In vitro – zapłodnienie in vitro, z angielskiego in vitro fertilisation, IVF; łac. in vitro, dosł. “w szkle” – jest to metoda wspomaganego rozrodu polegająca na połączeniu plemnika i komórki jajowej w warunkach laboratoryjnych (stąd in vitro = w szkle). Stosuje się ją w sytuacji, gdy ciąża jest niemożliwa do uzyskania w sposób naturalny, a wszelkie inne metody leczenia niepłodności zostały wyczerpane.
Co to jest in vitro?
Pierwsze in vitro zostało przeprowadzone 10 listopada 1977 roku u pacjentki Lesley Brown. Zabieg wykonało dwóch brytyjskich lekarzy: Robert Edwards i Patrick Steptoe. 25 lipca 1978 roku na świat przyszło pierwsze dziecko z in vitro – Louise Brown. W Polsce pierwszy raz z sukcesem zastosowano tę metodę w 1987 roku – na świat przyszła dziewczynka, a zabiegu dokonano w Instytucie Położnictwa i Chorób Kobiecych Akademii Medycznej w Białymstoku.
Od tego czasu dzięki in vitro na świat przyszło ponad 100 tys. dzieci. In vitro stało się szansą dla tych wszystkich rodziców, którzy sądzili, że niepłodność na zawsze pozbawiła ich marzeń o dziecku.
Dla kogo in vitro? Wskazania do zapłodnienia in vitro
W Polsce z zapłodnienia metodą in vitro mogą skorzystać heteroseksualne pary pozostające w związku, niekoniecznie formalnym. Istotna jest tu diagnostyka problemów z płodnością. Wskazania do in vitro to głównie:
– niedrożność jajowodów,
– ciężka postać endometriozy,
– brak owulacji,
– niepłodność immunologiczna,
– niska jakości nasienia u mężczyzn,
– uszkodzenia jąder,
– niepłodność idiopatyczna (ciąża jest niemożliwa do uzyskania mimo dobrych wyników),
– wady genetyczne komórek rozrodczych męskich i żeńskich,
– niepłodność i brak ciąży, nawet jeśli była diagnostyka i podjęte leczenie
Ponadto in vitro stosuje się u par, u których:
– wiek kobiety to ponad 35 lat,
– niepłodność trwa dłużej niż 3 lata,
– 12 cykli było stymulowanych bez powodzenia,
– 6 nieudanych prób inseminacji domacicznej u pacjentek do 35. r.ż i 4 próby u pacjentek powyżej 35. r.ż.
– mężczyzna jest nosicielem wirusów HIV lub HCV, a kobieta jest zdrowa.
Jaka jest skuteczność in vitro?
Skuteczność in vitro zależy od wielu czynników, m.in. wieku kobiety i jej rezerwy jajnikowej, jakości nasienia mężczyzny, diagnostyki niepłodności, wskaźnika BMI, palenia tytoniu, budowy narządów rodnych, doświadczenia zarówno lekarza prowadzącego parę, jak i embriologa, stan psychiczny kobiety oraz sprzęt, jakiego użyto przy zabiegu, warunki w laboratorium.
21 666 dzieci z in vitro w ciągu 5 lat
Polskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu i Embriologii (PTMRiE) podało dane dotyczące ilości urodzonych dzieci, dzięki „Program – Leczenie Niepłodności Metodą Zapłodnienia Pozaustrojowego w Polsce w latach 2013-2016”. Dane dotyczą dzieci urodzony do dnia 11 września 2018 r. Na świat w tym czasie przyszło 21 666 dzieci.
Większe szanse u młodszych pacjentek
Podczas Sympozjum Naukowego Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii, które odbyło się 13 września 2018 r., jedna z prelegentek – dr n. med. Anna Janicka – zwróciła uwagę, że młodsze kobiety (do 34 roku życia) mają 30,6 % szans na powodzenie zabiegu in vitro. U kobiet starszych, powyżej 40 roku życia, szanse spadają do 19,7 %.
Ciąże z in vitro w 2015 r.
W trakcie wspomnianego sympozjum podsumowano statystyki dotyczące in vitro za rok 2015. Wyglądają one następująco:
- 7785 ciąż,
- 5108 porodów i urodziło się
- 5302 urodzonych noworodków.
Skuteczność in vitro w procentach
W Polsce skuteczność in vitro wynosi 35%, a w Europie 39%. Human Fertilisation and Embryology Authority (HFEA) donosi, że w Wielkiej Brytanii zaledwie 25,6% kobiet zachodzi w ciążę podczas pierwszego zabiegu in vitro.
Według prawa polskiego w wyniku procedury in vitro może być zapłodnionych maksymalnie 6 komórek jajowych (u pacjentki do 35 r. ż.). Z tej liczby statystycznie otrzymuje się 2 prawidłowo rozwinięte zarodki, co daje ok. 35-40 % szans na ciążę.
Zasada jest prosta: im więcej zapłodnionych komórek jajowych, tym ciąża jest bardziej prawdopodobna.
Przygotowanie do in vitro
Pierwszy krok to wizyta w Klinice Leczenia Niepłodności. Z para przeprowadzany jest dokładny wywiad lekarski. Kobieta przechodzi szereg badań lekarskich, m.in. cytologię, USG narządów rodnych, ocenę stężenia AMH, FSH. TSH. Mężczyzna ma badane nasienie pod kątem wykrycia ewentualnych nieprawidłowości.
Drugi krok to bardziej szczegółowe testy, które mają za zadanie przygotować kobietę do pobrania komórek jajowych (czyli przeprowadzenia punkcji jajnikowych). Są to u kobiet: grupa i morfologia krwi, APTT, przeciwciała anty-HBc, poziom glukozy we krwi na czczo, wymaz z kanału szyjki macicy w kierunku Chlamydia Trachomatis metodą PCR, przeciwciała anty-HCV, przeciwciała anty-HIV 1,2, VDRL (WR)p, przeciwciała przeciwko toxoplazmozie w klasie IgG i IgM, antygen HBs, ocena stopnia czystości pochwy.
Badania u mężczyzn: przeciwciała anty-HBc, przeciwciała anty-HIV 1,2, przeciwciała anty-HCV, antygen HBs, VDRL (WR), przeciwciała przeciwko cytomegalii w klasie IgG i IgM.
Przeczytaj: In vitro na zbliżeniu. Film, który ze szczegółami pokazuje etapy in vitro
Przebieg in vitro – 4 fazy
Gdy para ma już wykonane wszystkie badania, a wyniki są zadowalające, można przystąpić do procedury wykonania in vitro. Składa się ona z 4 etapów:
- Stymulacja hormonalna –ta faza dotyczy kobiety, która przez ok. 8-12 dni przyjmuje leki wywołujące owulację. Stymulacja polega na pobudzeniu jajników i uzyskaniu jak największej ilości pęcherzyków Graffa z komórkami jajowymi.
- Punkcja – czyli pobranie komórek jajowych. Zabieg odbywa się w ogólnym lub miejscowym znieczuleniu i trwa ok. 30 minut. Lekarz poobiera przez pochwę zawartość każdego pęcherzyka z komórką jajową.
- Zapłodnienie – w laboratorium embriolog łączy komórki jajowe z plemnikami. Odbywać się to może z wykorzystaniem różnych metod. INF to klasyczna metoda – embriolog umieszcza komórki jajowe i plemniki w specjalnym medium, gdzie plemnik ma za zadanie sam dotrzeć do komórki jajowej. Metoda ICSI jest dużo skuteczniejsza – plemnik zostaje wstrzyknięty do komórki jajowej. Można dodatkowo ocenić budowę morfologiczną plemnika z wykorzystaniem powiększenia optycznego (metoda IMSI). W celu usprawnienia procedury istnieje również możliwość ocenienia budowy plemnika, poprzez sprawdzenie jego zdolności do wiązania z hialuronianem (metoda PICSI). Potwierdzenie zapłodnienia następuje po ok. 18-20 godzinach. Następnie pacjentka jest umawiana na transfer.
- Embriotransfer – ostatni etap to wprowadzenie 1-2 zarodków do macicy. Ma on miejsce w 2, 3 lub 5 dobie po procedurze zapłodnienia in vitro w zależności od wskazań lekarskich, wieku pacjentki, ewentualnych wcześniejszych transferów i ich przebiegów. Najczęściej do transferu dochodzi w 5 dobie po zapłodnieniu. Pacjentka musi mieć pełny pęcherz, nie musi być na czczo. Zabieg odbywa się na fotelu ginekologicznym, wykonywany jest pod kontrolą USG.
Jak wyglądają zalecenia po transferze? Przeczytaj tutaj odpowiedzi na najczęstsze pytania kobiet: In vitro – i co dalej? Zalecenia po zabiegu (odpowiada mrg Małgorzata Wójt, kierownik laboratorium embriologicznego)
Po 11 dniach po transferze zarodka wykonywany jest test Beta hCG. Co najważniejsze – bez względu na wynik testu – należy skontaktować się z kliniką.
SPRAWDŹ: Jakie badania przed in vitro trzeba zrobić
