Czy kobietę w ciąży można zwolnić z pracy? Czy ciężarna może pracować w nocy oraz jakie prawa ma bezrobotna w ciąży? A co z prawami w okresie okołoporodowym? Na te i wiele innych pytań odpowiada Katarzyna Łodygowska, znana w sieci jako Matka prawnik.
Jakie szczególne prawa w pracy ma kobieta w ciąży? Czy można zwolnić ciężarną?
Katarzyna Łodygowska: Wszystkie kobiety, niezależnie od tygodnia ciąży, mają zagwarantowane te same prawa – z jedną bardzo istotną różnicą. Co do zasady kobiety, która jest w ciąży nie można zwolnić. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.
Tej zasady nie stosuje się do pracownicy w okresie próbnym nieprzekraczającym jednego miesiąca. Natomiast oddzielną sprawą jest czy umowa, którą posiada, przedłuży się do dnia porodu. W najlepszej sytuacji są kobiety na umowie na czas nieokreślony.
Umowa na czas określony, aby została przedłużona do dnia porodu, w dniu jej zakończenia musi być po trzecim miesiącu ciąży. W takim przypadku umowa przedłuży się do dnia porodu z mocy prawa.
W mniej komfortowej sytuacji są kobiety pracujące na umowie na zastępstwo. Umowa na zastępstwo ulega rozwiązaniu, gdy: wraca osoba, którą zastępujemy, ustaje stosunek pracy zastępowanej osoby, jego usprawiedliwiona nieobecność zamieniła się w nieusprawiedliwioną nieobecność.
Warto też wspomnieć, że wystarczy, aby kobiety pracujące na umowach zlecenie opłacały przez minimum 90 dni składkę chorobową, ażeby mogły skorzystać ze zwolnienia lekarskiego oraz zasiłku macierzyńskiego obliczanego na podstawie wynagrodzenia oraz innych składników. Nie zawsze jesteśmy „skazane” na 1000 zł tzw. kosiniakowego.
A co z pracą w nocy i nadgodzinami?
Kodeks Pracy przewiduje, iż ciężarnej nie można zatrudniać bez jej zgody w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej. Pracodawca zatrudniający pracownicę w porze nocnej jest obowiązany na okres jej ciąży zmienić rozkład czasu pracy w sposób umożliwiający wykonywanie pracy poza porą nocną, a jeżeli jest to niemożliwe lub niecelowe, przenieść ją do innej pracy, której wykonywanie nie wymaga pracy w porze nocnej.
W razie braku takich możliwości pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy. Najczęściej w takiej sytuacji pracodawca „wysyła” ciężarną na zwolnienie lekarskie, ze względu na to, że od 34 dnia wynagrodzenie chorobowe, zamienia się w zasiłek chorobowy, a tym samym obciążenie finansowe przerzucane jest na ZUS. Podobnie jest w przypadku wykonywania pracy w warunkach szkodliwych, uciążliwych czy niebezpiecznych.
A na co ciężarna może liczyć w codziennym życiu – gdzie może liczyć na szczególne względy (np. w przychodni, w aptece)?
Zgodnie z art. 47c Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z 27 sierpnia 2004 r. (Dz.U. Nr 210, poz. 2135) tj. z 19 października 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1793) kobiety w ciąży mają prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach na poniższych zasadach:
- Korzystanie poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej w szpitalach i świadczeń specjalistycznych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej oznacza, że świadczeniodawca udziela tych świadczeń poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących.
- Świadczeniodawca udziela świadczeń opieki zdrowotnej, o których mowa w ust. 1 i 2, w dniu zgłoszenia.
- W przypadku, gdy udzielenie świadczenia nie jest możliwe w dniu zgłoszenia, świadczeniodawca wyznacza inny termin poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących. Świadczenie z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej nie może być udzielone w terminie późniejszym niż w ciągu 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia.
- W miejscach rejestracji pacjentów do udzielania świadczeń opieki zdrowotnej, w miejscach udzielania świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej oraz w aptekach, odpowiednio świadczeniodawca albo kierownik apteki uwidacznia pisemną informację o uprawnieniach określonych w ust. 1-4.
Jakie prawa ma bezrobotna ciężarna – z jakich świadczeń może korzystać?
Nieubezpieczona kobieta w ciąży ma prawo korzystać ze świadczeń publicznej służby zdrowia na takich samych zasadach jak inne kobiety w ciąży/ubezpieczone. Nie trzeba płacić za poród. Obejmuje to okres do 6 tygodni po porodzie.
Ile czasu kobieta w ciąży może przebywać na L4?
Co do zasady zwolnienie w związku z ciążą może trwać do 270 dni. Jeśli z jakiś względów jest konieczność przedłużenia tego okresu, można starać się o tzw. zasiłek rehabilitacyjny.
A jakie prawa mają ciężarne w ramach Koordynowanej opieki nad kobietą w ciąży (KOC)?
Tzw. KOC to projekt pilotażowy Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładający skoordynowaną i kompleksową opiekę nad ciężarną specjalistów.
Wymiernym efektem wprowadzonych zmian miała być kompleksowa opieka medyczna nad matką i dzieckiem, poprawa komfortu i poczucia bezpieczeństwa kobiet w okresie ciąży, porodu i połogu, zmniejszenie umieralności okołoporodowej, a także mniejsza liczba cięć cesarskich. Niestety brak jest informacji na temat jak ten proces przebiega.
A jak wyglądają prawa kobiet w czasie okołoporodowym*?
Na dzień dzisiejszy prawami kobiet w okresie okołoporodowym zajmują się tzw. Standardy Opieki Okołoporodowej. Dotyczą FIZJOLOGICZNEJ CIĄŻY i FIZJOLOGICZNEGO PORODU.
Ciąża fizjologiczna to zgodnie z Rozporządzeniem ciąża przebiegająca w sposób prawidłowy. A poród fizjologiczny to – spontaniczny poród niskiego ryzyka od momentu rozpoczęcia i utrzymujący taki stopień ryzyka przez cały czas trwania porodu, w wyniku którego noworodek rodzi się z położenia główkowego, pomiędzy ukończonym 37 a 42 tygodniem ciąży, i po którym i noworodek, i matka są w dobrym stanie.
To oznacza, że każda uzasadniona medycznie ingerencja w naturalny proces ciąży czy porodu, w szczególności leczenie cukrzycy ciężarnej, znieczulenie farmakologiczne, poród zabiegowy, wymaga zastosowania dodatkowych procedur wykraczających poza Standardy.
Kobiety, u których ciąża i poród nie przebiega w sposób fizjologiczny mają „swoje” standardy opieki. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 9 listopada 2015 (weszło w życie 6 miesięcy później) dotyczący standardów opieki nad kobietą w ciąży powikłanej.
Przepisy regulują procedury postępowania w sytuacjach występowania określonych powikłań ciąży i porodu, takich jak: nadciśnienie tętnicze, poród przedwczesny, ciąża bliźniacza, zwiększone ryzyko niedotlenienia wewnątrzmacicznego płodu oraz krwotok położniczy.
Rozporządzenie zawiera także standardy opieki nad kobietą w sytuacji tzw. niepowodzeń położniczych, to znaczy sytuacji, w której pacjentka w wyniku ciąży nie zabierze do domu zdrowego dziecka z powodu poronienia lub urodzenia dziecka martwego, niezdolnego do życia bądź obarczonego letalnymi schorzeniami.
* Powyżej opisane standardy obowiązują do końca 2018 r. 4 kwietnia 2018 r. Ministerstwo Zdrowia opublikowało nowy tekst standardów, który wejdzie w życie 1 stycznia 2019r. Link do projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 4 kwietnia 2018r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej TUTAJ.
O co kobieta ma prawo prosić, co powinien zapewnić szpital?
Praw jest bardzo dużo. Kobiety mają prawo, aby w każdym momencie był przy niej nie tylko niezbędny personel, ale i osoba bliska. Wyjątkiem może być poród w Szpitalu Klinicznym tj. w szpitalu III – najwyższego poziomu referencyjnego, stanowiący bazę naukowo-dydaktyczną dla uczelni medycznej. Powinna mieć wybór w jakiej pozycji chce rodzić i zostać poinformowana, jakie formy uśmierzania bólu porodowego dostępne są w tym konkretnym szpitalu.
Kobieta po porodzie ma również prawo do instruktażu dotyczącego przystawienia noworodka do piersi oraz prawidłowej laktacji.
Do czego kobieta ma prawo w razie komplikacji porodowych?
Przede wszystkim do uczestniczenia w podejmowaniu każdej decyzji dotyczących jej samej oraz dziecka. O wszelkich zabiegach i ich konsekwencjach, możliwych korzyściach i komplikacjach.
Rozmawiała: Sonia Młodzianowska
Katarzyna Łodygowska – prawnik i właścicielka firmy i bloga www.matkaprawnik.pl.
Stworzyła pierwszy na rynku produkt łączący prawa kobiet z planerem na cały rok – planer matki prawnik. Prowadzi kancelarię doradztwa prawnego dla kobiet, szkolenia i warsztaty dla kobiet w ciąży i młodych mam m. in. z zakresu prawnych aspektów planowania ciąży, praw okołoporodowych i prawa pracy. Zakopiańska narciarka i mazurski sternik jachtowy. Mama Helenki i kolejnej dziewczynki w drodze.
Polecamy także:
PIT 2018: Czy ciąża uprawnia do ulgi na dziecko? – kto może skorzystać, zasady
Dodaj komentarz