Mutyzm wybiórczy (selektywny) to zaburzenie wieku dziecięcego, ujawniającego się zwykle między 3 a 5 rokiem życia. Objawia się milczeniem dziecka w danym środowisku – np. w przedszkolu – przy jednoczesnej swobodnej artykulacji w domu, na placu zabaw, w rodzinie. O tym, czym jest mutyzm, jak go zdiagnozować i jak leczyć opowiada psycholog Magdalena Chorzewska.
Czym jest mutyzm wybiórczy?
Psycholog Magdalena Chorzewska: Mutyzm wybiórczy jest zaburzeniem lękowym i wiąże się z wycofaniem dzieci z komunikowania (werbalnego i niewerbalnego) ze środowiskiem poza domem. Dziecko przestaje mówić, usztywnia się o często nie okazuje emocji. Nie nawiązuje kontaktu wzrokowego. Przy tym wszystkim dziecko ma dobrze rozwiniętą mowę.
Zaburzenie to zostało pierwszy raz opisane jeszcze w XIX wieku przez niemieckiego lekarza Adolfa Kussmaula, jednak do tej pory mutyzm nie jest zjawiskiem dobrze znanym.
W którym momencie najczęściej diagnozuje się mutyzm wybiórczy?
Diagnozę mutyzmu wybiórczego można postawić po co najmniej 4 tygodniach, w których dziecko nie mówi i nie kontaktuje się z otoczeniem w nowym środowisku.
Najczęściej dotyczy dzieci przedszkolnych i wczesnoszkolnych.
Psycholog Magdalena Chorzewska: Mutyzm często pojawia się miedzy 3-5 rokiem życia, ale zdarza się, że pierwsza diagnoza pojawia się miedzy 8-12 rokiem życia, kiedy wyraźnie widać, że dziecko ma trudności w szkole i w relacjach z rówieśnikami, nauczycielami czy obcymi osobami.
W przypadku mutyzmu wybiórczego szczególnie ważna jest sprawna i szybka diagnoza. Im szybciej problem zostanie zdefiniowany, tym łatwiej pomóc dziecku. W pierwszej fazie schorzenie jest dużo bardziej podatne na terapię.
Jak rozpoznać mutyzm wybiórczy u dziecka?
Warto pamiętać, że dzieci z mutyzmem selektywnym niekoniecznie muszą być nieśmiałe na co dzień. W określonym środowisku – najczęściej w domu rodzinnym – mogą być roześmiane, rozgadane, żywiołowe. Przekraczając próg przedszkola nie mówią nic, ewentualnie mówią niewiele tylko do wybranych osób.
Mutyzm selektywny nie jest związany z brakiem umiejętności mowy, z jąkaniem się, wadami narządu mowy czy brakiem znajomości języka.
W wybranym środowisku dziecko z mutyzmem wybiórczym nie zabiera głosu, ma uczucie ściśniętego gardła, nie chce uczestniczyć w zajęciach grupowych, nie okazuje emocji, unika kontaktu wzrokowego, stoi nieruchomo. Sytuacja taka musi się utrzymywać miesiąc i dłużej, aby można było rozważać wystąpienie zaburzenia mutyzmu wybiórczego a nie nieśmiałości związanej z wejściem w nowe środowisko.
Skąd się bierze mutyzm wybiórczy?
Przyczyny powstawania mutyzmu wybiórczego nie są do końca znane. Wiadomo, że najprawdopodobniej najczęściej występuje u dzieci, które mają genetyczne predyspozycje do reagowania dużym lękiem i niepokojem w sytuacjach stresowych, a takimi są dla maluchów wejście w nowe środowisko przedszkolne.
Psychologowie są zdania, że występowanie mutyzmu wybiórczego może być powiązane kilkoma wpływającymi na siebie czynnikami, m.in. organicznym uszkodzeniem mózgu (głównie w wyniku porodu), opóźnionego rozwoju psychoruchowego, podłożem psychologicznym. Dzieci, u których występuje to zaburzenie, zazwyczaj silnie odczuwają lęki separacyjne, mają problemy ze snem, często płaczą i wpadają w złość.
Nieodzywanie się to nie jest przejaw manipulacji, złośliwości, uporu czy złej woli dziecka. Niekomunikowanie się w sytuacji tzw. ekspozycji społecznej wynika z nadaktywnej części mózgu, odpowiedzialnej za odczuwanie i reagowanie na stres.
Mutyzm wybiórczy a nieśmiałość, autyzm
Dziecko milczy w przedszkolu, a w domu swobodnie rozmawia na miarę swoich umiejętności, więc pierwszą myślą rodziców jest to, że maluch jest zwyczajnie nieśmiały. Może stresuje go nowe środowisko albo nie potrafi odnaleźć się wśród obcych dzieci i nauczycielek.
Jednak nieśmiałość i mutyzm wybiórczy to dwie oddzielne sprawy i można je odróżnić po wnikliwej obserwacji dziecka.
Psycholog Magdalena Chorzewska: Dziecko nieśmiałe przeżywa duży dyskomfort w sytuacjach społecznych, często usztywnia się, mówi bardzo cicho i unika kontaktu wzrokowego, ale przejawia zachowania, w których próbuje pokonać lęk. Widać często fizjologiczne objawy lęku: pocenie, trzęsienie się, suchość w ustach. Dziecko z mutyzmem zawsze milczy, a postawa ciała przypomina „słup soli” tak jakby nie miało żadnej mowy ciała. Dziecka nieśmiałe – w konkretnym środowisku – mówi niewiele, cicho. Natomiast dziecko z mutyzmem wybiórczym nie mówi wcale i nie reaguje na jakąkolwiek zachętę.
Jest także istotna różnica pomiędzy mutyzmem wybiórczym a autyzmem – przede wszystkim w momencie ujawnienia się zaburzenia. Jak podkreśla psycholog Magdalena Chorzelewska, autyzm uwidacznia się wcześniej niż w 3. roku życia. Dziecko ma wtedy bardzo słaby rozwój mowy, przejawia brak zainteresowania przedmiotami o których mowa, nie bawi się z innymi i nie nawiązuje interakcji z opiekunem, przejawia zabawy schematyczne, ma stereotypie zachowań, bez względu na to z kim przebywa.
Przeczytaj także: Moje dziecko nie mówi „r”. Kiedy udać się do logopedy?
Jak zdiagnozować mutyzm wybiórczy?
Diagnozę mutyzmu stawia lekarz psychiatra, po konsultacji z logopedą. Należy się najpierw upewnić, czy niewypowiadanie się przez dziecko nie ma innego podłoża, np. problemów z aparatem mowy.
Często rodzice dowiadują się o problemie z przedszkola lub szkoły i są kierowani do poradni psychologiczno-pedagogicznych.
Terapia powinna obejmować środowisko domowe i szkolne.
Psycholog Magdalena Chorzewska: Jest wiele technik mających na celu stopniowe zmniejszanie lęku u dziecka i usuwanie mechanizmów zabezpieczających. Warto skorzystać z pomocy pedagoga lub psychologa szkolnego, który będzie towarzyszył dziecku, uświadamiał nauczycieli, jak z nim postępować i instruował rodziców,co mają robić, żeby pomóc dziecku. Mutyzmu nie powinno leczyć się na terapii indywidualnej z dala od szkoły i domu. Najlepiej działają formy terapii w środowisku naturalnym dziecka.
PODSUMOWANIE:
- Mutyzm wybiórczy (selektywny) to zaburzenie wieku dziecięcego, występujące najczęściej między 3 a 5 rokiem życia;
- Ma podłoże psychologiczne i wynika z silnej reakcji na stres;
- Nie są znane dokładne przyczyny występowania mutyzmu selektywnego, ale bardzo często jest związany z predyspozycjami genetycznymi;
- Mutyzm nie jest powiązany z nieśmiałością czy autyzmem. Nieodzywanie się przez dziecko nie jest celowym postępowaniem;
- Dzieci z mutyzmem nie mają problemów z artykulacją, jąkaniem, budową aparatu mowy czy niedostateczną znajomością języka;
- Mutyzm diagnozuje psycholog lub psychiatra w porozumieniu z logopedą;
- Im szybciej zostanie zdiagnozowany, tym większe szanse w powodzeniu terapii.
Magdalena Chorzewska – psycholog, psychoterapeutka dorosłych, dzieci i młodzieży.Pomaga miedzy innymi rodzicom borykającym się z brakiem kompetencji wychowawczych, zaburzonym systemom rodzinnym, a także rodzicom, którzy mają poczucie zagubienia. Ekspert wielu programów tv, magazynów i kampanii medialnych www.magdalenachorzewska.pl
POLECAMY TAKŻE:
Dodaj komentarz