Niedostateczna ilość wód płodowych, czyli małowodzie – czym grozi?

Małowodzie spowodowane jest zbyt małą ilością płynu owodniowego w macicy. W prawidłowej ciąży do 36-38. tygodnia ciąży wody płodowe zwiększają swoją ilość, aby w ostatnich tygodniach przed porodem zmniejszyć się. Małowodzie może, ale nie musi mieć poważne przyczyny i nie mniej poważne konsekwencje. Każdy przypadek należy więc traktować indywidualnie.

Płyn owodniowy – co to jest i jaka jest jego rola?

Płyn owodniowy (inaczej wody płodowe) to substancje znajdujące się w macicy osoby w ciąży. Powstaje on z płynów ustrojowych matki i płodu, jest nieustannie wymieniany a więc świeży. Substancje odżywcze przekazywane przez matkę za pośrednictwem pępowiny są filtrowane przez nerki płodu, a następnie wydalane w postaci czystego moczu – to jest właśnie płyn owodniowy (wody płodowe).

Nadrzędną rolą płynu owodniowego jest ochrona płodu przed czynnikami zewnętrznymi – stanowi amortyzację, umożliwia płynne ruchy płodu, chroni przed różnicami temperatur oraz przed bakteriami.

Anomalie w ilości płynu owodniowego są niekorzystne dla płodu zarówno, gdy płynu jest zbyt mało, jak i za dużo. Mówi się wtedy kolejno o małowodziu i wielowodziu. Jednym z zaburzeń jest także bezwodzie. Poniżej zostanie omówiona sytuacja, w której ilość płynu owodniowego jest niedostateczna – czyli czym jest małowodzie.

Co to jest małowodzie?

Ilość wód płodowych zmienia się wraz z przebiegiem ciąży. Pod koniec pierwszego trymestru jest średnio 100 ml wód płodowych, a w 9. miesiącu nawet 1,5 l.

Lekarz podczas badań ultrasonograficznych regularnie bada objętość płynu owodniowego, wykorzystując do tego indeks płynu owodniowego tzw. AFI.  

AFI (indeks Phalena, ang. Amniotic Fluid Index) – jest to wskaźnik określający ilość płynu owodniowego w ciężarnej macicy. Określa się go podczas badania USG. AFI poniżej 5-6 to małowodzie, powyżej 20-24 wielowodzie.

Małowodzie występuje wtedy, gdy w 32-36 tygodniu ciąży ilość wód płodowych jest mniejsza niż 500 ml, a indeks AFI spada poniżej 5-6. Małowodzie jest to więc mała ilość płynu owodniowego względem wieku ciąży.

Kiedy może pojawić się małowodzie? O czym świadczy?

Najczęściej odnotowuje się następujące przyczyny małowodzia:

1. Wrodzona wada układu moczowego płodu, która uniemożliwia właściwą filtrację substancji transportowanych przez pępowinę. Zazwyczaj jest to brak nerek płodu – wtedy płód zupełnie nie produkuje moczu, czyli nie wytwarza się płyn owodniowy.
2. Przedwczesne pęknięcie pęcherza owodni (PROM).
3. Upośledzenie przepływu maciczno-łożyskowego spowodowane odwodnieniem ciężarnej.
4. Hipoplazja płuc.
5. Niewydolność łożyska, spowodowana m.in. stanem przedrzucawkowym u kobiety bądź wewnątrzmacicznym ograniczeniem wzrastania płodu.
6. Ciąża mnoga – przy większej ilości płodów w macicy zwiększa się ryzyko wystąpienia selektywnego małowodzia.

Od 9. miesiąca ciąży ilość wód płodowych spada, więc przekroczenie terminu porodu również może być niebezpieczne pod kątem małowodzia – płynu owodniowego sukcesywnie ubywa.

>> Odejście wód płodowych – czy występuje u każdej kobiety? Kiedy jechać do szpitala? <<

Odejście płynu owodniowego nie towarzyszy każdemu porodowi i każdej kobiecie.

Małowodzie – powikłania

Na wstępie warto zaznaczyć, że nie każdy przypadek małowodzia skutkuje negatywnymi konsekwencjami dla płodu. Wszystko zależy od wieku ciąży i ilości płynu owodniowego. Zazwyczaj dzieci rodzą się zdrowe, jednak fakt, że wód płodowych jest zbyt mało do wieku ciąży koniecznie musi być przeanalizowany przez lekarza – być może nie wiążą się z tym żadne istotne przyczyny, a także nie będzie powikłań, ale obowiązkiem ginekologa jest szukanie ewentualnych powiązań.

Do najczęściej występujących powikłań należy:

• wady układu moczowego płodu – agnezja nerek, wielotorbielowatość nerek,
• zaburzenia czynności serca płodu,
• uciskanie pępowiny,
• deformacja płodu,
• przedwczesny poród,
• wewnątrzmaciczne obumarcie płodu, zgon okołoporodowy.

Przeczytaj także: Zapalenie pęcherza moczowego w ciąży – czy wiesz, jak rozpoznać? Przyczyny, objawy, leczenie

Małowodzie – co dalej? Leczenie i postępowanie

Diagnoza „małowodzie” nie zawsze musi oznaczać to samo i należy to wyraźnie podkreślić. Gdy zostaje postawiona w drugim trymestrze ciąży, może (ale nie musi) być spowodowana wadami wrodzonymi płodu lub stanami chorobowymi ciężarnej. Gdy małowodzie diagnozuje się pod koniec ciąży ma to zazwyczaj podłoże fizjologiczne i nie niesie za sobą zwiększonego ryzyka dla płodu lub kobiety.

Jak zostało wspomniane, małowodzie rozpoznaje się przede wszystkim podczas badania USG. Następnym krokiem powinno być dokładne zbadanie płodu głównie pod kątem ewentualnych problemów dróg moczowo-płciowych. W przypadku wykrycia nieprawidłowości, lekarz zleca bardziej szczegółowe badania i podejmuje decyzje o kierunku leczenia.

Konieczna może być także pogłębiona diagnostyka skoncentrowana na ewentualnych chorobach kobiety, m.in. nadciśnieniu, cukrzycy.

Zazwyczaj jednak w większości wypadków lekarz zaleca pacjentce zwiększoną podaż płynów – nawet 2-3 litry dziennie a także częstsze monitorowanie stanu za pomocą badania USG.

Małowodzie zdiagnozowane pod koniec ciąży często wiąże się z koniecznością położenia kobiety w szpitalu, gdzie będzie na bieżąco będzie monitorowany stan wód płodowych i w razie konieczności nastąpi indukcja porodu.

Źródła:

Antoń Małgorzata, Zaburzenia objętości płynu owodniowego, a wady płodu https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/194377 
Wielowodzie i małowodzie. W: Janusz Woytoń: Położnictwo i ginekologia. Grzegorz H. Bręborowicz (red.). Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Jason K Baxter, MD, MS, Oligohydramnios Imaging, https://emedicine.medscape.com/article/405914-overview#showall

POLECAMY TAKŻE:

Położenie dziecka w brzuchu. Która pozycja wymaga cesarskiego cięcia?

Agnieszka Woźniak

Polonistka, redaktorka i korektorka językowa. Specjalizuje się w artykułach z obszarów tematycznych: Ciąża, Dziecko, Pielęgnacja Dziecka, Rozwój Dziecka, a także Starania o ciążę, Niepłodność. Od 10 lat tworzy materiały edukacyjne do internetu. Pisała m.in. dla serwisów Rankomat.pl, Allegro.pl, 2Drink.pl, Naoko-store.pl, Skincarelovers.pl, Szafawpigulce.pl. Kontakt: agnieszka.banasiak@brubenpolska.pl