Płodność – zdolność do spłodzenia potomstwa. Płodność u ludzi rozpoczyna się, gdy wykształcone zostaną narządy układu rozrodczego a dziewczęta i chłopcy wejdą w wiek pokwitania. To wtedy u dziewcząt pojawia się pierwsza miesiączka i jajeczkowanie, a u chłopców jądra rozpoczynają produkcję plemników.
Odpowiadając na pytanie, co to jest płodność, najkrócej trzeba to określić jako zdolność do spłodzenia i urodzenia dziecka.
Płodność u kobiet
Płodność u kobiet rozpoczyna się w momencie dojrzewania – dziewczyna zaczyna miesiączkować, następuje produkcja hormonów płciowych (czyli estrogenów i progesteronu) oraz jajeczkowanie.
Płodność u kobiety zmienia się w trakcie cyklu menstruacyjnego. Dni płodne to czas, gdy jest największa szansa na zajście w ciążę. Występują mniej więcej w środku cyklu, gdy ma miejsce owulacja. Dni płodne przypadają na 10-18 dzień cyklu. Uznaje się, że 5 dni przed owulacją i dzień owulacji to najbardziej płodne dni w całym cyklu. Największa szansa na zajście w ciążę ma miejsce dzień przed owulacją i wynosi 35%. 2 dni przed owulacją szanse wynoszą 30%, a w dzień owulacji – 25%.
Kobieta jest płodna od momentu pokwitania do przekwitania, zwykle jest to okres 30-40 lat, przy czym realna szansa na zajście w ciąże (z uwagi na dni płodne) została wyliczona na ok. 12% jej życia.
Płodność w znacznym stopniu jest powiązana z wiekiem: szczyt płodności u kobiety następuje między 20 a 29 rokiem życia i z każdym rokiem maleje. U kobiet między 20 a 29 rokiem życia niepłodnych jest 7% pań, po 30 r.ż. już 15%, a po 40 r.ż. – 29% kobiet. Wraz z wiekiem wzrasta liczba cykli bezowulacyjnych i maleje liczba komórek jajowych, których w ciągu całego życia kobieta posiada określoną ilość. Badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Edynburgu wskazują, że po kobiety po 40-stce mają już jedynie 3% komórek jajowych.
Jak sprawdzić dni płodne u kobiety?
Istnieje kilka sposobów, jak sprawdzić dni płodne u kobiety. Jedną z metod jest mierzenie temperatury ciała w trakcie cyklu miesiączkowego. Gdy kobieta kończy jajeczkować temperatura jej ciała wzrasta o co najmniej 0,2 stopnie Celsjusza i pozostaje podwyższona przez 10-16 dni. Większa temperatura zazwyczaj oznacza dni płodne. Metoda ta wymaga codziennego pomiaru i ich analizy, a przede wszystkim cierpliwości i dokładności.
Inna metoda to analiza śluzu w pochwie. W momencie, gdy kobieta ma dni płodne śluz staje się bardziej przejrzysty, śliski i rozciągliwy. Często jest porównywany do białka jajka kurzego. Zaraz po miesiączce, w dni niepłodne, śluz jest gęsty i mętny.
Trzecia z metod pozwalających na sprawdzenie dni płodnych i zarazem jedna z najbardziej popularnych to prowadzenie kalendarza dni płodnych. Polega na oznaczaniu pierwszego dnia miesiączki i obserwacji długości i regularności cyklów menstruacyjnych. Metoda kalendarzykowa zakłada, że owulacja występuje w 14 dniu cyklu, przyjmując 28-dniowe cykle.
Kalendarz dni płodnych to metoda planowania rodziny, a nie – wbrew opinii wielu – metoda antykoncepcyjna. Ilość czynników, które mogą wpłynąć na zaburzenia cyklu (jak np. stres, podróż, dieta, brak snu) sprawia, że nie jest pewną metodą zabezpieczania się przed ciążą, a jednocześnie jest dobrym narzędziem, aby wyliczyć dni płodne przy staraniu się o dziecko.
Kto nie chce samodzielnie obliczać dni płodnych metodą kalendarzykową, ten może skorzystać z kalkulatorów dni płodnych (znajdziesz go tutaj: kalkulator dni płodnych). Wystarczy podać pierwszy dzień ostatniej miesiączki, średnią długość cyklów, a system samodzielnie wyliczy dni płodne.
Prostą i skuteczną metodą sprawdzania dni płodnych u kobiety są testy owulacyjne, które potrafią określić 2 najbardziej płodne dni w całym cyklu. Testy dostosowują się do indywidualnego profilu hormonalnego kobiety. Więcej o testach owulacyjnych: Test owulacyjny, który określa 2 najbardziej płodne dni w całym cyklu. Sprawdzamy, czy działa
Płodność u mężczyzn
Płodność u mężczyzn rozpoczyna się w wieku chłopięcym, w momencie pokwitania. To wtedy w jądrach rozpoczyna się produkcja plemników oraz następuje pierwszy wytrysk nasienia. Mężczyźni są z reguły płodni dłużej niż kobiety – nawet do 80. roku życia. Jednak, podobnie jak w przypadku kobiet, ich płodność spada wraz z wiekiem: zmniejsza się ilość i ruchliwość plemników a także pogarsza się ich jakość.
Chociaż faktem jest, że istotniejszy wpływ na urodzenie dziecka ma wiek kobiety, to także wiek ojca jest nie bez znaczenia. Istnieje zależność pomiędzy wiekiem ojca a ryzykiem wystąpienia wad genetycznych i rozwojowych u dziecka. Badania przeprowadzone na kalifornijskim Uniwersytecie pokazują, że zespół Downa występuje 4 razy częściej u dzieci, których ojcowie w chwili poczęcia mieli więcej niż 50 lat.
Jak sprawdzić męską płodność?
Najpopularniejszym sposobem sprawdzenia płodności u mężczyzn jest badanie nasienia (seminogram). Test polega na ocenie plemników: ich koncentracji (jaka jest całkowita liczba plemników w ejakulacie i ile milionów plemników znajduje się w 1 ml nasienia), ruchliwości oraz budowy plemników. Badanie nasienia przynosi też wiele innych korzyści m.in. pozwala wykryć stan zapalny w organizmie oraz schorzenia autoimmunizacyjne.
Sprawdź także: 7 rzeczy, które musisz wiedzieć, zanim pójdziesz badać nasienie
Co wpływa na płodność kobiet i mężczyzn?
Oprócz chorób, które mogą przyczynić się do niepłodności, na poczęcie dziecka oddziaływuje szereg innych czynników, na które para ma bezpośredni wpływ. Należą do nich:
- Dieta – powinna być zbilansowana, różnorodna, lekkostrawna. Należy unikać fast foodów, żywności przetworzonej oraz nieregularnego spożywania posiłków.
- Tryb życia – wskazana jest aktywność fizyczna, nie tylko w postaci siłowni czy zajęć fitness, ale także codzienny ruch, np. spacery, wchodzenie po schodach, niespędzanie całych popołudni na kanapie. Warto pamiętać, że płodności nie służy ani zerowa aktywność fizyczna, ani zbyt forsowne treningi. Siedzący tryb życia, w przy tym częste trzymanie laptopa na kolanach, jest też niewskazane w przypadku mężczyzn (szkodliwe przegrzewania jąder)
- Zbyt duża waga, ale także niedowaga
- Używki – alkohol, papierosy i inne używki pogarszają jakość plemników i zmniejszają ich liczbę oraz powodują problemy z erekcją.
Sprawdź także: Jak poprawić jakość nasienia? Witaminy, dieta, suplementy, styl życia
Najczęstsze przyczyny niepłodności
Jakie są powody niepłodności? Kiedyś uważano, że za brak ciąży i przedłużające się starania o dziecko odpowiada kobieta. Dziś medycyna pokazuje wyraźnie, że przyczyny niepłodności leżą w tej samej mierze po stronie kobiety, jak i mężczyzny: w 35% za niepłodność odpowiada czynnik damski, w 35% czynnik męski, a kolejne 30% to albo niepłodność idiomatyczna, albo powód leży zarówno po stronie kobiety, jak i mężczyzny.
Niepłodność kobieca – przyczyny:
- Nieprawidłowa budowa jajnika,
- Nieprawidłowa budowa macicy,
- Choroby zapalne miednicy małej
- Zrosty otrzewne w miednicy małej,
- Zespół Policystycznych Jajników,
- Hashimoto i inne choroby tarczycy,
- Mięśniaki macicy,
- Rak jajnika,
- Choroby szyjki macicy (m.in. nieprawidłowości śluzu szyjkowego),
- Choroby nadnerczy,
- Choroby przysadki mózgowej (m.in. zespół Kallmanna, hiperprolaktynemia),
- Przedwczesna menopauza,
- Inne czynniki wpływające na płodność: przewlekły stres, nadmierne spożywanie alkoholu, palenie papierosów, nadwaga bądź niedowaga, wiek powyżej 40 lat).
Niepłodność męska – przyczyny:
- Choroby jąder (nowotwór jądra, żylaki powrózka nasiennego, urazy jąder, wodniak jądra, zaburzenia genetyczne, uszkodzenie jąder w wyniku chorób wirusowych),
- Zaburzenia w rozwoju plemników (nieprawidłowa ruchliwość plemników lub jej brak, nieprawidłowości w budowie plemników, obniżona ilość plemników w ejakulacie, zaburzenia anatomiczne wykluczające znalezienie plemników w ejakulacie),
- Zapalenie gruczołu krokowego,
- Choroby ogólnoustrojowe (m.in. cukrzyca, choroby wątroby, niedoczynność przysadki mózgowej, hiperprolaktynemia, choroby tarczycy, choroby układu krążenia),
- Ejakulacja wsteczna,
- Impotencja,
- Spodziectwo,
- Inne czynniki wpływające na płodność: przewlekły stres, nadmierne spożywanie alkoholu, palenie papierosów, nadwaga bądź niedowaga, wiek powyżej 40 lat).
źródło wykresu: ovulationcalculator.com
POLECAMY TAKŻE:
Walcz albo uciekaj… Niepłodność to dla mężczyzn coś więcej niż temat tabu. Rozmowa z psychologiem
