Badania w I trymestrze ciąży są niezwykle istotną diagnostyką, która szybko pozwoli zweryfikować stan zdrowia płodu i kobiety. Większość badań dostępna jest w ramach refundacji Narodowego Funduszu Zdrowia. Jednak są także bardzo wiarygodne badania dodatkowe, które są pełnopłatne, ale bardzo pomocne w ocenie ryzyka wystąpienia wad genetycznych. Sprawdź, jakie badania wykonać w I trymestrze ciąży.
Dwie kreski na teście – kiedy zgłosić się do lekarza?
Widzisz w końcu upragniony pozytywny wynik testu ciążowego i najchętniej jeszcze w tej samej chwili pobiegłabyś do lekarza. Jednak wstrzymaj się z umawianiem wizyty, jeśli test wykonywałaś w okolicach terminu spodziewanej miesiączki.
Ginekolog na tak wczesnym etapie ciąży nie zobaczy wiele na obrazie USG, nie zleci też niezbędnych badań. Z pewnością natomiast otrzymasz skierowanie na wykonanie testu beta hCG z krwi, który potwierdzi lub wykluczy ciążę. Test możesz także wykonać prywatnie, bez skierowania i kosztuje ok. 30-40 zł, a wynik często można uzyskać tego samego dnia.
Czy wiesz, że…
Jeśli planujesz ciążę, jedną z niezbędnych konsultacji lekarskich powinna być wizyta u stomatologa oraz wyleczenie chorych zębów. Stan zapalny i próchnica mogą mieć negatywny wpływ na płód. Dodatkowo będąc w ciąży, możesz mieć utrudniony dostęp do niektórych zabiegów dentystycznych. Możliwe, że zauważysz pogorszony stan zębów w ciąży (więcej tutaj: Fakty i mity o leczeniu zębów w ciąży)
Kiedy więc zgłosić się do ginekologa w ciąży? Zdrowa kobieta bez chorób przewlekłych powinna udać się do ginekologa ok. 2-4 tygodnie po terminie spodziewanej miesiączki. Będzie wtedy odpowiednio w 6-8 tygodniu ciąży.
PAMIĘTAJ! Jeśli przyjmujesz leki, które mogą mieć negatywny wpływ na rozwijający się płód, chorujesz przewlekle, poroniłaś więcej niż raz – nie czekaj, tylko zgłoś się do ginekologa niezwłocznie po upewnieniu się, że jesteś w ciąży.
W 6-8 tygodniu ciąży lekarz będzie mógł ocenić podczas badania USG wiek ciąży oraz to, czy rozwija się prawidłowo. Zleci też badania laboratoryjne z krwi, które należy wykonać przed 10. tygodniem ciąży.
Pierwsze USG w ciąży. Badania USG w I trymestrze ciąży
Badanie USG w ciąży może odbyć się już podczas pierwszej wizyty po potwierdzonym wyniku testu, o ile lekarz dysponuje aparaturą do badań w gabinecie. Będzie się odbywało drogą dopochwową – USG potwierdzi obecność jaja płodowego oraz wstępnie oceni wiek ciążowy.
Pęcherzyk ciążowy jest dobrze widoczny od mniej więcej 4. tygodnia ciąży. Podczas wczesnego USG lekarz może ocenić liczbę zarodków oraz kształt i budowę macicy.
USG wykonane w 6. tygodniu ciąży powinno już wykazać czynność serca płodu.
Przeczytaj także: Badania w ciąży – za które zapłacisz, a za które nie? Świadczenia NFZ dla kobiet w ciąży
Badania prenatalne w I trymestrze ciąży
Badania prenatalne to bardzo szerokie pojęcie, obejmujące badania, które służą diagnostyce płodu i mają na celu wykrycie lub ocenę ryzyka wystąpienia wad rozwojowych oraz genetycznych.
Badania prenatalne dzielą się na:
1. Nieinwazyjne – to podstawowe badania, które powinna wykonać każda kobieta w ciąży. Nie ingerują w środowisko płodu, nie przyczyniają się do poronienia ani nie są w żaden inny sposób niebezpieczne dla kobiety i płodu. Należą do nich:
- USG I trymestru z oceną ryzyka wad chromosomalnych – mowa o tzw. USG genetycznym/prenatalnym, które należy wykonać między 11. a 13. tygodniem ciąży. Istotne, aby badanie wykonał ginekolog specjalizujący się w diagnostyce prenatalnej – niestety w Polsce nie ma w tym zakresie regulacji prawnych i każdy lekarz-ginekolog może wykonać USG prenatalne. Dlatego bardzo ważne jest, aby sama pacjentka świadomie wybrała ginekologa do przeprowadzenia badania USG prenatalnego. Nie ma najmniejszego problemu, aby był to inny lekarz niż ginekolog prowadzący ciążę. USG prenatalne I trymestru pozwala wykryć wady genetyczne takie jak Zespół Downa na poziomie 60-70%. Dużo bardziej szczegółową i dokładną diagnostykę zapewnia połączenie USG prenatalnego w I trymestrze z testem Pappa-a.
UWAGA! Wybierając się na USG I trymestru z oceną ryzyka wad chromosomalnych, możesz sprawdzić, czy ginekolog posiada certyfikat do wykonywania tego typu badania: https://fetalmedicine.org/lists/map/certified/NT. Na ten moment na liście jest zarejestrowanych 813 polskich lekarzy, a liczba ta cały czas rośnie.
- Test Papp-a, tzw. badanie biochemiczne – znane też jako test podwójny. Wraz z USG I trymestru z oceną ryzyka wad chromosomalnych stanowi zintegrowane badanie prenatalne przesiewowe. Te dwa badania w połączeniu pozwalają wykryć wystąpienie wad z czułością 95%. Test Papp-a wykonuje się z krwi – bada się stężenie białka Pappa-a, które wykonane między 11. a 13. tygodniem ciąży potrafi wykryć u płodu zespół Downa, zespół Edwardsa i zespół Pataua. Dodatkowo badania białka Pappa-a pozwalają ocenić ryzyko wystąpienia nadciśnienia ciążowego i zatrucia ciążowego.
Test Pappa-a nie jest refundowany dla każdej kobiety i kosztuje ok. 250-450 zł. Ciężarne, które mogą wykonać test w ramach NFZ, muszą spełniać jeden z poniższych warunków:
– ukończone 35 lat,
– urodzone już dziecko z wadą genetyczną,
– obciążenie genetyczne (własne lub w rodzinie ojca dziecka),
– nieprawidłowe wyniki badania USG prenatalnego.
2.Inwazyjne – wykonywane są u kobiet, u których badania nieinwazyjne wyszły nieprawidłowo lub które są w grupie ryzyka, np. posiadają dziecko z wadami rozwojowymi/genetycznymi. Są to badania, polegające na pobraniu płynu owodniowego – w wyniku przeprowadzania badań istnieje ryzyko poronienia.
- amniopunkcja – pod kontrolą USG lekarz pobiera 20 ml płynu owodniowego poprzez wkłucie się igłą w brzuch kobiety. Pacjentka jest pod znieczuleniem miejscowym i musi pozostać pod obserwacją do kilku godzin po badaniu. Ryzyko poronienia jest niewielkie i określa się je na 0,5-1%. W płynie owodniowym znajdują się złuszczone komórki płodu, które następnie poddaje się badaniu genetycznemu. Amniopunkcję wykonuje się od 15. do 17. tygodnia ciąży, a więc chwilę po ukończeniu I trymestru ciąży. Badanie umożliwia wykrycie ponad 200 nieprawidłowości w rozwoju płodu, jednak wykonuje się tylko te testy, które są wskazane po wcześniejszych badaniach nieinwazyjnych. Niektóre choroby, które pozwala wykryć amniopunkcja: zespół Downa, Edwardsa, Pataua, Turnera, Klinefeltera, rozszczep kręgosłupa, rdzeniowy zanik mięśni, mukowiscydozę.
- biopsja kosmówki – badanie polega na pobraniu małej próbki kosmków kosmówki z rozwijającego się łożyska w celu wykonaniu badań genetycznych. Próbkę pobiera się przez powłoki brzuszne lub szyjkę macicy pod kontrolą obrazu USG. Badanie należy przeprowadzić między 10. a 13. tygodniem ciąży. Ryzyko poronienia wynosi 1-2%.
- kordocenteza – polega na przekłuciu sznura pępowinowego pod kontrolą USG w celu pobrania ok. 0,5-1 ml krwi pępowinowej. Najczęściej wykonuje się je po 20. tygodniu ciąży. Pozwala wykryć m.in.: ograniczenie wewnątrzmacicznego wzrostu płodu, ciężkie niedotlenienie płodu, poważne infekcje wewnątrzmaciczne, wady płodu zdiagnozowane podczas badania USG.
Test SANCO – dodatkowe badanie nieinwazyjne
Test SANCO, dawniej znany pod nazwą NIFTY, to jedno z najpopularniejszych badań nieinwazyjnych, które pozwala wykryć 17 różnych zespołów wad wrodzonych. Wykrywalność chromosomów wynosi 99%, a więc jest to badanie jeszcze bardziej wiarygodne niż USG prenatalne i test Pappa-a łącznie.
Do badania SANCO pobiera się krew matki, a więc nie ma mowy o żadnym niebezpieczeństwie dla płodu. Najlepszy czas na wykonanie testu SANCO to 10-24 tydzień ciąży. Jest to badanie nierefundowane, którego koszt wynosi ok. 2000 zł.
Badania w I trymestrze ciąży – laboratoryjne
Podczas pierwszej wizyty u ginekologa, gdy jest już potwierdzona ciąża, położona/lekarz założy kartę ciąży, zważy kobietę i zmierzy ciśnienie krwi, a także przeprowadzi ogólny wywiad.
Ciężarnej zostaną zlecone badania laboratoryjne, które są refundowane w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia.
Kalendarz badań w ciąży – I trymestr:
- grupa krwi, czynnik RH,
- przeciwciała odpornościowe/przeciwerytrocytarne (odczyn Coombsa),
- morfologia krwi,
- badanie ogólne moczu,
- stężenie glukozy na czczo,
- VDRL (tzw. “odczyn kiłowy”) – badanie w kierunku infekcji kiłowej,
- przeciwciała HIV,
- przeciwciała HCV – badanie w kierunku wirusowego zapalenia wątroby typu C (WZW C),
- antygen HBs – badanie w kierunku wirusowego zapalenia wątroby typu B (WZW B),
- przeciwciała IgG i IgM w kierunku cytomegalii (CMV),
- przeciwciała IgG i IgM w kierunku toksoplazmozy (TOXO),
- przeciwciała IgG i IgM w kierunku różyczki,
- TSH – badanie w kierunku chorób tarczycy,
- cytologia – jeśli od ostatniej cytologii minęło więcej niż pół roku, to badanie również zostanie zlecone.
Jak się przygotować do badań?
Pierwsza wizyta w ciąży u ginekologa w dużej mierze będzie opierała się na wywiadzie lekarskim, stąd konieczność odświeżenia swojej historii zdrowotnej. Lekarz będzie pytał o przebyte operacje, choroby przewlekłe i przyjmowane leki. Dobrze przygotować się jeszcze przed konsultacją, spisać niezbędne informacje, aby o niczym istotnym nie zapomnieć.
Przed cytologią najlepiej jest nie współżyć co najmniej 48 godzin oraz nie stosować globulek dopochwowych. Warto zadbać, aby lekarz pobrał wymaz do cytologii za pomocą szczoteczki, a nie wacika, gdyż takie badanie jest bardziej wiarygodne.
Badania krwi w ciąży oraz badania moczu będą zlecane wielokrotnie przez lekarza i śmiało można określić, że 9 miesięcy ciąży to czas, w którym kobieta jest najlepiej przebadana w całym życiu. Do większości badań z krwi należy być na czczo i najlepiej wykonać je rano. Może się okazać, że lekarz zapomni poinformować pacjentkę, czy powinna być na czczo, czy nie. Dlatego dobrze jest każdorazowo pytać lub zadzwonić do laboratorium.
Z kolei próbka moczu do badania powinna być pobrana z pierwszego porannego oddawania moczu. Ważne, aby pomiędzy ewentualną nocną wizytą w toalecie było co najmniej 4 godziny przerwy. Do pobrania próbki niezbędny jest jałowy pojemnik z apteki. Należy podmyć się, odchylić wargi sromowe a następnie pobrać środkowy strumień moczu, a więc po kilku minutach po rozpoczęciu czynności fizjologicznej. Próbka powinna trafić do laboratorium tego samego dnia, a jeśli konieczne jest odczekanie kilku godzin – należy ją wstawić do lodówki.
PAMIĘTAJ! Jeśli chcesz otrzymać jednorazowy dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia (kwota: 1000 zł), musisz zgłosić się do ginekologa i założyć kartę ciąży przed ukończeniem 10. tygodnia ciąży.
Źródła:
https://zdrowegeny.pl/poradnik/test-pappa
https://angelius.pl/dr-tomasz-orlinski-o-badaniach-prenatalnych-w-i-trymestrze-ciazy/
https://mamaginekolog.pl/badania-prenatalne-sa-dla-kazdego/
http://badanieprenatalne.com/amniopunkcja/
http://www.eurogentest.org/index.php?id=583
„ Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie opieki przedporodowej w ciąży o prawidłowym przebiegu” 2005
https://www.ptgin.pl/rekomendacje-0
PRZECZYTAJ TAKŻE:
Nacięcie krocza przy porodzie – w Polsce wielu kobietom niepotrzebnie zadaje się ten ból
WeronikaK.
2023-05-08 21:04A badania prenatalne robi się w II trymestrze ciąży? Jestem dopiero w I i zastanawiam się, gdzie powinnam i kiedy się na nie zapisać. Koleżanka poleciła mi Panią Doktor Rozmus-Warcholińską w Częstochowie. Widzę, że na forach dla mam też ma wiele pozytywnych opinii. Przydałby się wpis o rekomendowanych miejscach, gdzie wykonać można te bardziej specjalistyczne badania.