Noworodki różnią się wzrostem i wagą – to normalne zjawisko, które nie powinno budzić niepokoju. Jednak niektóre anomalie świadczą o nieprawidłowościach w rozwoju płodu. Tak jest z hipotrofią, czyli niską masą urodzeniową. Sprawdź, jakie są przyczyny tego zaburzenia, jak mu zapobiegać i jak leczyć. Dowiedz się też, co robić, by hipotrofia nie przekreśliła szansy dziecka na rozwojowe dogonienie swoich rówieśników.
Hipotrofia płodu – co oznacza?
O hipotrofii mówimy, gdy dziecko ma masę urodzeniową poniżej 2500 g. Czasem niska waga nie ma związku z żadnymi wadami, zaburzeniami czy chorobami – wtedy dziecko jest po prostu mniejsze od innych. Jednak w większości przypadków hipotrofia ma swoją przyczynę, którą trzeba rozpoznać i leczyć.
Hipotrofia symetryczna rozwija się do 20. tygodnia ciąży. Mamy wtedy do czynienia z ogólnym zmniejszeniem masy ciała dziecka.
Hipotrofia asymetryczna pojawia się po 20. tygodniu ciąży – w tym wypadku zmniejszony jest tylko obwód brzuszka, natomiast główka, rączki i nóżki mieszczą się w normie.
Zaburzenia te diagnozuje lekarz podczas badania USG. To właśnie dlatego wśród wielu parametrów sprawdzanych przez lekarza są nie tylko długości czy masa, ale też obwody. Po zdiagnozowaniu u maluszka hipotrofii ginekolog podejmie starania, by rozpoznać przyczynę nieprawidłowości i rozpocząć leczenie. W tym celu wykonuje się m.in. badania poziomu hormonów – laktogenu łożyskowego i estriolu.
Przyczyny hipotrofii
Medycyna wyróżnia wiele różnych przyczyn hipotrofii u płodu. Na część z nich matka ma niewielki wpływ, dotyczy to m.in. zaburzeniach przepływu krwi przez łożysko, niewydolności łożyskowej, bocznego oddzielenia łożyska czy zakrzepicy naczyń łożyskowych.
Hipotrofia płodu może być też wynikiem chorób matki, takich jak:
- Niewydolność nerek
- Wady serca
- Nadciśnienie tętnicze
- Anemia
A także zakażeń bakteriami:
- Toksoplazmozą
- Cytomegalią
- Ospą wietrzną
- Różyczką
- Opryszczką
Wpływ na rozwój płodu mają też leki stosowane przez matkę w czasie ciąży. Dotyczy to w szczególności antybiotyków oraz sulfonamidów.
Hipotrofia jest charakterystyczna dla ciąż wielopłodowych (bliźniaczej, trojaczej itd.), a także dla dzieci z zespołem Downa lub innymi aberracjami chromosomalnymi.
Niestety, na rozwój hipotrofii u dziecka często ma wpływ styl życia matki. Szczególnie niebezpieczne jest palenie i bierne wdychanie dymu tytoniowego. Zawarte w nim toksyczne substancje przechodzą z krwią matki przez łożysko, a co za tym idzie trafiają bezpośrednio do układu krwionośnego dziecka. Powoduje to zaburzenia ukrwienia łożyska, a co za tym idzie także niedotlenienie płodu. Podobnie destrukcyjny wpływ na rozwój maluszka ma spożywanie przez matkę alkoholu.
Badania przeprowadzone na zlecenie Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych wskazują, iż pomimo dużego nakładu środków na edukację w tym zakresie, co trzecia Polka w ciąży spożywa alkohol. Według innego badania aż 35% ciężarnych narażona jest na bierne palenie często lub codziennie. Zaledwie 17,12% ankietowanych zadeklarowało całkowitą wolność od obciążenia dymem tytoniowym.(*)
Pewne, choć zdecydowanie mniejsze niż omówione powyżej, znaczenie ma też dieta matki, stres, przemęczenie oraz brak aktywności fizycznej.
Przeczytaj: 7 najczęstszych błędów żywieniowych kobiet w ciąży
Wpływ na rozwój płodu i dziecka
W najgorszym przypadku hipotrofia może wywołać poród przedwczesny, konieczność wykonania cesarskiego cięcia lub śmierć płodu około 36. tygodnia ciąży. Stała opieka nad ciążą daje jednak duże szanse na uniknięcie takich sytuacji.
Maluszek z niską masą urodzeniową ma zdecydowanie gorszy start w życie. Występuje u niego wyższe ryzyko niskorosłości, a także chorób takich jak cukrzyca, insulinoodporność czy nadciśnienie tętnicze. Dzieci z hipotrofią są też bardziej narażone wolniejszy rozwój fizyczny i opóźnienia w rozwoju umysłowym.
Zapobieganie i leczenie
Przyszła mama może wiele zrobić, by zminimalizować ryzyko wystąpienia hipotrofii u dziecka. Warto o to zadbać jeszcze przed poczęciem – wystarczy wykonać podstawowe badania, by wykluczyć ewentualne choroby zaburzające rozwój dziecka. W czasie ciąży natomiast trzeba dbać o zdrowe odżywianie, bezwzględnie odstawić używki, rezerwować czas na odpoczynek i ruch, regularnie stawiać się na badania i stosować do zaleceń lekarskich.
A co, jeśli pomimo starań nie udało się uniknąć problemów w czasie ciąży? Niska masa płodu nie jest wyrokiem. Na szczęście można wiele zrobić, by zapobiec dalszym powikłaniom i zapewnić dziecku optymalne warunki do rozwoju.
Jeśli hipotrofia zostanie stwierdzona na wczesnym etapie, leczenie obejmuje odpowiednią dietę – bogatą w kwas foliowy, witaminę C i magnez. Zaleca się też spanie i leżenie na lewym boku, ponieważ w tej pozycji zwiększa się ukrwienie macicy. Przyszła mama dostaje zakaz spożywania czerwonego mięsa i bezwzględny zakaz palenia papierosów i picia alkoholu – nawet w minimalnych ilościach.
W cięższych przypadkach ciężarnej podawane są leki pobudzające krążenie. Jeśli przyczyną hipotrofii jest choroba lub zakażenie matki, konieczne jest jak najszybsze rozpoczęcie odpowiedniego leczenia. W wypadku ciężkiej niewydolności łożyska lekarz może zadecydować o przerwaniu ciąży – czym później będzie to konieczne, tym większa szansa na prawidłowy rozwój dziecka.
Maluch z niską masą urodzeniową ma większe ryzyko anemii. Po wykonaniu odpowiednich badań, neonatolog może zadecydować o podawaniu mu preparatów z żelazem i witaminami, a także środkami wzmacniającymi odporność. W przypadku karmienia mlekiem modyfikowanym, zalecane są produkty opracowane z myślą o dzieciach z niedowagą.
Szanse na prawidłowy rozwój dziecka
Maluszki z niską masą urodzeniową wymagają szczególnej opieki. Przede wszystkim trzeba regularnie stawiać się na wizyty kontrolne – według harmonogramu ustalonego przez lekarza. Mały hipotrofik powinien być pod stałą opieką nie tylko pediatry, ale też m.in. neurologa, kardiologa i okulisty. W pierwszych latach życia może też wymagać wsparcia logopedy i rehabilitacji.
Opieki nad dzieckiem nie można zaniedbać. Na przykład regularne wizyty u logopedy pozwalają na wczesne wykrycie opóźnień rozwoju mowy i rozwoju ruchowego. Szybka reakcja specjalisty pozwala zniwelować czynniki, które na dalszym etapie rozwoju mogłyby spowodować poważne problemy z pisaniem, czytaniem czy rysowaniem.
Dzieci urodzone z hipotrofią mają bardzo duże szanse „nadgonienia” rówieśników. Wymagają miłości, cierpliwości i akceptacji, ale też zapewnienia wszelkiej możliwej pomocy medycznej. Choć hipotrofia jest zaburzeniem poważnym i grozi powikłaniami, nie przekreśla szansy na prawidłowy rozwój. Choć hipotrofik wyrośnie na osobę o szczupłej budowie ciała i nieco niższym wzroście, jeśli zapewnimy mu odpowiednie wsparcie, na etapie szkoły podstawowej dystans do rówieśników będzie już całkowicie nieodczuwalny.
Źródło:
(*) http://www.phie.pl/pdf/phe-2012/phe-2012-1-043.pdf [dostęp: 28.10.2020]
Komenda-Kołecka J., Sochocka L, Zaniedbanie – (nie)świadomą przyczyną przemocy wobec dziecka, [w:] „Medycyna Środowiskowa – environmental Medicine” 2014, Vol. 17, no. 1, s. 83-89 [dostępne na: https://www.infona.pl/resource/bwmeta1.element.psjd-e37ef605-b289-4a1f-80a1-6e0613e5959f/content/partContents/53a4f3e8-abaa-3f59-a2d0-8ef83bc17a06 dostęp 28.10.2020]
POLECAMY TAKŻE: Chłopiec czy dziewczynka? Badanie USG a płeć dziecka
D
2022-02-22 21:18Warto wspomnieć o samym stanie odżywienia matki, bo styl życia, a w tym dieta ciężarnej mają bardzo istotny wpływ na masę urodzeniową dziecka – nieważne, czy mówimy o hipotrofii, czy też makrosomii płodu. Warto uwzględniać te aspekty, mało kto o tym pamięta.