Ciąży urojonej doświadczają zazwyczaj kobiety, które bardzo pragną dziecka, ale niestety bezskutecznie. Pragnienie to może prowadzić do zaburzeń psychosomatycznych, a te do pojawienia się syndromu ciąży rzekomej. Według statystyk na 22 tys. porodów przypada od jednej do sześciu ciąż rzekomych. Choć jest to rzadkie zaburzenie, nie należy bagatelizować objawów choroby – w niektórych przypadkach nieleczone zaburzenie może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Jak rozpoznać, że to nie ciąża, a urojenie?
Co możemy rozumieć przez pojęcie ciąży urojonej?
Dr n. zdr. Iwona Wasilewko: Pojęcia ciąża urojona używa się potocznie na określenie sytuacji, kiedy kobieta wierzy, że jest w ciąży i odczuwa wszystkie dolegliwości charakterystyczne dla odmiennego stanu, pomimo, że w jej ciele nie doszło do zapłodnienia. Jednak w nomenklaturze medycznej to zjawisko nosi nazwę – ciąża rzekoma (pseudociąża, ciąża fantomowa). Według współczesnych klasyfikacjach psychiatrycznych (ICD-10, DSM-V) ciąża rzekoma jest zaburzeniem nerwicowym, któremu towarzyszą objawy somatyczne. Co więcej, psychika kobiety może tak dalece wpływać na procesy biochemiczne w jej ciele, że mogą one przekłamywać domowe testy ciążowe. Zdarza się wtedy, że testy pokazują wynik dodatni, pomimo braku płodu. Natomiast nazwa ciąża urojona zarezerwowana jest w medycynie dla stanu, kiedy kobieta jest przekonana o byciu w ciąży, ale nie ma objawów, które by na to wskazywały.
Czy objawy ciąży urojonej są takie same jak w przypadku prawdziwej ciąży?
Objawy, których doświadczają kobiety są takie same, jak w ciąży prawdziwej, co zwrotnie wzmacnia przekonanie kobiety o byciu w odmiennym stanie. Kobieta czujnie monitoruje swoje ciało i samopoczuciu czy sygnałom, jakie daje jej ciało przypisuje znaczenie zgodne ze swoimi oczekiwaniami i interpretuje jako oznakę ciąży. Psychiczne nastawienie kobiety zakłóca prawidłowe funkcjonowanie przysadki mózgowej. Stąd pojawiają się symptomy charakterystyczne dla ciąży rzeczywistej.
Objawy ciąży urojonej obiektywne:
- zmniejszenie lub zatrzymanie krwawienia miesięcznego,
- zwiększanie się obwodu brzucha,
- powiększenia piersi,
- czasem wyciek wydzielin z piersi,
- powiększenie macicy zobrazowane przez USG.
Objawy ciąży urojonej subiektywne:
- nudności,
- zmienne nastroje,
- senności,
- odczuwania ruchów płodu,
- zdarza się, że część kobiet doświadcza także bolesnych skurczy porodu rzekomego.
Czy wiadomo, jakie mogą być przyczyny ciąży urojonej?
Wśród przyczyn powstania tego zaburzenia wymienia się istnienie silnego pragnienia posiadania dziecka lub przeżycie traumy z powodu jego utraty w wyniku śmierci lub poronienia.
Kobieta, nie mogąc pogodzić się na poziomie świadomym ze stratą dziecka, odcina się od rzeczywistości stosując mechanizmy obronne wyparcia bądź zaprzeczania. Wpływ psychiki na organizm może być tak znaczący, ze ciało wytwarza objawy ciąży, które pozwalają na utrzymywanie iluzji, czyli stanu sprzed traumy poronienia. Zespół ten pojawia się zwłaszcza wtedy, kiedy psychika nie jest w stanie poradzić sobie z bolesną rzeczywistością i zaburzenie to ma ochronić kobietę przed rozpadem psychicznym.
Jak możemy nazwać takie zaburzenie? Są raczej natury psychologicznej czy również ginekologicznej?
Zjawisko ciąży rzekomej jest natury psychosomatycznej, co oznacza, że zaangażowane w jego powstanie są zarówno czynniki psychologiczne, jak i somatyczne, a dokładniej endokrynologiczne. Według teorii psychodynamicznej występowanie silnego konfliktu emocjonalnego spowodowanego nieziszczonymi pragnieniami posiadania dziecka albo też lękiem przed byciem w ciąży, wpływa na zaburzenia aktywności osi stresowej podwzgórze-przysadka-nadnercza. Powstające w ten sposób zakłócenia modyfikują wydzielanie hormonów, które wpływają na powstanie zmian endokrynologicznych przypominających te, które są charakterystyczne dla kobiet w ciąży.
Czy ciążę urojoną można wyleczyć?
Schorzenie oczywiście poddawane jest leczeniu, jednak jak dotąd nie ma jednolitych standardów postępowania. Na pewno jednak trzeba zacząć od wizyty u lekarza endokrynologa lub ginekologa, aby wykluczyć wszystkie inne zmiany, które mogą wpływać na zakłócenia gospodarki hormonalnej.
Następnie, biorąc pod uwagę, że źródło tego zaburzenia może być w znacznej mierze natury psychicznej, najlepszym sposobem pomocy wydaje się być psychoterapia.
W trakcie spotkań z psychologiem możliwe jest wykrycie faktycznego źródła zaburzenia i ustalenie adekwatnego planu terapii zmierzającej nie tylko do zlikwidowania objawów, ale także jego przyczyn. Podjęcie leczenia przez kobiety jest bardzo ważne, ponieważ w skrajnych wypadkach zaburzenie to nieleczone może utrzymywać się przez wiele miesięcy, a nawet lat.
Czy kobiety, które przez dłuższy czas starają się bezskutecznie o dziecko, są bardziej narażone na takie zaburzenia?
Kobiety, które bardzo chcą mieć dziecko, przez długi czas leczące się z powodu niepłodności należą do grupy największego ryzyka wystąpienia objawów ciąży rzekomej. Dotyczy to zwłaszcza tych kobiet, dla których bycie mamą jest ważnym elementem własnej identyfikacji i wyznacznikiem poczucia wartości jako kobiety.
Jak często zdarzają się takie przypadki?
Jest to zaburzenie niezwykle rzadkie, jednak znane i opisywane już przez Hipokratesa. W literaturze przedmiotu podaje się różne dane dotyczące występowania tego zaburzenia: od 1-6 ciąż rzekomych na 22 000 porody. Zdecydowanie więcej przypadków odnotowuje się w krajach niskorozwiniętych, gdzie silniejszy jest tradycyjny podział ról na kobiece i męskie, a wartość kobiety i jej pozycję w rodzinie i społeczeństwie ocenia się na podstawie jej zdolności prokreacyjnych. Brak możliwości samorealizacji w tym zakresie powoduje ucieczkę kobiet w zaburzenie.
A jak to wygląda w krajach bardziej rozwiniętych?
Kobiety w krajach wysoko rozwiniętych mogą w większym stopniu budować swoją samoocenę w oparciu o inne obszary swojej aktywności, a nie tylko na macierzyństwie. Kobiety te mają większe szanse na ekspresję swoich stanów emocjonalnych związanych z niemożnością spełnienia pragnień posiadania dziecka w innych obszarach życia, chociażby kierując je na budowanie swojej kariery zawodowej. Nie bez znaczenia dla powstrzymania powstania tego zaburzenia w krajach zachodnich jest też łatwiejszy dostęp do lekarza, dokładnych testów ciążowych i badań ultrasonograficznych. Te procedury diagnostyczne mogą pomóc kobietom na konfrontację swoich doznań i wyobrażeń ze stanem faktycznym.
Podobne zaburzenie dotyczy także mężczyzn. Mamy wówczas do czynienia z tzw. zespołem Kuwady. Na czym ono polega?
Zgadza się, istnieje także męski odpowiednik ciąży rzekomej. Zespół Kuwada (couvada) to inaczej ciąża współczulna. Po raz pierwszy tego terminu użyto w XIX w. w odniesieniu do zachowań mężczyzn w społeczeństwach pierwotnych naśladujących zachowanie i odczucia ciężarnych i rodzących kobiet.
Co ciekawe, obecnie zespół ten występuje u 11-36% partnerów kobiet będących w ciąży. Pojawia się zwłaszcza u mężczyzn, którzy oczekują narodzin swojego pierwszego dziecka.
Zespół Kuwada dotyczy tych panów, którzy silnie związani są emocjonalnie ze swoimi partnerkami i silnie się z nimi identyfikują. Przypuszcza się, że podłożem zespołu są zaburzenia psychofizjologiczne, jednak ich pochodzenie nie jest znane. Najczęściej pojawia się w pierwszym i trzecim trymestrze ciąży. Mężczyźni mogą m.in. przybierać na wadze, mieć nudności, skurcze i bóle w podbrzuszu. Objawy ustępują samoistnie, natychmiast po porodzie.
Jak w przypadku mężczyzn wygląda takie leczenie?
Mężczyźni w odróżnieniu do kobiet zachowują krytycyzm, czyli obiektywny obraz rzeczywistości i są świadomi tego, że ich dolegliwości nie wynikają z ich odmiennego stanu. Dlatego też zespół Kuwada nie jest ujęty w żadnej współczesnej klasyfikacji zaburzeń psychicznych i nie wymaga leczenia. Odczucia mężczyzn mijają samoistnie, najpóźniej w momencie urodzenia dziecka.
Rozmawiała: Paulina Ryglowska-Stopka
Konsultacja psychologiczna: dr n. zdr. Iwona Wasilewko, klinika InviMed.
Polecamy także:
Starasz się o dziecko? Dowiedz się, jakie badania zrobić przed ciążą
Te dni to najlepszy czas na udany seks. Jesteś wtedy wyjątkowo piękna i płodna!
Staracie się o dziecko? 10 aplikacji na telefon, które pomogą płodności
Dodaj komentarz