Noworodek – to nowo narodzone dziecko, którego wiek wynosi mniej niż 4 tygodnie. Etap noworodkowy to okres, kiedy maluch przystosowuje się do warunków życia poza organizmem mamy. Poznaje nowe bodźce i nawiązuje więź z najbliższymi członkami rodziny. Jest to także czas, kiedy rodzice uczą się jak wygląda pielęgnacja noworodka.
Rozwój noworodka
Noworodek to określenie na dziecko od momentu urodzenia do ukończenia przez nie 4. tygodnia życia (28 dni). Czas ten dotyczy maluchów urodzonych w terminie i może się wydłużyć w przypadku wcześniaków. Pierwszy miesiąc życia noworodka jest to czas, kiedy przystosowuje się on do nowych warunków – poznaje swoją rodzinę, uczy się nowych bodźców i reakcji swojego organizmu. Dodatkowo nadal bardzo intensywnie się rozwija.
1.tydzień życia noworodka
Noworodek w 1. tygodniu życia nie jest zbyt aktywny. Większość czasu przesypia (niektóre dzieci śpią nawet 21 godzin na dobę) i budzi się tylko w porze karmienia (8-12 razy na dobę), które odbywa się także w porze nocnej. W tym czasie może także dużo płakać, ponieważ jest to jedyny sposób komunikacji i zasygnalizowania potrzeb. Noworodek w 1. tygodniu po narodzinach ma słabe mięśnie, nie rozpoznaje także kolorów i kształtów. Reaguje natomiast na głos i zapach mamy.
Noworodek urodzony siłami natury może mieć specyficzny wygląd. Jego główka jest lekko zniekształcona, powieki opuchnięte a twarz zaczerwieniona. Skóra na całym ciele jest pomarszczona i mogą na niej występować niewielkie wybroczyny. Na skutek nieprawidłowej pracy gruczołów łojowych na cerze mogą być widoczne zaskórniki.
2.tydzień życia noworodka
Rozwój noworodka jest zauważalny w 2. tygodniu życia dziecka. Zmienia się nieznacznie jego wygląd, ponieważ z twarzy znika opuchlizna i otarcia skóry związane z przechodzeniem przez kanał rodny. Dziecko zaczyna także regularnie przybierać na wadze – 200-250 g na tydzień. W 2. tygodniu życia noworodek zaczyna rozpoznawać barwy oraz twarz mamy. Nadal dużo śpi i budzi się na karmienie 8-12 razy na dobę.
3. i 4. tydzień życia noworodka
Noworodek w 3. i 4. tygodniu życia zaczyna się uśmiechać, zwłaszcza wtedy, kiedy rozpoznaje twarz lub głos mamy. Zaczyna także wydawać pierwsze dźwięki – jest to tzw. gruchanie. Dodatkowo zmienia się jego rytm dobowy. Potrafi przespać na raz 3-4 godziny, ale także jego stan czuwania trwa zdecydowanie dłużej, niż na początku. Zwiększa się także jego siła, dlatego podczas leżenia na brzuchu dziecko podejmuje pierwsze próby unoszenia główki. Dużo rusza także rączkami i nóżkami oraz obraca głowę na boki.
Polecamy: Podnoszenie główki przez niemowlaka – kiedy powinniśmy zacząć się niepokoić?
Waga noworodka
W ciągu pierwszego miesiąca życia waga noworodka ulega dynamicznym zmianom. Po kilku dniach rodzice mogą odnotować, że jest ona niższa niż w momencie narodzin. Jest to tzw. fizjologiczny spadek masy ciała. Następuje on w między 3. a 5. dobą życia. Nie powinien przekraczać 10% wagi urodzeniowej. Dotyczy każdego noworodka, niezależnie od sposobu karmienia dziecka.
Noworodek zmniejsza masę ciała w pierwszych dniach życia, ponieważ następuje wtedy utrata wody związana z częstym oddawaniem moczu, wydaleniem smółki, wysychaniem kikuta pępowiny, utratą mazi płodowej oraz naturalnym parowaniem przez skórę i płuca.
Waga noworodka powraca do stanu z dnia narodzin w 2. tygodniu życia dziecka. Rodzice mogą odnotować jej wzrost już w 6. dobie. Następnie dziecko przybiera na wadze około 200-250 gram na tydzień.
Noworodek urodzony przed terminem
Noworodek urodzony przed terminem jest określany jako wcześniak. Jest to dziecko, które przyszło na świat między 22. a 37. tygodniem ciąży. Zwykle w jego organizmie obecne są różnego rodzaju nieprawidłowości, których ciężkość zależy od etapu rozwoju płodowego, podczas którego doszło do porodu. Zwykle wcześniak charakteryzuje się:
- niedoborem masy ciała,
- niedoborem wzrostu,
- brakiem surfaktantu, niedorozwojem płuc, uszkodzeniem płuc,
- zaburzeniami neurologicznymi,
- zaburzeniami rozwojowymi,
- przedłużającą się żółtaczką,
- niewydolnością mechanizmów termoregulacyjnych,
- uszkodzeniem siatkówki (retinopatia wcześniacza).
Karmienie noworodka
Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia noworodek powinien być karmiony wyłącznie mlekiem matki, ponieważ zawiera ono wszystkie substancje niezbędne do jego prawidłowego rozwoju. Karmienie piersią noworodka zalecane jest przez pierwsze 6. miesięcy życia, a następnie można kontynuować je do 2. roku życia, jednocześnie rozszerzając dietę o inne produkty.
Pierwsze karmienie noworodka zalecane jest w ciągu godziny od porodu. Następnie dziecko powinno przystawiać się do piersi “na żądanie”. W okresie noworodkowym jest to zwykle 8-12 godzin na dobę, także w godzinach nocnych. Należy pozwolić, aby noworodek ssał pierś tak długo, ile ma na to ochotę. Początkowo karmienie dziecka może sprawiać trudności, jednak z czasem mama nabierze wprawy. Warto skorzystać także z porad doradcy laktacyjnego.
Jeżeli z różnych przyczyn karmienie noworodka piersią nie może się odbyć, dziecku podaje się mleko modyfikowane, którego skład jest odpowiednio dobrany do jego wieku i potrzeb. Jego wybór należy zawsze skonsultować z lekarzem pediatrą.Trzeba także pamiętać o kupnie odpowiedniej butelki i smoczka. Noworodek karmiony sztuczną mieszanką oddaje 2-3 papkowate stolce na dobę. Niektóre mamy decydują się także na odciąganie swojego mleka i podawanie go przy pomocy butelki.
Zobacz: Odciąganie pokarmu – jak robić to prawidłowo?
Pielęgnacja noworodka
Bardzo istotną kwestią jest odpowiednia pielęgnacja noworodka. Skóra dziecka w 1. miesiącu życia po urodzeniu jest cienka, bardzo delikatna oraz podatna na wszelkiego rodzaju uszkodzenia i podrażnienia. Noworodek powinien być kąpany minimum 3 razy w tygodniu w wanience, natomiast codziennie należy zadbać o higienę oczu, noska, twarzy, pośladków i okolic intymnych. Kąpiel nie powinna trwać dłużej niż 5 minut.
Noworodek powinien być pielęgnowany kosmetykami dostosowanymi do swojego wieku. Produkty muszą być przebadane dermatologiczne i nie zawierać w sobie substancji, które mogą powodować reakcję alergiczną. Rodzice powinni zaopatrzyć się w emulsję do mycia, balsam do ciała oraz krem natłuszczający. Szczególnie polecane są emolienty lub dermokosmetyki.
Bardzo ważne jest zapobieganie odparzeniom i pieluszkowemu zapaleniu skóry. Naskórek pod pieluszką jest szczególnie narażony na uszkodzenia, ponieważ brak dostępu powietrza, wilgotne środowisko oraz obecność kału i moczu sprzyja podrażnieniom. Podczas każdej zmiany pampersa konieczne jest umycie okolic intymnych wodą i natłuszczenie skóry. Warto pozostawić dziecko bez pieluszki na około 15 minut.
Pielęgnacja kikuta pępowiny
Kikut pępowiny jest pozostałością po pępowinie odciętej podczas porodu. Ma on około 3 centymetry, a w 1. dobie życia noworodka jest gładki, lśniący i biały, natomiast w kolejnych dniach usycha, aż odpada samoistnie po około 8 dniach. Odpowiednia pielęgnacja kikuta pępowiny u noworodka zapobiega rozwojowi infekcji bakteryjnej, groźnej dla zdrowia dziecka.
Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia i Nadzoru Krajowego w dziedzinie Neonatologii pielęgnacja kikuta pępowiny odbywa się “na sucho”. Oznacza to, że raz dziennie należy umyć go wodą i pozostawić do wyschnięcia. Nie wolno stosować żadnych środków dezynfekcyjnych, zwłaszcza tych na bazie alkoholu.
Zobacz także: Co lubią a czego nie lubią noworodki?
