niestety nierzadko ma miejsce przeciwny scenariusz: dorośli robią sobie na złość, zapominając, że na ich kłótniach najbardziej traci dziecko.

Jakie możliwości ma matka, kiedy ojciec dziecka mieszkający w innym mieście i niespecjalnie się dzieckiem interesujący, utrudnia na każdym kroku załatwianie spraw formalnych, np. każdorazowo każe matce dziecka przyjeżdżać, gdy ta chce zabrać dziecko za granicę i potrzebna jest zgoda drugiego rodzica?

Mec. Paulina Respondek: Rozwiązaniem jest wniesienie przez matkę dziecka wniosku przeciwko ojcu do sądu opiekuńczego o powierzenie jej wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem z ograniczeniem władzy rodzicielskiej ojca do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka np. do prawa współdecydowania o wyborze szkoły i kierunku kształcenia, wyjazdach zagranicznych, zmianie miejsca pobytu, organizowaniu wypoczynku, nauce pozaszkolnej, zasadach wychowania, sposobie leczenia i zabiegach medycznych.  Natomiast jeżeli ojciec nadużywa władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbuje swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy na wniosek matki pozbawi go władzy rodzicielskiej.

Ojciec posiada władzę rodzicielską, ale zniknął…

Sytuacja komplikuje się, gdy ojciec dziecka uznał je, a więc zyskał władzę rodzicielską, jednak odszedł od rodziny i nikt nie zna jego miejsca pobytu. Nie płaci alimentów, nie odzywa się, nie da się go namierzyć, matka wychowuje dziecko samodzielnie. Jednak fakt, że w praktyce ojca nie ma, nie wyklucza konieczności uzyskania jego zgody w sprawach istotnych dla dziecka.

Co w podobnej sytuacji powinna zrobić matka, gdy chce wyjechać z dzieckiem za granicę czy choćby zapisać do przedszkola?

Mec. Paulina Respondek: Matka może wnieść do sądu rodzinnego wniosek o pozbawienie ojca władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem wraz z wnioskiem o ustanowienie przez sąd kuratora dla ojca dziecka jako osoby nieznanej z miejsca pobytu. Kurator będzie występował w postępowaniu sądowym w imieniu i na rzecz ojca dziecka.

Gdy to na matce dziecka spoczywa niemal cały ciężar wychowania, niepotrzebne są jej dodatkowe problemy, wynikające z konieczności podpisu ojca na różnego rodzaju wnioskach i innych dokumentach. Warto zasięgnąć porady prawnej, gdyż wiele takich przypadków da się niewielkim nakładem zaangażowania rozwiązać.

Paulina Respondek – Radca prawny (RZ-686). Specjalistka z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Zajmuje się obsługą prawną osób fizycznych i podmiotów gospodarczych. Na co dzień udziela porad prawnych, wydaje opinie prawne, przygotowuje, negocjuje i opiniuje umowy, sporządza pisma przedprocesowe i procesowe. Posiada bogate doświadczenie procesowe. Prowadzi Kancelarię Radcy Prawnego w Warszawie.

fot. zdjęcie SHVETS production z Pexels

POLECAMY TAKŻE:

Polski Ład 2022: Stracą kobiety na macierzyńskim i samodzielne matki?

Agnieszka Woźniak

Polonistka, redaktorka i korektorka językowa. Specjalizuje się w artykułach z obszarów tematycznych: Ciąża, Dziecko, Pielęgnacja Dziecka, Rozwój Dziecka, a także Starania o ciążę, Niepłodność. Od 10 lat tworzy materiały edukacyjne do internetu. Pisała m.in. dla serwisów Rankomat.pl, Allegro.pl, 2Drink.pl, Naoko-store.pl, Skincarelovers.pl, Szafawpigulce.pl. Kontakt: agnieszka.banasiak@brubenpolska.pl