Rozwój płodu

Rozwój płodu – proces od momentu zapłodnienia do chwili narodzenia, w trakcie którego płód w macicy intensywnie rośnie i rozwija się tak, aby był zdolny przetrwać samodzielnie poza organizmem matki. Zmiany zachodzą dzień po dniu przez cały okres trwania ciąży.

Okres prenatalny

Ciąża trwa 40. tygodni, czyli 281 dni. Za jej początek przyjmuje się pierwszy dzień ostatniej miesiączki – jest to czas, kiedy organizm przygotowuje się do poczęcia. Połączenie komórki jajowej z plemnikiem najczęściej ma miejsce między 13. a 15. dniem cyklu menstruacyjnego. To właśnie w tym czasie rozpoczyna się okres prenatalny i rozwój wewnątrzmaciczny dziecka.

Okres prenatalny dzieli się na 3 etapy:

• okres jaja płodowego, czyli zygoty: 2–4 tydzień ciąży (od zapłodnienia do implantacji);
• okres embrionalny, czyli zarodkowy: 5–10 tydzień ciąży (od implantacji do wytworzenia się łożyska);
• okres płodowy, inaczej fetalny: 11–40 tydzień ciąży (od wytworzenia się łożyska do porodu).

Rozwój płodu trwa od pierwszych chwil po zapłodnieniu aż do dnia porodu. W czasie 40 tygodni stopniowo tworzą się wszystkie tkanki i narządy ludzkiego organizmu. Zmiany zachodzą dzień po dniu, jednak najbardziej intensywne są w 1. trymestrze ciąży.

Zobacz także: Ile trwa ciąża – ile tygodni ma?

Rozwój płodu: 1. trymestr ciąży

Rozwój płodu w 1. trymestrze ciąży przebiega bardzo dynamicznie. Jest to okres, kiedy zostają zdefiniowane wszystkie cechy osobnicze człowieka, rozwija się układ nerwowy i powstają zalążki pierwszych narządów wewnętrznych.

1.tydzień ciąży

Zgodnie z regułą Naegelego za początek ciąży uznaje się datę ostatniej miesiączki. 1. tydzień ciąży to czas, kiedy organizm kobiety przygotowuje się do jajeczkowania i zapłodnienia komórki jajowej. Przyszła mama powinna zadbać o swoje zdrowie, a przede wszystkim zrezygnować z nałogów, prawidłowo się odżywiać i wykonać badania laboratoryjne krwi.

2. tydzień ciąży

W 2. tygodniu ciąży ma miejsce owulacja, czyli uwolnienie komórki jajowej gotowej do zapłodnienia. Jeżeli połączy się ona z plemnikiem, powstaje zygota – komórka z pełnym zestawem chromosomów, która ulega licznym podziałom. Przemieszcza się ona z jajowodu do jamy macicy.

3. tydzień ciąży

W 3. tygodniu ciąży następuje implantacja, czyli zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej w błonie śluzowej macicy, gdzie pozostanie już do dnia porodu. Na tym etapie została już zdefiniowana płeć dziecka oraz wszystkie jego cechy.

Rozwój w 4. tygodniu ciąży

Rozwój dziecka w 4. tygodniu ciąży przechodzi na jeden z najważniejszych etapów. Powstają listki zarodkowe – ektoderma, mezoderma i endoderma. To z nich będą tworzyły się wszystkie organy wewnętrzne, a także skóra, zęby i narządy zmysłów. 4. tydzień ciąży to najczęściej czas, kiedy przyszła mama zauważa u siebie pierwsze objawy ciąży i wykonuje test ciążowy.

Polecamy: Pierwsze objawy ciąży.

5. tydzień ciąży

5. tydzień ciąży to okres zarodkowy. Dziecko ma około 2–4 mm długości, a kształtem w ogóle nie przypomina człowieka. W tym czasie bardzo intensywnie rozwijają się komórki, z których powstanie układ nerwowy. Pojawiają się także zalążki niektórych narządów wewnętrznych (m.in. płuc, nerek, wątroby, trzustki) oraz kończyn. Zarodek jest połączony naczyniami płodowymi z rozwijającym się łożyskiem.

6. tydzień ciąży

W 6. tygodniu ciąży zarodek podwoił swoje rozmiary. Mierzy teraz 5–6 mm. Mimo że nadal nie przypomina on człowieka, można łatwo rozpoznać, gdzie będzie jego głowa, ręce oraz nogi. Rozwijają się także bruzdy, z których powstaną oczy i uszy. 6. tydzień ciąży to czas, kiedy w badaniu USG można wykryć aktywność skurczową serca – uderza ono około 115 razy na minutę.

7. tydzień ciąży

Zarodek w 7. tygodniu ciąży mierzy 10–12 mm długości. Nadal intensywnie rozwija się jego układ nerwowy – wykształciło się przodomózgowie, śródmózgowie i tyłomózgowie. Zaczynają rozwijać się narządy płciowe dziecka, jednak jest jeszcze za wcześnie, aby lekarz mógł określić jego płeć. Widoczne stają się także zalążki nosa i warg, formuje się również szyja. Zarodek w 7. tygodniu ciąży zaczyna się delikatnie poruszać. Są to ruchy spontaniczne, niewyczuwalne przez przyszłą mamę.

8. tydzień ciąży

Rozwój zarodka w 8. tygodniu ciąży nadal jest bardzo intensywny. Dziecko mierzy już ok. 15 mm i waży 1 gram. Na tym etapie:

• zmienia się jego wygląd – główka jest wyraźnie większa od reszty ciała;
• rozwija się układ kostny – kość obojczyka, kości szczęki;
• rozwijają się stawy – łokciowy, kolanowy;
• na dłoniach i stopach oddzielają się palce, które są połączone błoną;
• powstaje 12 par nerwów czaszkowych;
• skóra dziecka jest cienka i przebijają przez nią naczynia krwionośne.

9. tydzień ciąży

Zarodek w 9. tygodniu ciąży mierzy ponad 16 mm. Jego serce uderza z częstotliwością 160 razy na minutę. Jest to czas, kiedy intensywnie rozwija się szkielet i mięśnie, dlatego dziecko bardzo dużo się rusza – może wykonywać już ruchy dłońmi i stopami. Pojawiają się także powieki, natomiast u dziewczynek wykształciły się już jajniki. Zarodek coraz bardziej przypomina małego człowieka.

10. tydzień ciąży

10. tydzień ciąży to czas, kiedy kończy się okres zarodkowy. W tym czasie dziecko mierzy już 30 mm i waży 3 gramy. W jego organizmie zaszły następujące zmiany:

• dziecko obraca główkę, prostuje szyję i dotyka dłońmi twarzy;
• górne i dolne powieki łączą się ze sobą zakrywając oczy;
• oczy stopniowo przemieszczają się na swoje właściwe miejsce;
• nerki produkują mocz;
• kształtują się zalążki zębów;
• rozwija się układ pokarmowy;
• u chłopców wykształcają się jądra i rozpoczyna się produkcja testosteronu.

Pod koniec 10. tygodnia ciąży łożysko jest już w pełni rozwinięte i zaczyna produkować hormony ciążowe.

Rozwój płodu w 11. tygodniu ciąży

W 11. tygodniu ciąży prawie wszystkie układy narządowe są rozwinięte. Dziecko mierzy 4–6 cm i waży 8 gramów. Rozwój płodu na tym etapie przedstawia się następująco:

• pojawia się odruch ssania;
• widoczne są ruchy jelit;
• w badaniu USG można wyraźnie zobaczyć szyję, rączki i nóżki dziecka;
• pojawiają się zawiązki paznokci;
• palce u dłoni są już w pełni wykształcone i mogą chwytać pępowinę;
• płód porusza głową i otwiera usta;
• w krtani tworzą się więzadła głosowe;
• zewnętrzne narządy płciowe zaczynają różnicować się na męskie lub żeńskie.

12. tydzień ciąży

Rozwój płodu w 12. tygodniu ciąży wiąże się z nagłym przyrostem masy ciała – teraz dziecko waży 12 gramów i mierzy 7 centymetrów. Większość kości kostnieje, organy wewnętrzne zaczynają dojrzewać i pełnić swoją funkcję, a jelita przemieszczają się do jamy brzusznej. Ciało zaczyna być pokryte drobnym meszkiem, pełniącym rolę termoregulacyjną. Twarz płodu przypomina już twarz małego człowieka – oczy i uszy są już na swoim miejscu, pojawia się także nosek. W 12. tygodniu ciąży tworzą się linie papilarne.

Rozwój płodu: 2. trymestr ciąży

Rozwój płodu w 2. trymestrze ciąży nadal przebiega intensywnie. Dziecko bardzo szybko rośnie, przybiera na masie i zaczyna wyglądać jak miniaturowa wersja noworodka.

Rozwój płodu w 13. tygodniu ciąży

W 13. tygodniu ciąży rozwój płodu wygląda następująco:

• dziecko mierzy 8 cm i waży 20 gramów;
• całkowicie wykształciły się kończyny górne i dolne – dziecko intensywnie nimi porusza;
• pojawia się mimika twarzy – płód ziewa, marszczy czoło i otwiera buzię;
• płód połyka wody płodowe;
• dziecko wykonuje ruchy oddechowe klatką piersiową;
• trzustka rozpoczyna produkować insulinę.

Podczas badania USG w 13. tygodniu ciąży lekarz może być w stanie określić płeć dziecka.

Rozwój płodu w 14. tygodniu ciąży

W 14. tygodniu ciąży płód mierzy 9 cm i waży ok. 25 gramów. Powoli zaczyna zmieniać się wygląd ciała – główka nie jest już nieproporcjonalnie duża w stosunku do reszty tułowia. Dziecko intensywnie ćwiczy układ kostno-mięśniowy, mimikę twarzy, a także połykanie i ruchy oddechowe klatki piersiowej. W mózgu intensywnie zwiększa się liczba komórek nerwowych, a tarczyca rozpoczyna produkcję hormonów.

15. tydzień ciąży

Rozwój płodu w 15. tygodniu ciąży wiąże się z pojawieniem się zalążków włosów na głowie oraz łukach brwiowych. Serce oraz gruczoły dokrewne pełnią już swoją funkcję. Nóżki stają się dłuższe od rączek, a dziecko nadal intensywnie się rusza i ćwiczy mięśnie.

W 15. tygodniu ciąży płód mierzy 11 cm i waży 50 gramów.

Rozwój płodu w 16. tygodniu ciąży

W 16. tygodniu ciąży:

• dziecko waży 80 gramów i mierzy 12 centymetrów;
• w układzie kostnym płodu zaczyna odkładać się wapń, dzięki czemu kości stają się cięższe i twardsze;
• gałki oczne zaczynają się poruszać i być wrażliwe na światło;
• na skórze pojawiają się gruczoły potowe;
• wykształca się odbyt;
• nerki intensywnie pracują, a dziecko oddaje mocz.

17. tydzień ciąży

W 17. tygodniu ciąży płód w macicy staje się coraz bardziej aktywny, co można zobaczyć podczas badania USG. Kobiety, które są w ciąży po raz kolejny mogą na tym etapie wyczuć pierwsze subtelne ruchy dziecka. Rozwój płodu w 17. tygodniu ciąży wiąże się z pojawieniem podskórnej tkanki tłuszczowej oraz dojrzewaniem narządów wewnętrznych. Dziecko waży 100 gramów i mierzy 13 centymetrów.

Rozwój płodu w 18. tygodniu ciąży

W 18. tygodniu ciąży płód mierzy 14 centymetrów, waży 150 gramów i wykonuje nawet 20 tysięcy ruchów dziennie. W jelitach z płynu owodniowego i złuszczonego nabłonka tworzy się smółka. 18. tydzień ciąży to ważny moment w rozwoju płodu, ponieważ zaczyna słyszeć i rozpoznawać głos mamy. Dziecko reaguje także na nastrój i emocje kobiety.

19. tydzień ciąży

W 19. tygodniu ciąży:

• płód waży 200 gramów i mierzy 15 centymetrów;
• skóra dziecka staje się grubsza i gromadzi się pod nią tkanka tłuszczowa;
• komórki nerwowe zaczynają być otaczane mieliną;
• płuca zaczynają się kształtować i wypełniać wodami płodowymi;
• w żołądku rozpoczyna się produkcja soków trawiennych;
• pojawia się rytm dobowy – płód na zmianę śpi i czuwa.

20. tydzień ciąży

Połowa ciąży, czyli 20. tydzień wiąże się z takimi zmianami w rozwoju płodu jak:

• wzrost masy ciała do 300 gramów;
• pojawienie się mazi płodowej;
• kształtowanie połączeń nerwowych;
• rozwój zmysłów – smaku i słuchu;
• reagowanie na dotyk brzucha.

W połowie ciąży u dziecka dosyć często występuje czkawka, która wiąże się z szybkim połykaniem wód płodowych.

Rozwój płodu w 21. tygodniu ciąży

W 21. tygodniu ciąży intensywny wzrost dziecka stopniowo zaczyna spowalniać, a jego miejsce zajmuje dojrzewanie i doskonalenie funkcji narządów wewnętrznych – w płucach pojawiają się pęcherzyki płucne i rozpoczyna się produkcja surfaktantu. W tym czasie szpik kostny zaczyna produkować białe krwinki, a tym samym rozwija się układ immunologiczny. Ruchy dziecka stają się coraz bardziej skoordynowane.

W 21. tygodniu ciąży płód mierzy już 18 cm i waży 315 g.

Rozwój płodu w 22. tygodniu ciąży

Rozwój płodu w 22. tygodniu ciąży staje się coraz bardziej indywidualny. Nie wszystkie dzieci ważą i mierzą tyle samo, dlatego wszelkie odchylenia od norm nie powinny stanowić powodu do niepokoju. Na tym etapie rozwoju dzieci są bardzo aktywne i wykonują coraz bardziej skomplikowane ruchy. Przyszła mama zaczyna odczuwać pierwsze kopniaki. Dodatkowo wyostrzają się rysy twarzy, a włosy i brwi stają się wyraźnie gęstsze.

23. tydzień ciąży – rozwój płodu

W 23. tygodniu ciąży płód:

• może ważyć nawet 500 gramów i mierzyć 20 centymetrów;
• rozróżnia już gorzki, słodki, kwaśny i słony smak;
• coraz częściej śpi (nawet 20 godzin na dobę);
• może odczuwać bodźce bólowe.

24. tydzień ciąży

Na tym etapie ciąży płód przypomina już noworodka, a prawie wszystkie narządy wewnętrzne są już w pełni ukształtowane, jednak nie pełnią jeszcze swojej funkcji. Gdyby teraz doszło do porodu, dziecko nie byłoby w stanie samodzielnie przeżyć poza organizmem kobiety. W 24. tygodniu ciąży normuje się rytm dobowy – dziecko jest aktywne i śpi, wtedy kiedy jego mama. Waga płodu w 24. tygodniu ciąży wynosi 600 gramów a długość 21 centymetrów.

Rozwój płodu w 25. tygodniu ciąży

Rozwój płodu w 25. tygodniu ciąży wiąże się ze zwiększeniem elastyczności pęcherzyków płucnych i przygotowywaniem ich do oddychania. Ponadto udrażnia się jama nosowa, dzięki czemu dziecko może pobierać i wypuszczać płyn owodniowy nosem. Na tym etapie mama czuje bardzo intensywne ruchy płodu, niekiedy są one na tyle silne, że porusza się cały brzuch.

Rozwój płodu w 26. tygodniu ciąży

26. tydzień ciąży to koniec II trymestru. Na tym etapie płód może ważyć nawet 900 gramów i mierzyć 23 centymetry. Bardzo intensywnie rozwijają się płuca – w razie porodu przedwczesnego dziecko miałoby szansę na przeżycie. W mózgu zakończyło się tworzenie najważniejszych połączeń nerwowych (między mózgiem a skórą, mięśniami, oczami i uszami). Płód stale zmienia swoje ułożenie. Po raz pierwszy otwiera także oczy.

Rozwój płodu: 3. trymestr ciąży

W 3. trymestrze ciąży rozwój płodu skupia się przede wszystkim na dojrzewaniu narządów wewnętrznych, aby mogły prawidłowo pełnić swoje funkcje. Rozwija się także jego osobowość. Na tym etapie dziecko przyjmuje już pozycję do porodu.

Rozwój płodu w 27. tygodniu ciąży

Na początku 3. trymestru, czyli w 27. tygodniu ciąży płód mierzy 34 centymetry. Jego waga przekracza 1 kilogram, ponieważ pod skórą intensywnie rozwija się tkanka tłuszczowa. Dziecko cały czas ćwiczy ruchy oddechowe klatki piersiowej, a także oddychanie nosem. Oczy przyjmują błękitny kolor, reagują na światło i rozwija się w nich siatkówka.

Rozwój płodu w 28. tygodniu ciąży

W 28. tygodniu ciąży płód:

• stale dużo się rusza i ćwiczy mięśnie twarzy;
• ma wykształcone zalążki zębów stałych;
• waży 1300 g i mierzy ok. 36 centymetrów ;
• ma ciało pokryte meszkiem płodowym (lanugo) oraz bujne włosy i brwi.

Na tym etapie ciąży narządy wewnętrzne nie są jeszcze gotowe do pełnienia swoich funkcji. Jednak, gdyby doszło do przedwczesnego porodu dziecko mogłoby przeżyć.

29. tydzień ciąży

W 29. tygodniu ciąży ze względu na swoje rozmiary (nawet 40 cm) i brak miejsca w macicy dziecko rusza się już zdecydowanie mniej. Ustawia się także w pozycji do porodu, czyli główką w dół. Z powodu dobrze rozwiniętej tkanki tłuszczowej jego skóra robi się grubsza i przyjmuje różowy kolor. Mózg rozwija się bardzo szybko – potrafi już przetwarzać niektóre informacje oraz trwa proces fałdowania kory mózgowej.

Jak rozwija się dziecko w 30. tygodniu ciąży?

W 30. tygodniu ciąży prawie wszystkie narządy wewnętrzne są gotowe do pełnienia swojej funkcji, nadal intensywnie rozwijają się płuca i układ nerwowy. Wszystkie zmysły dziecka już działają i pojawiają się reakcje na otrzymywane bodźce (np. na dźwięki). Na tym etapie, za sprawą przeciwciał przekazywanych przez łożysko, zaczyna tworzyć się układ odpornościowy dziecka.

31. tydzień ciąży

31. tydzień ciąży dla rozwijającego płodu wiąże się z:

• rozwojem płuc i mózgu;
• utwardzeniem układu kostnego;
• produkcją krwinek czerwonych przez szpik;
• zanikiem meszku płodowego;
• zwiększeniem masy ciała do 1600 gramów.

32. tydzień ciąży

W 32. tygodniu ciąży płuca potrafią się już rozprężać, co oznacza, że w przypadku przedwczesnego porodu dziecko mogłoby samodzielnie oddychać. W związku ze zwiększającą się aktywnością układu nerwowego w czasie snu u płodu pojawia się faza REM, podczas której mogą występować marzenia senne. Dziecko osiąga długość nawet do 48 cm.

Rozwój płodu w 33. tygodniu ciąży

W 33. tygodniu ciąży jest prawie gotowe do przyjścia na świat. Jego narządy wewnętrzne są już niemal całkowicie ukształtowane i mogą pełnić swoją funkcję. Skóra dziecka jest gruba i różowa, ale nadal zbiera się pod nią tkanka tłuszczowa. Każdy ruch płodu jest intensywnie odczuwany przez kobietę.

Na tym etapie ciąży płód waży 2 kilogramy i mierzy 45 cm.

34. tydzień ciąży

Na tym etapie ciąży płód bardzo szybko przybiera na masie. W 34. tygodniu życia płodowego waży już ponad 2 kg. Zwiększa się także obwód jego głowy z powodu intensywnego rozwoju układu nerwowego – tworzą się nowe synapsy i połączenia między neuronami. Dziecko otwiera oczy w trakcie czuwania i zamyka je podczas snu.

35. tydzień ciąży

W 35. tygodniu ciąży układ pokarmowy, moczowy i kostno-mięśniowy są już całkowicie rozwinięte, podobnie jak narządy zmysłów. Teraz rozwija się już tylko układ odpornościowy, płuca oraz zwiększa się masa dziecka.

Rozwój płodu w 36. tygodniu ciąży

W 36. tygodniu ciąży fizyczny rozwój płodu jest już całkowicie zakończony. Całkowicie zniknął meszek płodowy, a skóra dziecka pokryta jest tylko niewielką ilością mazi płodowej. Stale rozwija się tkanka tłuszczowa – płód waży teraz ponad 3 kg i ma ok. 50 cm.

37. tydzień ciąży

W 37. tygodniu ciąży płód jest gotowy do przyjścia na świat. Jeżeli na tym etapie nastąpi poród dziecko będzie bezpieczne, a wszystkie narządy wewnętrzne podejmą swoją funkcję.

Rozwój płodu w 38. tygodniu ciąży

W 38. tygodniu ciąży płód osiąga długość nawet 55 cm i waży ok. 3,5 kg. Jeżeli nie doszło do porodu nadal zwiększa się jego masa ciała i wzmacnia układ odpornościowy – łożysko dostarcza mu duże ilości przeciwciał IgG.

Dziecko w 39. tygodniu ciąży

Poród zbliża się wielkimi krokami, a dziecko ma coraz mniej miejsca w macicy, przez co jego ruchy są znacznie ograniczone. Nadal rozwija się jego układ immunologiczny. Ciekawostką jest, że na tym etapie płód produkuje nawet 700 ml moczu.

40. tydzień ciąży

W 40. tygodniu ciąży rozwój płodu jest całkowicie zakończony. Tkanka tłuszczowa jest wykształcona, dlatego po porodzie będzie spełniała rolę termoregulacyjną. Lada chwila rozpocznie się akcja porodowa.

Polecamy: Kalendarz ciąży: Od poczęcia do porodu – 9 miesięcy tydzień po tygodniu.

Angelika Janowicz