Wcześniactwo – przyjście dziecka na świat przed 37. tygodniem ciąży, czyli w momencie, kiedy nie wszystkie funkcje organizmu są gotowe do życia poza organizmem matki. Wcześniactwo dzieli się na bardzo skrajne, skrajne i późne. Dzięki postępowi medycyny lekarzom udaje się uratować coraz więcej wcześniaków oraz wspomóc ich rozwój na dalszych etapach życia.
Czym jest wcześniactwo?
Wcześniactwo to stan, który dotyczy noworodków urodzonych między 22. a 37. tygodniem ciąży. Jest to moment, gdy nie wszystkie narządy wewnętrzne zdążyły w pełni się wykształcić i rozpocząć pełnienie swoich funkcji, dlatego takie dziecko wymaga szczególnej i intensywnej opieki medycznej przez długi czas po urodzeniu.
Ze względu na tydzień ciąży, w którym doszło do porodu, wcześniactwo dzieli się na:
- bardzo skrajne wcześniactwo – poród między 22. a 28. tygodniem ciąży,
- skrajne wcześniactwo – dziecko przyszło na świat w 28.- 32. tygodniem ciąży,
- późne wcześniactwo – poród nastąpił między 32. a 37. tygodniem ciąży.
W Polsce wcześniactwo dotyczy rocznie około 30 tysięcy noworodków, co stanowi 7% wszystkich urodzeń. Jest to największy odsetek porodów przedwczesnych w całej Unii Europejskiej. Większość wcześniaków rodzi się między 32. a 37. tygodniem ciąży. Wszystkie dzieci urodzone przedwcześnie wymagają intensywnej opieki zespołu neonatologicznego.
Polecamy: Rozwój płodu. Jak rozwija się płód tydzień po tygodniu?
Jakie są przyczyny wcześniactwa?
Przyczyny wcześniactwa są złożone, co oznacza, że za poród przedwczesny odpowiada kilka czynników, które zależą od matki, płodu oraz środowiska. Ryzyko urodzenia wcześniaka zwiększa:
- poród przedwczesny w poprzedniej ciąży,
- poronienie poprzedniej ciąży w II trymestrze,
- wiek matki poniżej 18 lat lub powyżej 35 lat,
- choroby przewlekłe matki (np. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca ciążowa),
- wady wrodzone macicy,
- choroby zakaźne (np. toksoplazmoza, różyczka),
- niedożywienie,
- nieodpowiedni styl życia (przyjmowanie narkotyków, palenie tytoniu, picie alkoholu),
- ciąża mnoga,
- infekcje wewnątrzmaciczne,
- zaburzenia funkcjonowania łożyska,
- obumarcie płodu,
- wielowodzie,
- wady wrodzone płodu,
- stres.
Z czym związane jest wcześniactwo?
Wcześniactwo dla dziecka wiąże z wieloma problemami, które ograniczają samodzielną zdolność do przeżycia. Zależą one w głównej mierze od tego, w którym tygodniu ciąży doszło do porodu oraz ile wynosi masa urodzeniowa noworodka.
Do najczęstszych problemów wcześniaków należą:
Niedojrzałość układu oddechowego
Jest ona związana z niedojrzałością płuc oraz niedoborem surfaktantu. Im mniejsze dziecko, tym więcej problemów z układem oddechowym. Bardzo często dochodzi do niewydolności oddechowej, co oznacza, że wcześniak musi zostać podłączony do respiratora lub wymagać innej, nieinwazyjnej wentylacji mechanicznej.
Retinopatia wcześniacza
Jest to choroba związana z nieprawidłowym unaczynieniem siatkówki oka. Nieleczona prowadzi do ślepoty, dlatego niemowlęta urodzone przedwcześnie przechodzą badania okulistyczne w 4. tygodniu życia. U takich dzieci wzrasta także ryzyko wad wzroku w późniejszym życiu.
Niedojrzałość układu pokarmowego
Niedojrzałość układu pokarmowego u wcześniaka może powodować problemy z żywieniem dziecka. Zawsze zalecane jest karmienie piersią (mamy lub z Banku Mleka Kobiecego). Jednak ze względu na brak odruchu ssania pokarm podaje się przez cewnik. Częstym problemem wcześniaków jest martwicze zapalenie jelit.
Zaburzenia układu odpornościowego
Dzieci urodzone przedwcześnie są szczególnie narażone na różnego rodzaju infekcje, ponieważ ich układ immunologiczny nie zdążył się wykształcić. Jego rozwojowi po porodzie sprzyja karmienie mlekiem matki, które zawiera przeciwciała.
Ponadto wcześniactwo grozi:
- zaburzeniami układu sercowo-naczyniowego (np. przetrwały przewód tętniczy),
- niewydolnością mechanizmów termoregulacyjnych,
- niedoborem masy ciała i wzrostu,
- zaburzeniami neurologicznymi,
- zaburzeniami rozwojowymi,
- przedłużoną żółtaczką noworodkową.
Wcześniactwo wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem śmierci dziecka, niż ma to miejsce w przypadku noworodków donoszonych. Szanse na przeżycie zależą przede wszystkim od stopnia wcześniactwa. Lekarzom coraz częściej udaje się uratować skrajne wcześniaki.
Opieka nad wcześniakiem
Wcześniaki zaraz po urodzeniu muszą przebywać w inkubatorze, a ich stan kontrolują urządzenia medyczne. W tym czasie zawsze dąży się do możliwości jego kontaktu z rodzicami, co jest bardzo ważne dla jego rozwoju. Na oddziałach praktykuje się kangurowanie wcześniaka, czyli przytulanie dzieci bezpośrednio do skóry.
Dziecko jest wypisywane do domu, kiedy jest wydolne krążeniowo i oddechowo oraz systematycznie przybiera na masie. Po wypisaniu ze szpitala niemowlę powinno być poddawane okresowym badaniom lekarskim, których terminarz jest ustalany indywidualnie. U takiego dziecka obowiązuje także inny kalendarz szczepień.
Różnice w rozwoju wcześniaka i dziecka urodzonego w terminie wyrównują się w 2. roku życia. Przez cały ten czas powinien on pozostawać pod opieką rehabilitanta i terapeuty, ponieważ w rozwoju mogą zdarzać się momenty nagłych przyspieszeń i zahamowań.
