Ciąża Pozamaciczna – Ektopowa – Objawy i Przyczyny
Ciąża pozamaciczna, inaczej ektopowa, to ciąża, w której zarodek zagnieżdża się poza prawidłowym miejscem, jakim jest jama macicy. Najczęściej jest to jajowód, jajnik, szyjka macicy. Taka ciąża jest nieprawidłowa, może zagrażać życiu kobiety, dlatego należy ją jak najszybciej usunąć. Obowiązujące standardy leczenia ciąży pozamacicznej obejmują trzy metody – farmakologia, wyczekiwanie oraz leczenie operacyjne.
Dla kobiety ciąża ektopowa może być bardzo niebezpieczna, może skutkować pęknięciem jajowodu, którego objawem jest wstrząs hipowolemiczny (m.in. spadek ciśnienia tętniczego, bladość skóry, zimny pot, ostry ból). Taka sytuacja wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej. Aby nie dopuścić do tak poważnego stanu, należy konsultować z lekarzem wszystkie niepokojące objawy ciąży. Im szybciej wykryta ciąża pozamaciczna, tym szybciej można wdrożyć odpowiednie leczenie.
Co to jest ciąża pozamaciczna lub ektopowa?
W ciąży pozamacicznej zarodek umiejscawia się poza macicą, czyli w innym miejscu niż prawidłowo. Najczęściej jest to jajowód. Taki rodzaj ciąży nazywa się też ciążą ektopową (z łac. ectopia – przemieszczenie). Szacuje się, że ta nieprawidłowość dotyczy ok. 2% wszystkich ciąż.
Szansę na rozwinięcie ciąży ektopowej częściej mają kobiety, które decydują się na ciążę po 35. roku życia. Czynnikiem ryzyka jest również zakażenie chorobą weneryczną, używanie antykoncepcyjnej wkładki wewnątrzmacicznej czy wcześniejsze leczenie technikami wspomaganego rozrodu.
Czym się różni ciąża prawidłowa od pozamacicznej?
W prawidłowej ciąży zapłodniona komórka jajowa przemieszcza się dzięki ruchom jajowodu i rzęsek w stronę jamy macicy. Następnie zagnieżdża się w błonie śluzowej, zwanej endometrium. W ciąży pozamacicznej zarodek umiejscawia się w nieprawidłowym miejscu.
Wędrówka zarodka może zostać zakłócona jakąś nieprawidłowością np. niedrożnością jajowodu spowodowaną m.in. przebytym zapaleniem przydatków lub wadą w budowie narządów rodnych. Wówczas zapłodniona komórka jajowa lokuje się w którymś w jajowodów, czasem jest to jajnik, a nawet jelita czy ściana jamy brzusznej. Ze względu na umiejscowienie zarodka wyróżnia się:
- ciążę jajowodową – ok. 97% przypadków,
- ciążę jajnikową – ok. 0,2 proc. wszystkich przypadków,
- ciążę brzuszną – ok. 1,4 proc. wszystkich przypadków,
- ciążę szyjkową – ok. 0,2 proc. wszystkich przypadków,
- ciążę w bliźnie po cesarskim cięciu – ok. 0,15 proc. przypadków.
To, co powinna mieć na uwadze każda kobieta, to fakt, że objawy ciąży ektopowej są na początku zbliżone do ciąży zdrowej, umiejscowionej w macicy, stąd łatwo o pomyłkę.
Jakie są objawy ciąży pozamacicznej?
Objawy ciąży pozamacicznej początkowo są takie same jak te, które sugerują prawidłową ciążę. Przede wszystkim następuje zatrzymanie krwawienia menstruacyjnego. Oprócz tego kobiety skarżą się na nudności, zmęczenie, senność, kłucie w piersiach. Ok. 10% kobiet nie odczuwa żadnych dolegliwości bólowych.
Istnieje jednak kilka „nietypowych” objawów, które mogą pojawić się między 6. a 10. tygodniem ciąży. Należy na nie zwrócić szczególną uwagę, bo mogą świadczyć o ciąży pozamacicznej:
- silny ból brzucha – czasem ból jest jednostronny, zlokalizowany w dolnej części brzucha;
- krwawienie – nieregularne, mniej lub bardziej intensywne krwawienia lub plamienia;
- ból ramienia – jeśli dojdzie do pęknięcia jajowodu, to ból może promieniować aż do ramienia;
- ból podczas oddawania moczu lub wypróżniania – zwłaszcza jak ciąża pozamaciczna rośnie i naciska na pobliskie narządy.
- zawroty głowy i omdlenia – wewnętrzne krwawienie może doprowadzić nawet do niedokrwienia mózgu, czego objawem są bóle głowy, zawroty i omdlenia;
- wysoka temperatura – temperatura może pojawić się po tym jak dojdzie do infekcji w obrębie jajowodu lub inne miejsca, gdzie zaimplementował się zarodek.
Jeśli ciężarna kobieta zauważy u siebie jakikolwiek z powyższych objawów powinna jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.
Pamiętajmy, że niejednokrotnie ciąża pozamaciczna przebiega skrycie i nie daje oczywistych objawów jak ostre bóle brzucha lub krwawienia. Tym bardziej ważne jest, aby w ciąży być pod stałą opieką ginekologa.
Co wskazuje ciążę ektopową?
Pierwszym sygnałem ostrzegawczym, że w ciele kobiety może rozwijać się ciąża ektopowa jest ból, plamienia lub krwawienia z dróg rodnych. Mogą pojawić się wzmożone wymioty i nudności.
Początkowo objawy są zwykle takie same jak w normalnej ciąży, czyli zatrzymanie miesiączki, tkliwość piersi, senność. Jednak w przypadku ciąży pozamacicznej po ok. 4 tygodniu niektóre objawy się nasilają. Najczęstrze objawy ciąży ektopowej to::
- silny ból brzucha – najczęściej jest jednostronny;
- zawroty głowy;
- nasilone nudności;
- złe samopoczucie;
- silne parcie na stolec;
- bladość skóry;
- intensywne pocenie się;
- szybkie tętno;
- znaczne osłabienie;
- omdlenia.
Wszystkie niepokojące sygnały należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem.
Jak rozpoznać ciążę pozamaciczną?
Ciążę pozamaciczną można rozpoznać dopiero po badaniu beta-hCG we krwi wraz z UGG przezpochwowym. Na wczesnym etapie, czyli w 4-5 tygodniu ciąża ektopowa jest bardzo trudna do rozpoznania i może być niewidoczna nie tylko dla kobiety, ale i dla lekarza.
Beta HCG to inaczej ludzka gonadotropina kosmówkowa, czyli hormon wskazujący rozwijającą się w organizmie ciążę. Jego poziom wzrasta już po 6-10 dniach od momentu zapłodnienia. W przypadku prawidłowej ciąży stężenie beta-hCG podwaja się średnio co 48 godzin. W ciąży pozamacicznej stężenie beta HCG również jest widoczne, ale wzrasta znacznie wolniej.
Oprócz badania hormonu ciąży wykonuje się USG dopochwowe. Gdy bhCG jest rzędu 1 000 – 1500 mIU/ml i na USG nie widać pęcherzyka ciążowego w jamie macicy lekarz może podejrzewać ciążę pozamaciczną. Jeśli kobieta nie ma żadnych niepokojących objawów, powtarza się badanie USG co 2-3 dni, ponieważ wartość wyższa bhCG może świadczyć o ciąży mnogiej.
Czasem specjalista decyduje się na zastosowanie nowych technik ultrasonograficznych, takich jak USG 3D i elastografia. Jeśli badania te nie będą wystarczające, lekarz może zlecić biopsję endometrium polegającą na pobraniu fragmentu błony śluzowej jamy macicy. Robi się to po to, aby sprawdzić, czy znajdują się w niej kosmki. Jeśli nie znajdują się one w pobranej próbce, to ostatecznie potwierdza to rozpoznanie ciąży pozamacicznej.
W niektórych przypadkach konieczne może okazać się również wykonanie diagnostycznej laparoskopii przy znieczuleniu ogólnym. Zabieg polega na wprowadzeniu do jamy brzusznej niewielkiej kamery.
Ponieważ ciąża pozamaciczna może objawiać się podobnie jak inne choroby ginekologiczne, urologiczne, czy gastroenterologicznych lekarz musi szczególnie uważnie różnicować tę nieprawidłowość z np. zapaleniem przydatków, pękniętą torbielą jajnika, poronieniem, skrętem jajnika, infekcją układu moczowego, zapaleniem wyrostka robaczkowego, a nawet ostrym zapaleniem trzustki.
Jakie badania wykrywają ciążę pozamaciczną?
W celu wykrycia ciąży pozamacicznej u kobiety, w pierwszej kolejności lekarz zleca wykonanie badania beta-hCG we krwi. Jeśli ciąża rozwija się prawidłowo to poziom hormonu hCG podwaja się co 48 godzin. W przypadku ciąży pozamacicznej, ze względu na nieprawidłowe zagnieżdżenie zarodka, wzrost jest znacznie wolniejszy. Kolejnym badaniem jest USG ciążowe przezpochwowe.
Samo badanie beta-hCG we krwi nie da jednoznacznej odpowiedzi, czy dana ciąża jest pozamaciczna. Śledząc tempo wzrostu hCG można przypuszczać, że coś nieprawidłowego się dzieje, ale jest wiele innych patologii, do których na tym etapie może dojść. Dopiero wykonanie badania beta-hCG oraz USG może dać bardziej precyzyjną odpowiedź na pytanie, czy doszło do ciąży pozamacicznej.
Jakie są przyczyny ciąży pozamacicznej?
Do ciąży pozamacicznej najczęściej dochodzi wskutek napotkania przez zarodek przeszkody, przez którą nie może przejść, zatrzymuje się i dochodzi do nieprawidłowej implementacji.
Główne przyczyny ciąży ektopowej to:
- Zrosty w jajowodzie lub uszkodzenia struktury. Takie zmiany istnieją albo od urodzenia, albo powstają w wyniku stanów zapalnych np. ognisk endometriozy, przerośniętej śluzówki macicy.
- Zwężenia w jajowodzie.
- Przebyte zapalenia jajników lub jajowodów.
- Infekcje przenoszone drogą płciową – np. rzeżączka, chlamydia.
- Zabiegi chirurgiczne w obrębie miednicy.
- Na ciążę pozamaciczną bardziej narażone są kobiety, które stosują wewnątrzmaciczne wkładki antykoncepcyjne.
- Czynnikiem ryzyka są również wcześniejsze poronienia czy przerwania ciąży.
- Leczenie niepłodności technikami wspomaganego rozrodu.
- Dojrzały wiek matki, powyżej 35 roku życia.
- Palenie papierosów.
- Wcześniej przebyte ciąże pozamaciczne. Niestety, jeśli kobieta raz zajdzie w ciążę pozamaciczną ryzyko ponownego pojawienia się tej nieprawidłowości rośnie aż 10-krotnie.
Jak wygląda przebieg ciąży pozamacicznej?
Przebieg ciąży pozamacicznej początkowo jest zbliżony do ciąży prawidłowej. Podobnie jak w normalnej ciąży rośnie poziom hormonu hCG (gonadotropina kosmówkowa), co daje pozytywny wynik testu ciążowego. W miarę upływu czasu nieprawidłowo zagnieżdżony zarodek powoduje, że narząd, w którym się umiejscowił, powiększa się, podnosząc ryzyko pęknięcia.
Ciąża pozamaciczna na początku jest bardzo trudna do rozpoznania. Testy ciążowe wskazują kobiecie wynik dodatni, tak jak ma to miejsce przy zwykłej ciąży. Beta-hCG, pojawia się po zapłodnieniu – bez względu na to, gdzie zagnieździ się komórka jajowa.
Ile trwa ciąża ektopowa?
Ciąża pozamaciczna nie ma określonego czasu trwania. Najczęściej jest szybko wykrywana i leczona. Im wcześniej diagnoza zostanie postawiona, tym większa szansa, że nie dojdzie do niebezpiecznych powikłań. Zdarza się, że ciąża pozamaciczna samoistnie się roni. W większości przypadków należy jednak wdrożyć leczenie.
Do 4. tygodnia ciąży jest mało prawdopodobne, że zarówno kobieta, jak i lekarz prawidłowo zdiagnozują ciążę pozamaciczną. Wynika to z kalendarza ciąży. Na tym etapie ciąży jest zbyt wcześnie, aby móc zobaczyć jajo płodowe.
Dopiero w ok. 5 tygodniu ciąży podczas USG dopochwowego możliwe jest rozpoznanie zarodka. Ciążę pozamaciczną można rozpoznać już około 5-6 tygodnia. Po rozpoznaniu zaleca się do 8 tygodnia zastosować leczenie farmakologiczne w celu usunięcia nieprawidłowo zagnieżdżonego zarodka, natomiast po 8 tygodniu ciąży zazwyczaj konieczne jest usunięcie płodu chirurgicznie.
Co zrobić w przypadku wykrycia ciąży pozamacicznej?
W przypadku wykrycia ciąży pozamacicznej należy ją usunąć, bo taki stan może zagrażać życiu kobiety. Samo rozpoznanie ciąży pozamacicznej jest stanem zagrożenia życia – i w takich sytuacjach pacjentka powinna przebywać w szpitalu i podlegać ścisłej obserwacji, gdyż może dojść np. do pęknięcia jajowodu i krwotoku do jamy brzusznej.
Im szybciej leczenie zostanie wdrożone, tym większa szansa, że nie dojdzie do powikłań.
Niestety, nie ma możliwości „uratowania” zarodka, aby się prawidłowo rozwijał poza jamą macicy. Dla wielu kobiet to traumatycznie przeżycie, jednak taka ciąża nie szans na przeżycie.
Jakie są zagrożenia związane z ciążą pozamaciczną?
Ciąża pozamaciczna może prowadzić do wielu zagrożeń, a nawet śmierci kobiety. Według statystyk ciąża ektopowa to najczęstsza przyczyna zgonów kobiet w I trymestrze ciąży! Niewykryta ciąża ektopowa może prowadzić do pęknięcia jajowodu i wewnętrznego krwawienia. Efektem będzie wstrząs hipowolemiczny (wstrząs krwotoczny).
W stanie wstrząsu hipowolemicznego pacjentka powinna niezwłocznie trafić na stół operacyjny, inaczej jej życie jest poważnie zagrożone. Obecnie ponad 80% ciąż ektopowych jajowodowych jest rozpoznawanych przed pęknięciem jajowodu. Pęknięcie ciąży ektopowej jest konsekwencją jej późnego rozpoznania, dlatego może dojść do wystąpienia wstrząsu hipowolemicznego, a w dalszej kolejności do nagłego zatrzymania krążenia.
Pęknięcie jajowodu najczęściej wiąże się z utratą całego jajowodu, co może ograniczyć zdolności rozrodcze kobiety, choć wcale nie przekreśla jej szans na ciążę w przyszłości.
Aby nie dopuścić do niebezpiecznych sytuacji bardzo ważna jest wczesna diagnoza. Dzięki temu możliwe jest podjęcie właściwej interwencji, co zapobiegnie niebezpiecznym powikłaniom.
Na szczęście, postęp medycyny spowodował, że o wiele mniej kobiet umiera z powodu pęknięcia jajowodu, a następnie krwotoku wewnętrznego. Trend ten szczególnie widoczny jest w krajach rozwiniętych i wynika z postępu metod diagnostycznych, pozwalających na wczesne oraz skuteczne leczenie ciąży.
Ciąża pozamaciczna odpowiada obecnie za w zależności od kraju za 3,4–6% zgonów kobiet ciężarnych. W krajach rozwijających się śmiertelność jest znacznie wyższa – 1 na 10 kobiet z powyższym rozpoznaniem umiera z powodu powikłań choroby, a śmiertelność sięga 27%. Przed wprowadzeniem interwencji chirurgicznych w przypadku ciąży ektopowej zagrożenia dla ciąży były znacznie częstsze a śmiertelność wynosiła 67%!
Jak wygląda leczenie ciąży ektopowej?
Obowiązujące na Świecie standardy leczenia ciąży pozamacicznej to trzy metody – farmakologia, wyczekiwanie oraz leczenie operacyjne. W każdym przypadku jedynym celem jest jak najszybsze usunięcie nieprawidłowej ciąży tak, aby nie zagrażała życiu pacjentki.
Lekarz dobiera leczenie po przeanalizowaniu szeregu czynników takich jak USG, poziom beta hCG, stan kliniczny czy plany reprodukcyjne pacjentki.
Jak wygląda usunięcie ciąży pozamacicznej?
Usunięcie ciąży pozamacicznej obywa się farmakologicznie lub chirurgicznie. Wybór metody zależny jest od tego, na jakim etapie ciąży lekarz zdiagnozuje ciążę pozamaciczną. We wczesnym etapie będzie to leczenie farmakologiczne, późniejszą ciążę ektopową (zwykle po 8 tygodniu) należy usunąć chirurgicznie.
We wczesnym etapie ciąży, kiedy średnica zarodka nie przekracza 3 cm, stosuje się środek, który hamuje jego rozwój. Najczęściej jest to lek Metotreksat podawany w protokole jednodawkowym. Lek ten stosowany jest wyłącznie wtedy, gdy serce płodu jeszcze nie bije, oraz gdy w tym samym czasie nie występuje ciąża wewnątrzmaciczna.
Metotreksat podawany domięśniowo, w warunkach szpitalnych, gdzie kontroluje się poziom bhCG. Niemożliwe jest, aby pacjentka przebywała w domu i przyjeżdżała tylko po kolejną dawkę leku. Jeśli bhCG spadnie o minimum 15% leczenie uznaje się za skuteczne. Po tym czasie poziom bhCG nadal jest kontrolowany.
Szacuje się, że 40% ciąż pozamacicznych kwalifikuje się do leczenia farmakologicznego.
W przypadku, kiedy leczenie farmakologiczne nie jest możliwe, zarodek jest większy niż 4 cm, kobieta jest w złym stanie ogólnym, stosuje się usunięcie ciąży poprzez operację lub endoskopowo przez laparoskopię. Zazwyczaj w ten sposób usuwa się płód po 8 tygodniu ciąży. Zakres operacji jest również różny, bo zależy od lokalizacji ciąży pozamacicznej i przebiegu choroby. Zwykle stosuje się laparoskopię ze względu na większą precyzję oraz szybszą rekonwalescencję pacjentki po zabiegu.
Laparoskopia polega na wykonaniu kilku niewielkich nacięć przez które wprowadza się do brzucha pacjentki narzędzia mikrochirurgiczne. Usunięcie ciąży pozamacicznej odbywa się w znieczuleniu ogólnym, pod stałą kontrolą kamery. Zabieg trwa ok. 1,5 h.
Jeśli lekarz zdecyduje się na zabieg chirurgiczny to kobieta poddana jest klasycznej operacji. Dzieje się tak, gdy konieczne jest wykonanie większego nacięcia brzucha, zazwyczaj, gdy ciąża jest bardziej zaawansowana lub gdy podejrzewa się pęknięcie jajowodu. W niektórych przypadkach może zaistnieć konieczność usunięcia całego jajowodu.
Czasami nieprawidłowo zagnieżdżony zarodek sam zanika i zostaje wchłonięty przez tkanki. Kobieta musi jednak spełniać pewne warunki, aby móc „wyczekiwać” na wchłonięcie się zarodka. Przede wszystkim powinna być pod stałą kontrolą lekarza. Musi wykazywać małe stężenie beta hCG, ciąża powinna być umiejscowiona w jajowodzie, brak krwawienia, brak cech pęknięcia jajowodu i wielkość ciąży, która nie jest większa niż 4 cm.
Jakie są objawy po usunięciu ciąży pozamacicznej?
Po usunięciu ciąży pozamacicznej kobieta zwykle wraca do normalności i nie ma żadnych nieprzyjemnych objawów. Jednym z rzadkich powikłań może być utrata jajowodu, co może, ale nie musi przyczynić się do problemów z zajściem w ciążę w przyszłości.
W skrajnych i bardzo rzadkich przypadkach mogą wystąpić powikłania po zabiegu chirurgicznym. Może to być krwawienie, infekcja, uszkodzenie okolicznych narządów np. jelit, pęcherza moczowego, moczowodu czy naczyń miednicy mniejszej, możliwe są również powikłania związane ze znieczuleniem.
Ile trwa rekonwalescencja po usunięciu ciąży pozamacicznej?
Rekonwalescencja po ciąży pozamacicznej zależy od rodzaju leczenia, któremu kobieta była poddana. W przypadku leczenia farmakologicznego oraz zabiegu laparoskopii, kobieta zwykle pozostaje na obserwacji w szpitalu 12-24 godziny. Jeśli wyniki są w normie, po kilku dniach może wrócić do normalnych czynności.
Po operacji chirurgicznej okres powrotu do normalnego funkcjonowania trwa znacznie dłużej, nawet około kilku tygodni.
Wiele kobiet po przebytej ciąży pozamacicznej odczuwa niepokój, lęk czy żałobę po utracie dziecka. Bywa, że ciąża ektopowa odbierana jest przez kobietę jako tragiczne przeżycie, przez które na dłuższy czas kobieta chce zapomnieć o następnej. Ze strachu, że wszystko się powtórzy. W takim przypadku warto zasięgnąć porady psychologa. Dodatkowe wsparcie mogą zapewnić bliscy.
Zaleca się przeznaczyć więcej czasu na odpoczynek i rekonwalescencję po leczeniu, co pomoże odzyskać siły fizyczne i pogodzić się z tym, co się przeszło.
Jak dbać o zdrowie po odbytej ciąży pozamacicznej?
Po przebytej ciąży pozamacicznej należy dać sobie czas i wytchnienie. Organizm musi dojść do siebie, dlatego należy pomału wracać do codziennych obowiązków. Po przebytej laparoskopii wykonanej w celu usunięcia ciąży pozamacicznej lekarze przez tydzień zalecają nie przemęczać się, powoli wracać do diety sprzed operacji.
Po ciąży ektopowej występuje krwawienie, które jest spowodowane odczepieniem się i wydaleniem błony wykładającej wewnętrzną powierzchnię macicy. Nie należy się tym martwić, jednak kiedy krwawienie jest zbyt obfite i powoduje zaniepokojenie, należy szukać porady lekarskiej.
Wiele kobiet pyta, kiedy może zajść w kolejną ciążę. Jeśli u pacjentki zastosowano lek zatrzymujący rozwój zarodka, to zwykle można się starać o kolejną ciążę 3 miesiące od zastosowania leku. Jest to jednak kwestia indywidualna, niektórzy specjaliści sugerują odczekać 6 miesięcy po leczeniu ciąży ektopowej. Dopiero po tym czasie para może ponownie podejmować próbę zajścia w ciążę.
Niestety, po przebyciu ciąży ektopowej wzrasta ryzyko ponownego zajścia w ciążę pozamaciczną. Takie ryzyko występuje u 1 na 10 kobiet.
W przypadku, kiedy konieczne było usunięcie jajowodu może być trudniej zajść w ciążę, ale przy drugim, sprawnym jajowodzie nie jest to niemożliwe. Usunięcie jajowodu wprawdzie zmniejsza szansę na ciążę do 50-80 procent, jednak jest ona jak najbardziej możliwa. Owulacja zwykle występuje naprzemiennie raz w jajniku lewym, raz w prawym. Gdy jeden z nich zostaje usunięty, do owulacji dochodzi co drugi miesiąc.
W przypadku, kiedy kobieta chce zajść w ciążę, a miała usunięty jajowód, zaleca się monitorować przebieg cyklu i owulację albo za pomocą urządzeń do użytku domowego albo poprosić o pomoc swojego lekarza ginekologa.
Przed planowaną ciążą zaleca się również wykonać badanie drożności jajowodów, aby sprawdzić stan oraz błonę śluzową macicy, a także drożność jajowodów. Alternatywą dla tego badania jest sonohisteriografia. Badania te pozwalają zobaczyć, czy np. istnieją zrosty, które mogły przyczynić się do wystąpienia ciąży pozamacicznej. Uwidacznia też różne zmiany w macicy, ewentualne guzy czy niewydolność szyjki macicy.
Niekiedy po ciąży pozamacicznej szansą na uzyskanie ciąży będzie skorzystanie z zabiegu in vitro.
Dodaj komentarz